Μύθοι και Αλήθειες στην Ακτινοθεραπεία. Σύγχρονη Ακτινοθεραπεία.

Γράφει ο
Γεώργιος Κριτσέλης
Ακτινοθεραπευτής – Ογκολόγος
Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Παρά το γεγονός ότι σήμερα η ακτινοθεραπεία, προσφέρει λύσεις και ποιότητα ζωής στους ασθενείς, μόνη ή σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες, εξακολουθούν να επιβιώνουν κάποιοι μύθοι σχετικά με τη χρήση της. Μύθοι που ανάγονται σε παλαιότερες δεκαετίες και σε παλαιότερες τεχνολογίες. Οποιαδήποτε είδους θεραπεία μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες σε ένα μικρό ποσοστό και το ίδιο μπορεί να συμβεί και στην ακτινοθεραπεία. Ωστόσο οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι συνήθως ήπιες και διαχειρίσιμες.

Ακτινοθεραπεία και «πόνος»

ΜΥΘΟΣ. Η ακτινοθεραπεία δεν πονάει, το αντίθετο μάλιστα. Είναι ένα σημαντικό εργαλείο διαχείρισης του πόνου και βελτίωσης της ποιότητας ζωής σε ογκολογικούς ασθενείς.

Στη διάρκεια της ακτινοθεραπείας, ο ασθενής δεν αισθάνεται τίποτα, καμία δυσφορία ή ενόχληση, είναι σαν να κάνει μια απλή ακτινογραφία. Το μόνο που έχουν αναφέρει ορισμένοι ασθενείς, είναι κάποια αίσθηση καύσους ή κνησμού στην υπό θεραπεία περιοχή. Μερικές εβδομάδες αργότερα μπορεί στην περιοχή που ακτινοβολήθηκε να εμφανιστεί ξηρότητα ή/και ήπιος ερεθισμός.

Ακτινοθεραπεία και «παρενέργειες»

ΜΥΘΟΣ. Oι ανεπιθύμητες ενέργειες της ακτινοθεραπείας, που δεν είναι σοβαρές, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την περιοχή που θα ακτινοβοληθεί και από τη δόση που θα χορηγηθεί. Μελέτες έχουν δείξει ότι το 94% των ασθενών που πρόκειται να υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία αισθάνονται φόβο στην αρχή, στη συνέχεια όμως, το 90% εξ’ αυτών αναφέρουν ότι η εμπειρία δεν ήταν τόσο τρομακτική όσο νόμιζαν. Αντίστοιχα, για το 84% των ασθενών οι ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν διαχειρίσιμες και καλύτερες από όσο ανέμεναν.

Ακτινοθεραπεία και «αποχή από την εργασία» 

ΜΥΘΟΣ. Οι περισσότεροι από τους ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία, πηγαίνουν κανονικά στη δουλειά τους και συνεχίζουν την καθημερινότητά τους. Η ακτινοθεραπεία είναι σύντομη και μη επεμβατική και έχει ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Βέβαια, αυτό εξαρτάται και από τον αν ο ασθενής λαμβάνει ταυτόχρονα και άλλες θεραπείες (π.χ. χημειοθεραπεία).

Ακτινοθεραπεία και «τοξικότητα σε υγιή όργανα»

ΜΥΘΟΣ. Ποτέ άλλοτε η ακτινοθεραπεία δεν μπορούσε να στοχεύσει με τόσο μεγάλη ακρίβεια έναν όγκο. Με συγκεκριμένες τεχνικές μάλιστα, όπως η απεικονιστική καθοδήγηση (Image Guided Radiotherapy), το RTsafe στην ακτινοθεραπεία εγκεφάλου (όπου ένα ακριβές ομοίωμα της κεφαλής του ασθενούς δημιουργείται για τον έλεγχο της θεραπείας, πριν αυτή εφαρμοστεί στον ασθενή), η τεχνική ακτινοβόλησης μαστού  ABC κ.ά., εξασφαλίζεται μέγιστη ακρίβεια στόχευσης και ασφάλειας. Έτσι, η τοξικότητα στους γύρω ιστούς μειώνεται στο ελάχιστο.

Σύγχρονη Ακτινοθεραπεία και ο ρόλος της στην αντιμετώπιση του καρκίνου

Τα τελευταία χρόνια, η Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία σώματος (SBRT) ήλθε να αλλάξει σημαντικά τα δεδομένα στην κλασσική ακτινοθεραπεία και την αντιμετώπιση του καρκίνου.

Θεωρείται  εκριζωτική θεραπεία. Το εκριζωτικό φαινόμενο “tumor ablative effect”  της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας, έγκειται στη χορήγηση υψηλών δόσεων ανά συνέδρια  και  της θανατηφόρας βλάβης του DNA των καρκινικών κυττάρων, σε σχέση με την ύπo- θανατηφόρα βλάβη (που συμβαίνει με τη συμβατική ΑΚΘ).

Ο σκοπός είναι να λάβει ο όγκος-στόχος τη μεγαλύτερη δυνατή δόση ακτινοβολίας, με ακρίβεια χιλιοστού έτσι ώστε να προστατευτούν οι πέριξ υγιείς ιστοί.

Η διαφορά μεταξύ της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας σώματος σε σχέση με την κλασσική ακτινοθεραπεία, εντοπίζεται στην απόδοση πολύ υψηλότερων δόσεων ακτινοβολίας σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα και στο γεγονός ότι δεν δύναται να εφαρμοστεί σε όλους τους τύπους καρκίνου, ενώ είναι συγκριτικά πιο αποτελεσματική σε όγκους με αυξημένη ακτινοαντοχή.

Παρέχει ραδιοβιολογική ισοδύναμη δόση σε σχέση με αυτήν της συμβατικής ακτινοθεραπείας, αυξάνοντας σημαντικά τον τοπικό έλεγχο της νόσου και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Επιπλέον, σε αντιδιαστολή με τη συμβατική ακτινοθεραπεία των 28-35 καθημερινών συνεδριών, με τη στερεοτακτική ακτινοθεραπεία η θεραπεία ολοκληρώνεται σε μόλις 5 συνεδρίες σε διάστημα 2 εβδομάδων, γεγονός που μειώνει σημαντικά το χρόνο της θεραπείας και την καθημερινή μετακίνηση του ασθενούς ενώ επιτρέπει την επιστροφή σε επιπλέον θεραπευτικούς χειρισμούς (ανοσοθεραπεία, χημειοθεραπεία) σε σύντομο χρονικό διάστημα.

H εφαρμογή της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας είναι ιδιαιτέρως απαιτητική και χρειάζεται εξειδίκευση και εμπειρία από τον ακτινοθεραπευτή – ογκολόγο αλλά και από το σύνολο του επιστημονικού δυναμικού (ακτινοφυσικοί, τεχνολόγοι). 

Οι σύγχρονες μελέτες  έχουν δείξει όφελος από την Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία,  στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα (αρχικό στάδιο), γαστρεντερικούς καρκίνους (πάγκρεας, ήπαρ), όγκους στη σπονδυλική στήλη, καρκίνου του προστάτη (αρχικό στάδιο), και ηπατικές/πνευμονικές μεταστάσεις στο πλαίσιο ολιγομεταστατικής νόσου, ενώ τρέχουσες μελέτες αναδεικνύουν σημαντικό όφελος στον καρκίνου του μαστού και του νεφρού.

Σεπτέμβριος 2020