Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία Σώματος (Stereotactic Body Radiation Therapy-SBRT)

Γράφει ο
Γεώργιος Δ. Κριτσέλης,
Ακτινοθεραπευτής- Ογκολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Η ASTRO ορίζει ως (SBRT), την χορήγηση υψηλής θεραπευτικής δόσης, “εκριζωτικής δόσης”, με υψηλή ακρίβεια στόχευσης, σε έναν εξωκράνιο όγκο (σώμα) ή μετάσταση, με μεγιστοποίηση της προστασίας των πέριξ υγειών ιστών.

1 έως 5 max Μ εστίες.
1-5 συνεδρίες συνήθως
Απότομη πτώση της δόσης (rapid fall-off dose) πέραν του στόχου -ελαχιστοποίηση τοξικότητας πέραν αυτού
Όγκοι μεγέθους (3-5εκ)

Η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος θεωρείται εκριζωτική θεραπεία. Το εκριζωτικό φαινόμενο “tumor ablative effect” της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας, έγκειται στη χορήγηση υψηλότερων δόσεων ανά συνέδρια ( 7 έως > 20 Gy) και της θανατηφόρας βλάβης του DNA λόγω της διπλής διάσπασης της έλικας, σε σχέση με την ύπo- θανατηφόρα βλάβη (που συμβαίνει με τη συμβατική) .

Ο σκοπός είναι να λάβει ο όγκος-στόχος τη μεγαλύτερη δυνατή δόση ακτινοβολίας, με ακρίβεια χιλιοστού έτσι ώστε να προστατευτούν οι γύρο υγιείς ιστοί.

Η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος σε σχέση με την κλασσική ακτινοθεραπεία, εντοπίζεται στη απόδοση πολύ υψηλότερων δόσεων ακτινοβολίας σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα και στο γεγονός ότι δεν δύναται να εφαρμοστεί σε όλους τους τύπους καρκίνου.

Η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος, αναφέρεται συχνά και ως Στερεοτακτική Αφαιρετική Ακτινοθεραπεία (Stereotactic Ablative Body RT-SARB), όρος που υπογραμμίζει τη συγγένεια της στερεοτακτικής μεθόδου με το χειρουργείο, μέσω της έννοιας της αφαίρεσης (ablation=εκτομή). Όταν ο ασθενής ακτινοβολείται σε μία μοναδική συνεδρία εφάπαξ (με πολύ υψηλή δόση), τότε θεωρείται «ακτινοχειρουργική πράξη» και χρησιμοποιείται ο όρος ακτινοχειρουργική.

Αυτή η σύγχρονη τεχνική της ακτινοθεραπείας εφαρμόζεται κυρίως σε εντοπισμένους όγκους λίγων εκατοστών και δε ενδείκνυται για όλους τους τύπους καρκίνου. Οι σύγχρονες μελέτες έχουν δείξει όφελος μεταξύ άλλων για τον καρκίνο του πνεύμονα(αρχικό στάδιο), γαστρεντερικούς καρκίνους (πάγκρεας, ήπαρ), , όγκους στην σπονδυλική στήλη, καρκίνους προστάτη (αρχικό στάδιο), και ηπατικές/πνευμονικές μεταστάσεις στο πλαίσιο ολιγομεταστατικής νόσου.

Ο Ακτινοθεραπευτής-ογκολόγος καλείται να αξιολογήσει και να υποδείξει την κατάλληλη τεχνική ακτινοθεραπευτικής αγωγής στον ασθενή. Για τον σχεδιασμό της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας απαιτούνται λεπτομερείς απεικονιστικές εξετάσεις (PET, MRI) και η σύντηξη των εικόνων με αντίστοιχες της περιοχής που καταλαμβάνει ο όγκος. Ο ακτινοθεραπευτής-ογκολόγος εντοπίζει και χαρακτηρίζει τον στόχο καθώς και τα ευαίσθητα πέριξ του όγκου υγιή όργανα, μέσω ειδικών προγραμμάτων ακτινοθεραπείας και στη συνέχεια σχεδιάζεται το πλάνο της θεραπείας στο τμήμα ιατρικής φυσικής. Πριν την εφαρμογή της θεραπείας, ακτινοθεραπευτής και ακτινοφυσικός, αναλύουν το πλάνο θεραπείας τομή-τομή και επιβεβαιώνουν τη δόση και την κατανομή της στον ασθενή.

H εφαρμογή της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας είναι ιδιαιτέρως απαιτητική και χρειάζεται εξειδίκευση και εμπειρία από τον ακτινοθεραπευτή – ογκολόγο αλλά και από το σύνολο του επιστημονικού δυναμικού (ακτινοφυσικοί, τεχνολόγοι).

Η «θέση θεραπείας» του ασθενούς θα πρέπει να πληροί τις παρακάτω προϋποθέσεις:

Να προσφέρει ΑΠΟΛΥΤΗ ακινητοποίηση, όχι μόνο της περιοχής της βλάβης αλλά και όλου του σώματος.
Να είναι άνετη (για τον ασθενή) ώστε να μη δυσανασχετεί κατά τη διάρκεια της ακτινοβόλησης και,
Να επαναλαμβάνεται για κάθε συνεδρία με ακρίβεια υπό-χιλιοστού.

Με όλα τα παραπάνω αποδεικνύεται το γεγονός ότι η πραγματοποίηση στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας σώματος αποτελεί μια άκρως ειδική ακτινοθεραπευτική πράξη και ως τέτοια βασίζεται σε ένα σύνολο παραγόντων, είτε ανθρωπίνων (ειδικό προσωπικό), είτε επιστημονικών/τεχνολογικών (μηχανήματα, ακινητοποίηση κλπ.) αλλά και στην απόλυτη μεταξύ τους συνεργασία, πάντα υπό την καθοδήγηση του ακτινοθεραπευτή ογκολόγου, για την διασφάλιση της ποότητας όλης της αλυσίδας (QA).

Συνοψίζοντας, τα οφέλη για τον ασθενή είναι τα ακόλουθα: