Νοσηρή Κατάθλιψη: Οι αιτίες και η αντιμετώπιση μιας σύγχρονης μάστιγας

Η κατάθλιψη είμαι μια σύνθετη πάθηση, καθώς μπορεί να έχει σύνθετη βάση, βιολογική ή κοινωνική. Σε κάθε περίπτωση και επειδή μπορεί να επιβαρύνει καταλυτικά τη ζωή των ασθενών επιβάλλεται η αντιμετώπισή της. Ποιες είναι, όμως, οι ενδείξεις για κατάθλιψη και ποια είναι η θεραπεία;

Γράφει ο
Αντώνης Περάκης
Νευρολόγος
Διευθυντής Νευρολογικής Κλινικής Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ

Η νοσηρή κατάθλιψη είναι μια συχνή, ακόμα και σε νεαρές ηλικίες, ιδιαίτερα σύνθετη και σοβαρή πάθηση με βιολογική βάση, που προκαλεί ένα ευρύ φάσμα ψυχικών, νοητικών, αλλά και σωματικών συμπτωμάτων και διαταραχών. Υπάρχουν διάφορες μορφές της νόσου με ξεχωριστά χαρακτηριστικά και διαφορετική βαρύτητα κατά περίπτωση.

Ανάμεσα στις πιο συνηθισμένες είναι η μείζων κατάθλιψη, η δυσθυμία, η διπολική διαταραχή, η εποχική συναισθηματική διαταραχή, η κατάθλιψη της λοχείας, η ψυχωτική κατάθλιψη και οι μορφές της κατάθλιψης που συνοδεύουν οργανικές παθήσεις, όπως ο χρόνιος πόνος, η νόσος του Parkinson, η νόσος Alzheimer, η επιληψία, η σκλήρυνση κατά πλάκας, οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, η χρόνια καρδιακή και αναπνευστική ανεπάρκεια και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.

Τα συμπτώματα

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης δεν περιορίζονται μόνο στη για μεγάλο χρονικό διάστημα επιβάρυνση της διάθεσης, τη θλίψη, την απάθεια, το αίσθημα απομόνωσης, την αδιαφορία για τα πάντα, την παραμέληση εκ μέρους του ασθενούς του ίδιου του εαυτού του, την αίσθηση απόγνωσης ή απελπισίας, τη μείωση της ενεργητικότητας και της ικανότητας για εργασία ή ακόμα και για την εκτέλεση των συνηθισμένων καθημερινών δραστηριοτήτων του ατόμου, τη δυσφορία του έντονου άγχους και της ανησυχίας, το αίσθημα αναξιότητας, την αδυναμία κάποιου να αισθανθεί ευχαρίστηση, ικανοποίηση, απόλαυση και ηδονή.

Τα συμπτώματα συχνά επεκτείνονται και σε διαταραχές του ύπνου, της όρεξης, του μεταβολισμού, της πνευματικής απόδοσης (σε τομείς όπως η βούληση, η κρίση, η μνήμη, η συγκέντρωση, η προσοχή, η αντίληψη), της ερωτικής διάθεσης και ικανότητας, της γονιμότητας, καθώς και σειράς άλλων σωματικών λειτουργιών. Η βαριά κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει στην αυτοκτονία. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, η κατάθλιψη μπορεί να επιβαρύνει ανεπανόρθωτα τη γενική υγεία του ασθενούς και να επηρεάσει αρνητικά το προσδόκιμο επιβίωσής του, ενώ το κοινωνικό στίγμα συχνά βαραίνει τον ασθενή για όλη του τη ζωή.

Συνηθισμένα αίτια κατάθλιψης είναι οι τραυματικές εμπειρίες, οι αφόρητα ψυχοπιεστικές συνθήκες διαβίωσης, οι σοβαρές ψυχικές συγκρούσεις, το πένθος, η κοινωνική απομόνωση, τα σοβαρά προβλήματα υγείας, το γήρας, οι φαρμακευτικές παρενέργειες, η κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών, η ιδιοσυγκρασία, γονιδιακοί παράγοντες, μεταβολικά νοσήματα, νευροεκφυλιστικές παθήσεις και εστιακές ή διάσπαρτες βλάβες του εγκεφάλου.

Στην πορεία της εξέλιξης της ζωής στον πλανήτη μας, βιολογικές αλλαγές ανάλογες με αυτές της κατάθλιψης ίσως να αποτελούσαν κάποτε ευεργετικό προσαρμοστικό μηχανισμό. Στις μέρες μας, πάντως, ο σύγχρονος δυτικός κόσμος παρουσιάζει σαφώς αυξημένη συχνότητα νοσηρής κατάθλιψης που συνδέεται με τη διαμόρφωση του τρόπου ζωής. Η οικονομική κρίση στη χώρα μας έχει προκαλέσει αύξηση της σχετικής νοσηρότητας και του αριθμού των αυτοκτονιών, ιδιαίτερα τα δύο τελευταία χρόνια.

Η αντιμετώπιση

Η πρόοδος των νευροεπιστημών και η διαρκώς αυξανόμενη κατανόηση των μοριακών και κυτταρικών μηχανισμών λειτουργίας του εγκεφάλου, η γενναία επένδυση στην έρευνα και την ανάπτυξη νέων θεραπειών από την πλευρά της φαρμακευτικής βιομηχανίας, αλλά και η αλματώδης εξέλιξη της βιοϊατρικής τεχνολογίας οδήγησαν τις τελευταίες δεκαετίες στην ανάπτυξη βιολογικών θεραπειών για την κατάθλιψη, που σε συνδυασμό με τις διάφορες ψυχοθεραπευτικές-υποστηρικτικές μεθόδους, οδηγούν πλέον σε σημαντικά υψηλά ποσοστά επιτυχούς αντιμετώπισης του διογκούμενου στη σύγχρονη κοινωνία προβλήματος της κατάθλιψης.

Οι βιολογικές αυτές θεραπείες δεν περιορίζονται μόνο στην ανάπτυξη ειδικά στοχευόντων φαρμάκων με υψηλή αποτελεσματικότητα και χαμηλό κίνδυνο παρενεργειών, αλλά ήδη επεκτείνονται και στην επινόηση και εφαρμογή μεθόδων εκλεκτικής ηλεκτρικής διέγερσης εγκεφαλικών δομών και κυκλωμάτων (DBS, rTMS), ενώ στο κοντινό μέλλον διαγράφεται η προοπτική εφαρμογής μοριακά προσαρμοσμένης βιολογικής θεραπείας και θεραπειών αναγέννησης.

Σε επίπεδο πληθυσμού, ωστόσο, η εμπέδωση μηχανισμών πρόληψης παραμένει η πλέον αποδοτική από πλευράς κοινωνικού κόστους μέθοδος για την προσέγγιση αυτού του μεγάλου προβλήματος υγείας.

Δεκέμβριος 2012