ΟΖΟΙ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ: Πώς αξιολογείται η πιθανότητα να υποκρύπτεται καρκίνος;

Γράφει ο
Γεώργιος Σακοράφας
Χειρουργός Ενδοκρινών Αδένων (Θυρεοειδούς – Παραθυρεοειδών)
Επ. Καθηγητής Χειρουργικής,  Επιστημονικός Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ

Οι όζοι θυρεοειδούς είναι ένα πολύ συνηθισμένο εύρημα στο γενικό πληθυσμό. Αν και με την ψηλάφηση ανιχνεύονται σε ένα ποσοστό μόλις 8 %, με τη χρήση του υπερηχογραφήματος υψηλής ευκρίνειας όζοι θυρεοειδούς ανιχνεύονται σε ποσοστό έως και 70 % του γενικού πληθυσμού. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για καλοήθεις βλάβες και δεν επιβάλλεται κάποια θεραπευτική παρέμβαση. Εντούτοις, σε ένα μικρό σχετικά αλλά σημαντικό ποσοστό ασθενών (5 – 8 %, κατ’ άλλους έως 10 %) μπορεί να υποκρύπτεται κακοήθεια (καρκίνος). Η ευθύνη του κλινικού γιατρού εν προκειμένω είναι προφανής, καθώς καλείται να αναγνωρίσει ποιοι από τους όζους θυρεοειδούς είναι πιθανόν να είναι κακοήθεις. Στόχος είναι να μη διαφύγει της προσοχής ένας καρκίνος που – αν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί σωστά – είναι εξαιρετικά ιάσιμος.

Ο κλινικός γιατρός έχει σήμερα στη διάθεσή του τα εξής μέσα για να αναγνωρίσει έναν όζο θυρεοειδούς που είναι πιθανόν να υποκρύπτει καρκίνο:

• Στοιχεία από το ατομικό ιστορικό (π.χ. ακτινοβολία σε μικρή ηλικία)
• Στοιχεία από το οικογενειακό ιστορικό (π.χ. 2 ή περισσότεροι συγγενείς πρώτου βαθμού με καρκίνο θυρεοειδούς)
• Στοιχεία από την κλινική εξέταση (κυρίως ψηλάφηση) (π.χ. σκληρής [πετρώδους[ υφής όζος, παρουσία ψηλαφητών τραχηλικών λεμφαδένων)
• Εξετάσεις αίματος (περιορισμένη χρησιμότητα). Οι ασθενείς με καρκίνο θυρεοειδούς έχουν φυσιολογικά επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα. Η καλσιτονίνη είναι ένας ειδικός νεοπλασματικός δείκτης που υποδηλώνει την ύπαρξη μιας ειδικής μορφής καρκίνου θυρεοειδούς (μυελοειδούς).
• Απεικονιστικός έλεγχος. Το υπερηχογράφημα (US) είναι σήμερα η βασική απεικονιστική εξέταση για τη διερεύνηση των παθήσεων του θυρεοειδούς. Με το US μπορεί να αναγνωριστούν ύποπτοι για κακοήθεια ηχομορφολογικοί χαρακτήρες του όζου. Ο ρόλος του σπινθηρογραφήματος θυρεοειδούς έχει περιοριστεί σήμερα και γίνεται με συγκεκριμένες ενδείξεις. Η αξονική/μαγνητική τομογραφία (CT/MRI-cross sectional imaging) όπως και η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET-CT scan) γίνεται σε επιλεγμένες περιπτώσεις και συνήθως όχι για τη διάγνωση αλλά για τη σταδιοποίηση του καρκίνου
• Παρακέντηση με λεπτή βελόνη (FNA, fine-needle aspiration). Σε συνδυασμό με το υπερηχογράφημα αποτελεί την πλέον βασική μέθοδο προεγχειρητικής διερεύνησης των ασθενών με όζο θυρεοειδούς. Το υλικό της παρακέντησης (που θα πρέπει να γίνεται υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση [ultrasound-guided fine-needle aspiration]) αποστέλλεται για κυτταρολογική εξέταση, με την οποία μπορεί να τεθεί η διάγνωση καρκίνου (ή η υποψία για την ύπαρξη καρκίνου) σε έναν όζο θυρεοειδούς.
• Γενετικός έλεγχος. Έχει θέση σε καθορισμένες ομάδες ασθενών και συγκεκριμένες ενδείξεις. Δεν αποτελεί μέθοδο ρουτίνας στην αρχική διαγνωστική διερεύνηση στην πλειονότητα των ασθενών.

Συμπερασματικά, η υποψία ή η διάγνωση της ύπαρξης καρκίνου σε έναν όζο θυρεοειδούς θα τεθεί με βάση συγκεκριμένα στοιχεία από την προσεκτική διαγνωστική διερεύνηση του ασθενούς. Το ιστορικό (ατομικό και οικογενειακό ιστορικό), η κλινική εξέταση και σήμερα κυρίως το υπερηχογράφημα σε συνδυασμό με την FNA αποτελούν την καθιερωμένη διαγνωστική τακτική με στόχο την αναγνώριση των όζων που είναι πιθανόν να υποκρύπτουν κακοήθεια (καρκίνο). Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και εμπειρία από όλους τους γιατρούς που εμπλέκονται στη διαγνωστική διερεύνηση του ασθενούς (κλινικός γιατρός, ακτινολόγος, κυτταρολόγος) ώστε να μη διαφύγει της προσοχής μία εξαιρετικά ιάσιμη μορφή καρκίνου, όπως είναι ο καρκίνος του θυρεοειδούς. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να επιτευχθεί έγκαιρη διάγνωση της νόσου και η σωστή αντιμετώπισή της.

Οκτώβριος 2019