Υπέρταση: πρακτικές συμβουλές για τη ρύθμιση της

Γράφει η
Θεοδώρα Παρίση
Παθολόγος
Αναπληρώτρια Διευθύντρια Β’ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Με αφορμή την πρόσφατη δημοσίευση (Ιούνιος 2023), των νέων ευρωπαϊκών κατευθυντήριων οδηγιών για την υπέρταση, είναι ευκαιρία να συνοψίσουμε μερικές χρήσιμές, απλές πληροφορίες και πρακτικές συμβουλές πάνω σε αυτό το τόσο κοινό πρόβλημα.

Όταν ο γιατρός μας, σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις μας βρίσκει Συστολική Αρτηριακή Πίεση (την μεγάλη πίεση, όπως συνηθίζουμε να λέμε) >140 mmHg και/ή Διαστολική (την μικρή ή της καρδιάς) >90 mmHg τότε έχουμε Υπέρταση.

Υπάρχει αποδεδειγμένη σχέση ανάμεσα στην Υπέρταση και τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων (Αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, Στεφανιαίας νόσου και Καρδιακής ανεπάρκειας), καθώς και στην εγκατάσταση και εξέλιξη της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας, γι’ αυτό και μας απασχολεί τόσο η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Τα παραπάνω όρια τιμών αντιστοιχούν στο επίπεδο της πίεσης στο οποίο τα οφέλη από την παρέμβαση (αλλαγή τρόπου ζωής ή φαρμακευτική αγωγή) ξεπερνούν αυτά της μη δράσης, όπως αποδεικνύεται από τα αποτελέσματα τυχαιοποιημένων μελετών.

Υπάρχουν συνολικά οχτώ κατηγορίες αρτηριακής πίεσης (5 στάδια Υπέρτασης):

• Βέλτιστη ΣΑΠ <120 και ΔΑΠ <80mmHg
• Φυσιολογική ΣΑΠ 120-129 και ΔΑΠ 80-84mmHg
• Υψηλή φυσιολογική ΣΑΠ 130 -139 και/ή  ΔΑΠ 85-90mmHg
• Στάδιο 1 ΣΑΠ 141-159 και/ή ΔΑΠ 91-99mmHg
• Στάδιο 2 ΣΑΠ 160-179 και/ή ΔΑΠ 100-109mmHg
• Στάδιο 3 ΣΑΠ >180  και/ή ΔΑΠ >110mmHg
• Μεμονωμένη Συστολική Υπέρταση ≥ 140 και <90mmHg
• Μεμονωμένη Διαστολική Υπέρταση <140 και ≥90mmHg

Πως γίνεται η σωστή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης;

Η σωστή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Η προτιμώμενη μέθοδος είναι η αυτοματοποιημένη με την περιχειρίδα του ηλεκτρονικού πιεσόμετρου. Προτείνεται τυχαίος έλεγχος για υπέρταση σε όλους τους ενήλικες (άτομα ≥18 ετών). Τακτικές μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης είναι σημαντικές από την ηλικία των 40 και σε ενήλικες με αυξημένο ρίσκο για υπέρταση, ειδικές εθνικές ομάδες, όπως μαύροι, άτομα με υψηλή φυσιολογική πίεση και άτομα υπέρβαρα ή παχύσαρκα, γυναίκες στην εμμηνόπαυση, καθώς και γυναίκες που είχαν υπέρταση στην εγκυμοσύνη ή προεκλαμψία.

Η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης πρέπει να είναι πάντα μέρος κάθε ιατρικής επίσκεψης ακόμη και σε άτομα μικρότερα των 18 ετών. Εξαιτίας της διακύμανσης της αρτηριακής πίεσης, μία αυξημένη τιμή στο ιατρείο πρέπει να επιβεβαιωθεί σε τουλάχιστον δύο με τρεις επισκέψεις, εκτός αν οι τιμές της αρτηριακής πίεσης που καταγράφηκαν στη διάρκεια της πρώτης επίσκεψης είναι σημαντικά ανεβασμένες, δηλαδή πάνω από 180 mmHg ή ο καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι μεγάλος.  Οι τιμές για έναρξη αγωγής είναι ΣΑΠ >140 mm Hg ή ΔΑΠ >90 mm Hg.

Σε ασθενείς που έχουν τιμές κοντά στο όριο διάγνωσης κι έχουν χαμηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο γιατί δεν έχουν ιστορικό από γονείς ή άλλα προβλήματα υγείας μπορεί να τους προταθεί αρχικά μόνο αλλαγής του τρόπου ζωής.

Η καλή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης είναι ένα στοίχημα μακροημέρευσης και καλύτερης ζωής. Γι’ αυτό προτείνεται ένας υγιεινός τρόπος ζωής:

• Μείωση του σωματικού βάρους (καθώς και μείωση των κύκλων απώλειας και επανάκτησης κιλών) και εάν αυτό δεν είναι εφικτό μόνο με διατροφή κι άσκηση ενισχύεται η χρήση φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας και στους παχύσαρκους και οι βαριατρικές επεμβάσεις. Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό αίτιο πυροδότησης της υπέρτασης, γι’ αυτό συστήνεται εμφατικά η προσπάθεια απώλειας βάρους. Μάλιστα, έχει φανεί πως η απώλεια 10 κιλών οδηγεί στη μείωση της αρτηριακής πίεσης κατά 20 mmHG.
• Προτείνεται περιορισμός πρόσληψης νατρίου και αύξηση πρόσληψης καλίου.
• Μειώνουμε την προσθήκη άλατος στο φαγητό και προσθέτουμε στο φαΐ λεμόνι ή άλλα μυρωδικά για να διατηρήσουμε τη γεύση του. Χρήσιμο είναι να κοιτάζουμε τις ετικέτες των προϊόντων που αγοράζουμε να αναγράφουν λιγότερη περιεκτικότητα σε αλάτι.
• Αυξάνουμε την πρόσληψη καλίου. Ικανοποιητική ποσότητα είναι πάνω από 3,5 γραμμάρια την ημέρα. Τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι οι μπανάνες, το αβοκάντο, οι πατάτες, οι γλυκοπατάτες, τα παντζάρια, τα φρούτα.
• Επιπλέον σκόπιμο είναι να μειώσουμε την πρόσληψη λιπών και να αυξάνουμε την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.
• Αυξάνουμε τη σωματική δραστηριότητα βάζοντας στη ζωή μας τακτική άσκηση (150 λεπτά την εβδομάδα).
• Περιορίζουμε την κατανάλωση αλκοόλ, άλλωστε είναι και επιπλέον άσκοπες θερμίδες. Το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο ημερήσιας κατανάλωσης είναι 30ml (2 ποτά) για τους άντρες και 15ml (1 ποτό) για τις γυναίκες.
• Η διακοπή καπνίσματος είναι αναγκαία. Μάλιστα για να συνδυαστεί με τα παραπάνω, έχει βρεθεί πως η άσκηση μειώνει σημαντικά και την επιθυμία για νικοτίνη. Υπάρχουν ιατρεία που βοηθούν στη διακοπή του καπνίσματος για όσους δυσκολεύονται μόνοι τους.
• Η καλύτερη διαχείριση του stress, αποφυγή έκθεσης σε θόρυβο και ατμοσφαιρική ρύπανση περιλαμβάνονται στα μέτρα για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Πότε απαιτείται φαρμακευτική αγωγή;

Αν δεν αποδώσουν οι υγειινοδιαιτητικές συμβουλές και  με αυτήν την προσέγγιση η ρύθμιση δεν επιτευχθεί μετά από δυο με τρεις μήνες, τότε έχει σειρά η φαρμακευτική αγωγή. Σημασία δίνεται στην μείωση της αρτηριακής πίεσης κι όχι στο φάρμακο που θα επιλεγεί.

Προτείνεται  να χορηγούνται όλα τα αντυπερτασικά χάπια μαζί το πρωί για την καλύτερη συμμόρφωση, δηλαδή για να μην ξεχνιόνται. Ο καλός έλεγχος της αρτηριακής πίεσης σε άτομα μεσήλικα και μεγαλύτερης ηλικίας ελαχιστοποιεί τον μελλοντικό κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης και άνοιας.

Για  πιο ηλικιωμένα άτομα (ηλικίας 80 ή και μεγαλύτερα), προτείνεται έναρξη φαρμακευτικής αγωγής όταν η ΣΑΠ είναι 160 mm Hg παρότι μπορεί εξατομικευμένα να σκεφτεί κανείς την έναρξη σε χαμηλότερες τιμές 140 – 160 mm Hg. Ο ουδός έναρξης για τους πολύ ευπαθείς ασθενείς πρέπει να εξατομικεύεται.

Σε νεότερους και σε καλύτερη φυσική κατάσταση ασθενείς ισχύει το όσο χαμηλότερα τόσο καλύτερα, όχι όμως κάτω από 120 mm Hg