Βιταμίνη D: Η πολυδιάστατη βιταμίνη με τις εξαιρετικές ιδιότητες

Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται το ενδιαφέρον για τη χρήση των βιταμινών καθώς ανακαλύπτονται καινούριες δράσεις των γνωστών βιταμινών, ενώ παράγονται νεότερες ουσίες που προσφέρουν επίσης σημαντικές δράσεις.

Γράφει ο
Δρ Κωνσταντίνος Δρετάκης 
Ορθοπαιδικός Χειρουργός
Διδάκτωρ Παν/μίου Κρήτης, Συνεργάτης Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ

Μία όμως βιταμίνη βρίσκεται σταθερά στην κορυφή των επιστημονικών δημοσιεύσεων καθότι έχει κερδίσει το μεγαλύτερο μέρος του ενδιαφέροντος των επιστημόνων τα τελευταία 10 χρόνια, αφού παρουσιάζει απίστευτη ποικιλότητα δράσεων και ιδιότητες που θα ζήλευαν τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα.

Από τον 2ο αιώνα Μ.Χ. ο Σορανός ο Εφέσιος και ο Γαληνός παρατήρησαν και κατέγραψαν τη ραχίτιδα, δηλαδή τη νόσο που εμφανίζεται όταν υπάρχει έλλειψη βιταμίνης D, χωρίς να γνωρίζουν βέβαια την ύπαρξή της. Πέρασαν 16 αιώνες από τότε μέχρι το 1860, όταν ο Armand Trousseau μπόρεσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ραχίτιδα έχει σχέση με την ελλιπή έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και την κακή διατροφή και να προτείνει σαν θεραπευτικό φάρμακο το μουρουνέλαιο και την έκθεση στον ήλιο. Στα τέλη της δεκαετίας του 50 σε πολλές ασθένειες όπως η φυματίωση, οι ασθενείς θεραπεύονταν με έκθεση στον ήλιο και φωτόλουτρα χωρίς να γνωρίζουν ακόμα τον μηχανισμό.

Η βιταμίνη D

Η βιταμίνη D είναι η ουσία που δεσμεύει και διαχειρίζεται το πιο πολύτιμο συστατικό των οστών μας, το ασβέστιο. Παράλληλα παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο και στη διαχείριση του φωσφόρου. Η βιταμίνη D υπάρχει σε πολύ μικρές ποσότητες στις τροφές και γι’ αυτό το λόγο γίνεται εμπλουτισμός τροφών με βιταμίνη D από την δεκαετία του 60 στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Το ανθρώπινο σώμα ευτυχώς παράγει από μόνο του το 90% της αναγκαίας ποσότητας της βιταμίνης D, στο δέρμα όμως μόνο κάτω υπό την επίδραση του ηλιακού φωτός. Έτσι λοιπόν, άτομα τα οποία δεν εκτίθενται στο φως και άτομα που δεν λαμβάνουν εξωγενώς βιταμίνη D είναι σε κίνδυνο να απολέσουν τα συστατικά των οστών τους και να πάθουν οστεοπόρωση οστεομαλακία ή ραχίτιδα.
Όλες οι παραπάνω ασθένειες προκαλούν κατάγματα και σοβαρή αναπηρία και είναι μόνο μερικώς αναστρέψιμες.

Πέρα από τη δράση στα οστά, η βιταμίνη D αποδεδειγμένα δρα στον μυϊκό ιστό αυξάνοντας σημαντικά τη δύναμή μας και επηρεάζει θετικά την αίσθηση ισορροπίας μας. Η ερευνητική ομάδα μας στο πανεπιστήμιο Κρήτης απέδειξε και δημοσίευσε ότι αυτό ισχύει απόλυτα ακόμα και στους κατοίκους της Κρήτης όπου υπάρχει τεράστια έκθεση στην ηλιοφάνεια. Επίσης, αποδείχτηκε ότι άτομα που υφίστανται σοβαρά και αδικαιολόγητα κατάγματα έχουν πολύ χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σε άτομα μεγάλης ηλικίας όπου οι πτώσεις οδηγούν πολύ συχνά σε κατάγματα με απρόβλεπτες συνέπειες ακόμα και σε θάνατο.

Μια δράση που ανακαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια και είναι εκπληκτική είναι η συμβολή στη βελτίωση του ανοσοποιητικού συστήματος, του συστήματος προστασίας του οργανισμού. Η ενίσχυση του ανοσοποιητικού προστατεύει από μια τεράστια σειρά παθήσεων. Τα ρευματικά νοσήματα, πολλές νευρολογικές παθήσεις, λοιμώξεις, ακόμα και αρκετές μορφές καρκίνου είναι μερικές μόνο από τις παθήσεις που μπορούν να ξεκινήσουν από διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος.

Το 2013 προκλήθηκε μεγάλη έκπληξη στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, όταν Ιάπωνες ερευνητές απέδειξαν ότι η βιταμίνη D μειώνει την πιθανότητα να πάθει κανείς γρίπη και σε περισσότερο από 60% μειώνει την ένταση των συμπτωμάτων και αποτελεί φθηνότερη και καλύτερη λύση από κάθε φάρμακο για τη γρίπη. Ακολούθησαν ερευνητικές μελέτες με μεγάλη αξιοπιστία, οι οποίες απέδειξαν ότι η συμβολή της βιταμίνης D είναι τόσο σημαντική οσο το αντιγριπικό εμβόλιο στην προστασία ενάντια στην γρίπη.

Άλλες λιγότερο εξακριβωμένες δράσεις της βιταμίνης D είναι η συμβολή της στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης και η ενίσχυση του αναπαραγωγικού συστήματος στους άνδρες.

Σε όλες τις μεγάλες μελέτες είναι απολύτως ασφαλές και ακλόνητο το συμπέρασμα ότι η βιταμίνη D αυξάνει το προσδόκιμο επιβίωσης όταν λαμβάνεται επί μακρόν.
Τα πολύ σημαντικά στοιχεία οδήγησαν την WHO (World Health Organization) να υιοθετήσει εντολή συνιστώμενης δόσης ημερήσιας λήψης βιταμίνης D σε όλους τους ανθρώπους και ιδιαίτερα τους άνω των 50 ετών. Η συνιστώμενη δόση είναι 800 IU και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι μεγαλύτερη. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις ατόμων με οστεοπόρωση, στις εγκύους και στις θηλάζουσες γυναίκες η λήψη βιταμίνης είναι απολύτως απαραίτητη και η συνιστώμενη δόση είναι αρκετά μεγαλύτερη.

Στην καθημερινή κλινική μας πρακτική καταγράφουμε τα επίπεδα της βιταμίνης D και τις άλλες βιοχημικές παραμέτρους που σχετίζονται με τη βιταμίνη D και τον μεταβολισμό των οστών με μεθόδους υψηλής ακρίβειας και χορηγούμε με ασφάλεια τις ποσότητες που κάθε ασθενής χρειάζεται. Επίσης, στα κατάγματα δεν πρέπει ποτέ να περιοριζόμαστε μόνο στη χειρουργική θεραπεία αυτών αλλά να ελέγχουμε πάντα την αιτία των καταγμάτων, μιας και τα κατάγματα συχνά αποτελούν το πρώτο σημάδι χαμηλής οστικής ποιότητας λογω ανεπάρκειας βιταμίνης D.

Τέλος, τα τελευταία χρόνια είναι απόλυτα παραδεκτό ότι και τα παιδιά χρειάζονται περισσότερη ποσότητα βιταμίνης D, γι’ αυτόν το λόγο όλες οι παιδικές πολυβιταμίνες περιλαμβάνουν πλέον σημαντικές ποσότητες από αυτή τη βιταμίνη.

Οκτώβριος 2017