Βασική ανατομία του ωτός – Τύποι βαρηκοΐας

Το ανθρώπινο αφτί διαιρείται για περιγραφικούς και λειτουργικούς λόγους σε τρία τμήματα: στο εξωτερικό, το μέσο και το εσωτερικό αφτί (σχήμα 1).

Γράφει ο
Δρ. Πέτρος Β. Βλασταράκος
MD, MSc, PhD, IDO-HNS (Eng.)
Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος
Επιμελητής ΩΡΛ Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Στο εξωτερικό αφτί συμπεριλαμβάνονται το πτερύγιο και ο έξω ακουστικός πόρος. Το μέσο αφτί αποτελείται από τον τυμπανικό υμένα, το κοίλο του τυμπάνου, που περιέχει την αλυσίδα των ακουστικών οσταρίων και τους μυς τείνοντα το τύμπανο και αυτόν του αναβολέα, το μαστοειδές άντρο και τις κυψέλες της μαστοειδούς αποφύσεως και την ευσταχιανή σάλπιγγα.

Το έσω ους, που αποτελεί το αισθητήριο όργανο της ακοής και της ισορροπίας, βρίσκεται μέσα στο λιθοειδές οστό και ονομάζεται λαβύρινθος λόγω της πολύπλοκης κατασκευής του. Περιλαμβάνει τον οστέινο λαβύρινθο, που περικλείει τον αντίστοιχο υμενώδη και τον έσω ακουστικό πόρο με το αιθουσοκοχλιακό και το προσωπικό νεύρο.

Ο οστέινος και ο υμενώδης λαβύρινθος αποτελούνται από τρεις χώρους που επικοινωνούν μεταξύ τους: τον κοχλία προς τα πρόσω, την αίθουσα στο μέσο και τους ημικύκλιους σωλήνες προς τα πίσω. Στον κοχλία βρίσκεται το υποδεκτικό όργανο της ακοής (όργανο του Corti), που αποτελείται από αισθητικά κύτταρα της ακοής (τριχωτά κύτταρα) και στηρικτικά κύτταρα (σχήμα 2).

Τα τριχωτά κύτταρα διακρίνονται σε έσω τριχωτά, που είναι διατεταγμένα σε μία σειρά και ο αριθμός τους υπολογίζεται σε 3.500, και έξω τριχωτά κύτταρα, που είναι διατεταγμένα σε 3-5 σειρές τη μία πίσω απ? την άλλη και ο αριθμός τους υπολογίζεται σε 12.000-19.000. Τα αισθητικά κύτταρα υποστηρίζονται στη βασική μεμβράνη από τα στηρικτικά κύτταρα, που διαμορφώνουν ένα σχήμα CλE και σχηματίζουν τις έσω και έξω σήραγγες του Corti, που πληρούνται από κορτίλεμφο.

Τα στηρικτικά αυτά κύτταρα διακρίνονται στα στυλοειδή, τα κύτταρα του Deiters (ή έξω φαλαγγοειδή), τα κύτταρα του Hensen, τα κύτταρα του Claudius και τα αφοριστικά (ή έσω φαλαγγοειδή) κύτταρα. Η άνω επιφάνεια του νευροεπιθηλίου του οργάνου του Corti σχηματίζει το δικτυωτό υμένα, ενώ η καλυπτήριος μεμβράνη (membrana tectoria) εκφύεται από την ελικοειδή στεφάνη και καλύπτει τα τριχωτά κύτταρα, εκτεινόμενη σε όλο το μήκος του υμενώδους κοχλία.
Βαρηκοΐα ονομάζεται η μείωση της ακουστικής ικανότητας και ανάλογα με την εντόπιση της βλάβης διακρίνεται σε τρεις βασικούς τύπους*: α) βαρηκοΐα αγωγιμότητας, β) νευροαισθητήρια βαρηκοΐα και γ) μικτή βαρηκοΐα.

1. Η βαρηκοΐα αγωγιμότητας προκαλείται από βλάβες που διαταράσσουν το μηχανισμό αγωγής του ήχου προς το έσω αφτί. Ως εκ τούτου, ο ήχος δεν ενισχύεται και εμποδίζεται να μεταδοθεί στον κοχλία.
2. Η νευροαισθητηριακού τύπου βαρηκοΐα (ή βαρηκοΐα αντιλήψεως) εκδηλώνεται σε κοχλιακές και οπισθοκοχλιακές παθήσεις ή βλάβες του κεντρικού τμήματος της ακουστικής οδού.
3. Η μικτού τύπου βαρηκοΐα αποτελεί συνδυασμό των παραπάνω μορφών και εκδηλώνεται σε βλάβες που αφορούν και στα δύο συστήματα του αφτιού, αγωγής και αντιλήψεως.

Η εκτίμηση της ακουστικής ικανότητας με βάση το ακοόγραμμα ακολουθεί την εξής σειρά:

• Ουδός ακοής μεταξύ 0-20 dB: φυσιολογική ακοή.
• Ουδός ακοής μεταξύ 20-40 dB: ελαφρού βαθμού βαρηκοΐα.
• Ουδός ακοής μεταξύ 40-60 dB: μέσου βαθμού βαρηκοΐα.
• Ουδός ακοής μεταξύ 60-90 dB: μεγάλου βαθμού βαρηκοΐα.
• Ουδός ακοής μεγαλύτερος των 90 dB: ίχνη ακοής, πρακτική κώφωση.

*Περιγράφονται ακόμα η κεντρική και η ψυχογενής βαρηκοΐα. Στην πρώτη ο άρρωστος δεν μπορεί να ερμηνεύσει αυτό που ακούει. Γίνεται δηλαδή η μετάδοση του ήχου στα φλοιώδη κέντρα του εγκεφάλου, αλλά εκεί δεν ερμηνεύεται. Βαρηκοΐα αυτού του τύπου παρατηρείται σε ορισμένες μορφές αφασίας (π.χ. έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο). Με τον όρο ψυχογενής βαρηκοΐα περιγράφεται η αδυναμία του ατόμου να ακούσει, συνεπεία ακούσιας ή εκούσιας διανοητικής διαταραχής. Εκούσια ψυχογενής βαρηκοΐα είναι η προσποίηση.

Bιβλιογραφία
Βαλλιανάτου Δ.Γ. Αξιολόγηση των διαταραχών του ακουστικού συστήματος και των εμβοών ώτων με την επίδραση του υψηλού επιπέδου άγχους. Διδακτορική διατριβή. Ηράκλειο, 1999.
Βλασταράκος Π.Β. Μελέτη της επίδρασης της κινητής τηλεφωνίας – δεύτερης και τρίτης γενιάς – στην ακουστική αντίληψη ασθενών με ακουστικά βαρηκοΐας. Διδακτορική διατριβή. Αθήνα, 2009.
Δανιηλίδης Ι. Κλινική ωτορινολαρυγγολογία και στοιχεία χειρουργικής κεφαλής και τραχήλου. University Studio Press. Θεσσαλονίκη, 2002.
Χριστοδούλου Π. Πρακτική Ακοολογία. Ηράκλειο, 2000.

Μάρτιος, 2014