Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία Πνεύμονα: Ριζική λύση χωρίς χειρουργείο

Γράφει η
Κωνσταντία Τσαμασιώτη
Ακτινοθεραπευτής – Ογκολόγος
Συνεργάτις Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία είναι μια σχετικά νεότερη τεχνική θεραπείας που ήρθε να αλλάξει τα δεδομένα, επιτρέποντας τη χορήγηση μεγάλων θεραπευτικών δόσεων με υψηλή ακρίβεια και ασφάλεια.

Με αυτό τον τρόπο μεγιστοποιείται το θεραπευτικό αποτέλεσμα, ενώ ελαχιστοποιούνται οι παρενέργειες, καθώς περιορίζεται σημαντικά ο όγκος των υγιών ιστών που ακτινοβολείται.

Η τεχνική αυτή βρίσκει πολλές εφαρμογές σε όγκους (καλοήθεις και κακοήθεις) σε διάφορα σημεία του σώματος, με μια από τις πιο σημαντικές να αποτελεί η ακτινοβόληση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα αρχικών σταδίων. Απευθύνεται λοιπόν σε ασθενείς με μικρούς όγκους (συνήθως μέχρι 5 εκατοστά) και χωρίς λεμφαδένες. Αποτελεί εξαιρετική επιλογή για ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε θεραπευτικό χειρουργείο για ιατρικούς λόγους (π.χ. προχωρημένη ηλικία, κακή αναπνευστική λειτουργία) ή που δεν επιθυμούν να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση. Παρά το γεγονός ότι το χειρουργείο αποτελεί την πρώτη επιλογή, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία – σε σωστά επιλεγμένους ασθενείς – προσφέρει τα ίδια ποσοστά επιβίωσης.

Η θεραπεία

Η θεραπεία πραγματοποιείται συνήθως σε 3 – 5 συνεδρίες, ενώ για πιο μεγάλους όγκους (> 5 εκ.) ή για όγκους που παρουσιάζουν μη ευνοϊκή θέση μέσα στον πνεύμονα μπορεί να χρειαστούν 4 – 10 συνεδρίες. Οι θεραπείες μπορεί να πραγματοποιούνται καθημερινά ή και μέρα παρά μέρα, ανάλογα την περίπτωση. Η κάθε συνεδρία διαρκεί λίγα λεπτά και είναι εντελώς ανώδυνη, ενώ ο ασθενής μετά το τέλος της μπορεί να ακολουθήσει κανονικά τις καθημερινές του δραστηριότητες, χωρίς να επηρεάζεται η ποιότητα της ζωής του. Συνήθως δεν παρουσιάζονται παρενέργειες κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ενώ ως απώτερη παρενέργεια (μήνες μετά το τέλος της θεραπείας) βιβλιογραφικά αναφέρεται η πνευμονίτιδα. Πρόκειται για μια σχετικά σπάνια παρενέργεια η οποία μοιάζει κλινικά με μια πνευμονία, χωρίς όμως να οφείλεται σε λοιμογόνο παράγοντα. Η αντιμετώπισή της συχνά απαιτεί τη χορήγηση κορτιζόνης.

Η μεγάλη πρόκληση στη στερεοτακτική ακτινοθεραπεία του πνεύμονα είναι η ακρίβεια στη στόχευση, η οποία όμως καλείται να ξεπεράσει το εμπόδιο της κίνησης λόγω της αναπνοής. Υπάρχουν όγκοι του πνεύμονα που λόγω της ανατομικής τους θέσης δεν κινούνται σχεδόν καθόλου, οι περισσότεροι όμως εμφανίζουν μικρότερη ή μεγαλύτερη κίνηση, η οποία πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά τη θεραπεία προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της εναπόθεσης μέγιστης δόσης στον όγκο χωρίς να απαιτηθεί η ακτινοβόληση μεγάλης έκτασης υγιούς ιστού γύρω γύρω.

Στο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του ΥΓΕΙΑ εφαρμόζουμε τις πιο σύγχρονες μεθόδους για τη χορήγηση στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας πνεύμονα εξαλείφοντας το πρόβλημα της αναπνευστικής κίνησης.

Η πρώτη, αφορά στη χρήση του Active Breathing Coordinator (ΑΒC) της εταιρίας Elekta. Πρόκειται για ένα μη επεμβατικό σύστημα, που συνδέεται με το Γραμμικό Επιταχυντή, και με τη χρήση ενός αναπνευστήρα επιτρέπει τη χορήγηση ακτινοβόλησης μόνο σε βαθιά εισπνοή. Προηγείται μια εκπαίδευση του ασθενή στην οποία ορίζεται το κατώφλι και η διάρκεια της άνετης βαθιάς εισπνοής. Κατά τη θεραπεία, μόλις η αναπνοή του ασθενή φθάσει σε αυτό το προκαθορισμένο επίπεδο, η εισπνοή σταματάει, ο θώρακας ακινητοποιείται και αρχίζει η χορήγηση της θεραπείας. Με αυτό τον τρόπο η θεραπεία χορηγείται διακοπτόμενα, μόνο στη βαθιά εισπνοή, με διαλείμματα ήρεμων αναπνοών στο ενδιάμεσο.

Ο δεύτερος τρόπος στεροτακτικής ακτινοβόλησης πνεύμονα πραγματοποιείται με την διεξαγωγή 4D αξονικής τομογραφίας κατά το σχεδιασμό της θεραπείας, που απεικονίζει όλες τις φάσεις της αναπνοής, και την εφαρμογή αναπνευστικού gating κατά την καθημερινή θεραπεία. Με αυτή τη μέθοδο, κατά τη διάρκεια της θεραπείας «παρακολουθείται» η αναπνοή του ασθενή με τη χρήση συστήματος κάμερας και ανιχνευτή που εφάπτεται στο δέρμα του ασθενή. Ο ασθενής καλείται να αναπνέει ήρεμα, και η θεραπεία χορηγείται μόνο σε συγκεκριμένη φάση της αναπνοής ή σε συγκεκριμένο εύρος της αναπνοής.

Και οι δύο μέθοδοι εξασφαλίζουν την επαναληψιμότητα, την απόλυτη στόχευση και την ασφάλεια, εξαλείφοντας το πρόβλημα της κίνησης, και ικανοποιώντας το βασικό στόχο της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας που είναι η χορήγηση μεγάλων θεραπευτικών δόσεων με ακρίβεια χιλιοστού, χωρίς να επηρεάζονται οι γύρω φυσιολογικοί ιστοί. Ως αποτέλεσμα, επιτυγχάνονται εξαιρετικά ποσοστά πλήρους ίασης μικρών όγκων του πνεύμονα χωρίς να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση.

Ιανουάριος 2023