Υπογλυκαιμία: Ποιοι κινδυνεύουν, Πώς προφυλάσσονται;

Γράφει η
Ευανθία Διαμάντη-Κανδαράκη
Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος, Διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας & Διαβήτη Ομίλου ΥΓΕΙΑ

Η υπογλυκαιμία είναι μία επικίνδυνη κατάσταση, για την οποία, ωστόσο, μπορούμε να κάνουμε ουσιαστικά βήματα για την πρόληψή της και κατ’ επέκταση για τη βελτίωση της φροντίδας του κάθε ασθενή. Ως υπογλυκαιμία ορίζεται το σύνολο των κλινικών εκδηλώσεων που οφείλεται σε μείωση της τιμής σακχάρου του αίματος κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα (<60 mg/dl).

Η συμπτωματολογία της υπογλυκαιμίας είναι μια πολύ δυσάρεστη εμπειρία για τον πάσχοντα που μπορεί να αποβεί επικίνδυνη έως και μοιραία για τη ζωή του, εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και σωστά. Υπολογίζεται ότι 33% των ενηλίκων 65 ετών και άνω, που έχουν διαβήτη και λαμβάνουν αντιδιαβητική αγωγή με φάρμακα, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υπογλυκαιμίας, τα συμπτώματα της οποίας φαίνονται στην παρακάτω εικόνα:

Πέραν των ανωτέρω συμπτωμάτων, θα πρέπει να τονιστεί ότι η υπογλυκαιμία μπορεί, σπανιότερα, να οδηγήσει ακόμα και σε επιληπτικές κρίσεις και σε κώμα. Η υπογλυκαιμία έχει κριθεί ως μία από τις πιο κοινές ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας του σακχαρώδη διαβήτη, που όμως πρέπει και μπορεί έγκαιρα κυρίως να προληφθεί και άμεσα να αντιμετωπισθεί.

Για το λόγο αυτό, ένας από τους σημαντικότερους στόχους του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού είναι η πρόληψη της υπογλυκαιμίας, ιδίως σε ηλικιωμένα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, που κατά κανόνα είναι επιρρεπή σε πιο συχνά επεισόδια υπογλυκαιμιών με εντονότερη κλινική εικόνα και μπορούν να τους οδηγήσουν ακόμα και στο νοσοκομείο.

Αρχικά, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό θα πρέπει να γνωρίζει το ιστορικό του κάθε ασθενούς, ιδίως εάν έχει εμφανίσει στο παρελθόν σοβαρά υπογλυκαιμικά επεισόδια, για τα οποία χρειάστηκαν ιατρική παρέμβαση. Αυτές οι πληροφορίες μπορεί να βοηθήσουν τους ιατρούς όχι μόνο να προσδιορίσουν και να αξιολογήσουν τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας ενός ασθενούς, αλλά και να εντοπίσουν τις παρεμβάσεις που θα μπορούσαν ενδεχομένως να συμβάλλουν στην αποφυγή και την καλύτερη αντιμετώπιση μελλοντικών επεισοδίων.

Πρόληψη & Ορθότερη αντιμετώπιση υπογλυκαιμιών

Εντοπισμός ασθενών υψηλού κινδύνου -> Εκπαίδευση ασθενών και των οικείων του -> Τακτική ιατρική παρακολούθηση

Για το λόγο αυτό, η αναγνώριση βασικών παραγόντων κινδύνου που αυξάνουν τις πιθανότητες ενός ατόμου να αναπτύξει υπογλυκαιμία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέτρα πρόληψης της, καθώς οι ασθενείς αυξημένου κινδύνου εντοπίζονται και λαμβάνουν την κατάλληλη εκπαίδευση για να προλάβουν αρχικά και ακολούθως να αντιμετωπίσουν μελλοντικά επεισόδια.

Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την εμφάνιση σοβαρής υπογλυκαιμίας περιλαμβάνουν:

• Υπογλυκαιμικό συμβάν, στο οποίο τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μειώθηκαν κάτω από 54 mg/dL και χρειάστηκε άμεση αντιμετώπιση, κατά το προηγούμενο έτος.
• Υπογλυκαιμικά επεισόδια με έντονη συμπτωματολογία, για τα οποία ήταν απαραίτητη ιατρική παρέμβαση, κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους.
• Άτομα με διαβήτη που λαμβάνουν θεραπεία με ινσουλίνη ή φάρμακα, όπως οι σουλφονυλουρίες, που αυξάνουν τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας και έχουν A1c λιγότερη από 6,5 τοις εκατό κατά το τελευταίο 6μηνο.

Αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας:

• Γενικά μέτρα για την απλή υπογλυκαιμία

Η αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας θα πρέπει να είναι άμεση, καθότι μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του ασθενούς. Μόλις ο ασθενής αναπτύξει κάποια από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, θα πρέπει, εάν είναι εφικτό να προχωρήσει σε μέτρηση του σακχάρου αίματος, ώστε να πιστοποιηθεί η υπογλυκαιμία. Εάν αυτό δε είναι δυνατό ή δεν υπάρχει κάποιο άλλο άτομο να τον βοηθήσει, θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα σε από του στόματος λήψη 10-20 γραμμαρίων γλυκόζης, όπως για παράδειγμα μισό ποτήρι χυμού φρούτων, μία κουταλιά μέλι ή 2-3 χάπια γλυκόζης (σκευάσματα που κυκλοφορούν στα φαρμακευτικά, ειδικά για την αντιμετώπιση των υπογλυκαιμιών σε διαβητικούς ασθενείς). Θα πρέπει να τονιστεί ότι απαιτούνται καθαρές πηγές σακχάρου για την άμεση αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας. Τα διάφορα γλυκίσματα, όπως σοκολάτες, μπισκότα, κρουασάν, περιλαμβάνουν επίσης μεγάλη ποσότητα λίπους, το οποίο επιβραδύνει την απελευθέρωση της γλυκόζης από το έντερο στο αίμα.

Ακολούθως, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί επανέλεγχος του σακχάρου αίματος σε 15 λεπτά. Σε περίπτωση που τα επίπεδα του σακχάρου εξακολουθούν να είναι σε χαμηλά επίπεδα ή τα συμπτώματα παραμένουν, ο ασθενής θα πρέπει να προχωρήσει σε νέα λήψη 10-20 γραμμαρίων γλυκόζης. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται μέχρι ο ασθενής να φτάσει σε ασφαλή επίπεδα γλυκόζης. Μετά τη διόρθωση της υπογλυκαιμίας, είναι απαραίτητο να ακολουθήσει λήψη κανονικού γεύματος ή σνακ.

• Ειδικά μέτρα για τη σοβαρή υπογλυκαιμία

Σε περίπτωση σοβαρής υπογλυκαιμίας, όπου ο ασθενής με διαβήτη δεν είναι σε θέση να προχωρήσει σε από του στόματος λήψη γλυκόζης ή έχει χάσει τις αισθήσεις του,  τότε κάποιος άλλος πρέπει να βοηθήσει το άτομο αυτό να συνέλθει. Σε αυτή την περίπτωση, τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντος του θα πρέπει να του χορηγήσουν ένεση γλυκαγόνης, η οποία αποτελεί το «αντίδοτο» της υπογλυκαιμίας, μιας και πυροδοτεί την απελευθέρωση της γλυκόζης στο αίμα από τις αποθήκες του ήπατος.

Τον Ιούλιο του 2020, o εθνικός οργανισμός φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε τη θεραπεία με ρινική σκόνη γλυκαγόνης (από τη μύτη με εισπνοή), που μπορεί να χορηγηθεί χωρίς ένεση, για την επείγουσα θεραπεία της σοβαρής υπογλυκαιμίας σε ασθενείς με διαβήτη ηλικίας τεσσάρων ετών και άνω. Αποτελεί μία πρωτοποριακή θεραπεία, καθότι ο καθένας μπορεί να χορηγήσει πολύ εύκολα αυτό το καταλυτικό για τη ζωή του ασθενούς φάρμακο. Εν αντιθέσει, το προηγούμενο ενέσιμο σκεύασμα γλυκαγόνης, έπρεπε πρώτα να ανασυσταθεί και στη συνέχεια να χορηγηθεί ενδομυϊκά κάτω από ιδιαίτερα πιεστικές συνθήκες, με αποτέλεσμα λίγοι άνθρωποι να αισθάνονται άνετα να χορηγήσουν αυτόν τον τύπο ένεσης σε ένα μέλος της οικογένειας τους, ιδίως εάν δεν έχουν λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση. Ως εκ τούτου, η ρινική μορφή γλυκαγόνης αντιπροσωπεύει μια τεράστια πρόοδο στη φροντίδα των ατόμων με διαβήτη, βελτιώνοντας τον τρόπο ζωής τους και περιορίζοντας περαιτέρω τους κινδύνους για τη  υγεία τους.

Συνοπτικά ,η υπογλυκαιμία είναι μία επικίνδυνη κατάσταση, για την υγεία και για την ζωή του ασθενούς ,επιβάλλεται να αντιμετωπισθεί άμεσα και κυρίως επιβάλλεται να κάνουμε ουσιαστικά βήματα για την φροντίδα του ασθενή μας με την πρόληψή της.

Σεπτέμβριος 2020