Οστεοαρθρίτιδα γόνατος: Ποια είναι η σχέση πόνου και σωματικής δραστηριότητας;

Γράφει ο
Αθανάσιος Π. Τσουτσάνης
Ορθοπαιδικός Χειρουργός
Διευθυντής ΣΤ’ Ορθοπαιδικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Η ανακούφιση από τον πόνο στο γόνατο δεν είναι πιθανό να αυξήσει τα επίπεδα της φυσικής δραστηριότητας στα άτομα με ήπια έως μέτρια συμπτωματική οστεοαρθρίτιδα. Η μείωση των συμπτωμάτων που επέρχεται μακροπρόθεσμα δεν αποτελεί προφανώς ισχυρό κίνητρο για αύξηση του χρόνου που περπατούν οι ασθενείς καθημερινά.

Είναι γνωστό ότι οστεοαρθρίτιδα του γόνατος αποτελεί αιτία πόνου, περιορισμού της κινητικότητας και αναπηρίας στους ηλικιωμένους ασθενείς και η σωματική δραστηριότητα συστήνεται για τη διαχείριση της πάθησης, καθώς μπορεί να βελτιώσει αποτελεσματικά τα συμπτώματα και συνεπώς την ποιότητα ζωής τους. Όμως, μελέτες αποδεικνύουν ότι παρά τα οφέλη της, οι ασθενείς ασκούν λιγότερη φυσική δραστηριότητα σε σύγκριση με τους υγιείς ανθρώπους, παραλείποντας να συμμορφωθούν με τις οδηγίες των ιατρών. Η ένταση του πόνου δεν αποτελεί κριτήριο. Άλλα άτομα με έντονο πόνο μπορεί να συνεχίσουν να είναι ενεργά, ενώ άλλα με σχετικά λιγότερο πόνο μπορεί να περιορίσουν σημαντικά τις δραστηριότητές τους.

Οι αιτίες είναι πολλές. Η συμμετοχή αυτού του κλινικού πληθυσμού σε δραστηριότητες που απαιτούν περπάτημα επηρεάζεται από προσωπικούς, κοινωνικούς, σωματικούς, περιστασιακούς και περιβαλλοντικές παράγοντες. Το σταθερά, όμως, αναφερόμενο εμπόδιο για τη συνέχιση ή ακόμα και αύξηση της κίνησης είναι ο πόνος που προκαλείται από την ασθένεια.

Σχετίζεται ο πόνος με τη σωματική δραστηριότητα;

Το ερώτημα εάν ο πόνος σχετίζεται με τη σωματική δραστηριότητα έχει αποτελέσει το επίκεντρο πολλών μελετών και ανασκοπήσεων. Συχνά παρατηρείται ασυνέπεια στα ευρήματά τους, ενδεχομένως λόγω ετερογένειας των μεθόδων που χρησιμοποιούνται για τη μέτρησή της. Υπάρχει, ωστόσο μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Waterloo του Καναδά, η οποία έχει διερευνήσει τη συσχέτιση του πόνου με τη σωματική δραστηριότητα, μετρώντας την όμως αντικειμενικά με βήματα ανά ημέρα.

Οι ερευνητές κατέγραψαν τα βήματα που έκαναν κατά μέσο όρο οι συμμετέχοντες στη μελέτη επί ένα τριήμερο ανά τρίμηνο για τρία χρόνια. Ο πόνος μετρήθηκε χρησιμοποιώντας δύο ερωτηματολόγια που υποβλήθηκαν από τους ασθενείς. Αφού έλαβαν υπόψη τους ορισμένες μεταβλητές, συμπεριλαμβανομένης της ηλικίας, του Δείκτη Μάζας Σώματος και της εποχής, διαπίστωσαν ότι η σοβαρότητα του πόνου στο γόνατο δεν συσχετίζεται με τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας σε άτομα με ήπια έως μέτρια συμπτωματική οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Το πόσο περπατάνε τα άτομα αυτά είναι πιθανότερο να επηρεάζεται περισσότερο από άλλους παράγοντες και όχι από τον προκαλούμενο από την ασθένεια πόνο.

Η σωματική άσκηση βελτιώνει το πόνο & τη λειτουργικότητα της άρθρωσης

Στις συγχρονικές μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι οι παρεμβάσεις στα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας βελτιώνουν σημαντικά τόσο τον πόνο όσο και τη λειτουργικότητα της άρθρωσης στους ενήλικες που υποφέρουν από οστεοαρθρίτιδα. Έχουν καταδείξει ότι τα υψηλότερα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας συνδέονται με λιγότερη σοβαρότητα του πόνου και καλύτερη λειτουργικότητα ακόμα και σε ηλικιωμένους ασθενείς. Παλαιότερα, η σύσταση για επίτευξη αυτών των στόχων ήταν η άσκηση επί 150 λεπτά την εβδομάδα. Τελευταίες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι ακόμα και 45 λεπτά έχουν ευεργετική επίδραση στους ανθρώπους ακόμα και αν είναι προχωρημένης ηλικίας. Εξάλλου για τους ηλικιωμένους η επιδίωξη πιο εφικτών στόχων είναι ρεαλιστικότερη και ευκολότερα επιτεύξιμοι.

Δεδομένου, μάλιστα, ότι τα άτομα που πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα γόνατος τείνουν να υποφέρουν και από άλλες χρόνιες παθήσεις, συμπεριλαμβανομένων της παχυσαρκίας, των καρδιακών παθήσεων και της κατάθλιψης, δίχως αυτό να είναι απόλυτο, η διαχείριση του πόνου είναι ο σημαντικός στόχος. Εξάλλου, η  σωματική αδράνεια μπορεί να είναι ένας κοινός παρονομαστής που επιδεινώνει τόσο την οστεοαρθρίτιδα όσο και τις συνυπάρχουσες χρόνιες παθήσεις. Οπότε οι στρατηγικές για την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας θα πρέπει να επικεντρώνονται στην υπερνίκηση πιο σημαντικών εμποδίων, όπως η έλλειψη γνώσης, κινήτρων και γενικού καθιστικού τρόπου ζωής.

Βεβαίως, ακόμα και η πιστή εφαρμογή των ιατρικών συμβουλών για άσκηση δεν θεραπεύει την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος, ούτε απαλλάσσει απολύτως τους ασθενείς από τα συμπτώματα. Απλώς καθυστερεί την επιδείνωση της πάθησης και παρατείνει την αυτοεξυπηρέτηση των ηλικιωμένων ασθενών.

Η φθορά των αρθρώσεων είναι φυσική συνέπεια της γήρανσης και συχνά η ανάγκη χειρουργείο ολικής αρθροπλαστικής του γόνατος είναι αναπόφευκτη. Άλλωστε είναι ο μοναδικός τρόπος οριστικής απαλλαγής από τα συμπτώματα, και χάριν της τεχνικής ελάχιστης επεμβατικότητας MIΚ ή, σε άλλες περιπτώσεις, με χρήση ρομποτικής υποβοηθούμενης χειρουργικής δημιουργεί και τις προϋποθέσεις στον ηλικιωμένο ασθενή να εξακολουθήσει να είναι ενεργός για πολλά χρόνια ακόμα.

Νοέμβριος 2020