Λοιμώξεις του αναπνευστικού. Ο σωστός τρόπος προφύλαξης για όλους

Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού αποτελούν τις συχνότερες στον άνθρωπο, αν αναλογιστεί κανείς ότι ένα «φυσιολογικό» παιδί μπορεί να εμφανίσει 10-14 προσβολές και ένας «φυσιολογικός» ενήλικας 6-8 επεισόδια κάθε χρόνο! Έτσι είναι απολύτως απαραίτητο να λαμβάνουμε ακόμα και τα πιο απλά μέτρα προφύλαξης, ώστε να ελαττώσουμε τους πιθανούς κινδύνους.

Γράφει η
Ελένη Γιαμαρέλλου
Λοιμωξιολόγος
Διευθύντρια Στ΄ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Τι πρέπει να γνωρίζουμε, λοιπόν;

Γιατί αυτή η «φυσιολογική ευπάθεια» του αναπνευστικού συστήματος;
Πρέπει να διευκρινιστεί ότι η χωροταξία του αναπνευστικού συστήματος αφορά σε ανώτερο και κατώτερο σύστημα, με ανατομικό όριο την επιγλωττίδα. Στο ανώτερο αναπνευστικό εντάσσεται συνήθως το κλινικό σύνδρομο, που αποκαλείται «κοινό» κρυολόγημα και εκδηλώνεται με χαμηλό πυρετό (κάτω από 38°C), συνάχι, βήχα, πονόλαιμο, κεφαλαλγία και επιπεφυκίτιδα. Προκαλείται από περισσότερα από 200 είδη ιών, γεγονός που εξηγεί και τη συχνότητά του.

Στο κατώτερο αναπνευστικό, που ευτυχώς προσβάλλεται σπανιότερα, ανήκουν η βρογχίτιδα και η πνευμονία, λοιμώξεις που κατά κύριο λόγο προκαλούνται από βακτήρια με κύριο εκπρόσωπο τον πνευμονιόκοκκο, μικρόβιο που συνοδεύεται από θνητότητα που υπερβαίνει το 10% των προσβληθέντων από πνευμονία. Η γρίπη που εμφανίζει παγκόσμια κατανομή, είναι ίωση που και αυτή εκδηλώνεται είτε ως κοινό κρυολόγημα που εξελίσσεται σε πνευμονία είτε ως πνευμονία από την έναρξή της.

Τι αντιιικά φάρμακα υπάρχουν για την καταπολέμηση των λοιμώξεων του αναπνευστικού;
Σε αντίθεση με τις βακτηριακές λοιμώξεις, για τις οποίες διατίθενται σήμερα πολλά αντιβιοτικά, για τις ιώσεις, με εξαίρεση τη γρίπη, δεν υπάρχουν αντιιικά φάρμακα. Επομένως η πρόληψη των ιογενών λοιμώξεων του αναπνευστικού, αλλά και των βακτηριακών που συνοδεύονται με κακή πρόγνωση, έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία.

Τι σημαίνει όμως πρόληψη;
Αφορά σε δύο τομείς. Ο πρώτος και εξαιρετικά σημαντικός στην εποχή μας συνδέεται με τα εμβόλια και αφορά σε ιούς και βακτήρια. Ο δεύτερος αφορά στην αυστηρή εφαρμογή των κανόνων υγιεινής που θα εμποδίσουν την εισπνοή του ιού-εισβολέα στο αναπνευστικό.

Δυστυχώς στη χώρα μας, σε αντίθεση με την παιδική ηλικία, παρατηρείται στους ενήλικες ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης, αφού μόνο το 10-20% έχει εμβολιαστεί για γρίπη και πνευμονιόκοκκο, ενώ για την υπόλοιπη Ευρώπη τα ποσοστά υπερβαίνουν το 50%. Συγχρόνως πρέπει να γνωρίζουμε ότι για να επιτευχθεί συλλογική ανοσία, η εμβολιαστική κάλυψη πρέπει να υπερβαίνει το 70% του πληθυσμού.

Στην Ελλάδα η περίοδος της εποχικής γρίπης διαρκεί από τον Οκτώβριο έως τον Απρίλιο, με τη μεγαλύτερη έξαρση τους χειμερινούς μήνες. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ακόμα και αν νόσησε κανείς από γρίπη στο πρόσφατο παρελθόν ή εμβολιάστηκε την περασμένη χρονιά, επιβάλλεται ο εμβολιασμός για τη γρίπη κάθε χρόνο, διότι τα αντισώματα που δημιουργήθηκαν έχουν περιορισμένο χρόνο ζωής, ενώ δεν μας καλύπτουν επιπλέον για τους ιούς της γρίπης που «τροποποιούνται» κάθε χρονιά!

Επιπλέον, το πιο σημαντικό εμβόλιο για τους ενηλίκους που αποδεδειγμένα προστατεύει από το συχνότερο και περισσότερο λοιμογόνο μικρόβιο, τον πνευμονιόκοκκο, είναι το Prevenar-13, που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Το εμβόλιο αυτό που γίνεται υποχρεωτικά σε παιδιά μικρότερα των 5 ετών, σε αντίθεση με εκείνο της γρίπης, δεν επαναλαμβάνεται, είναι όμως σκόπιμο για να αυξήσει κανείς την ισχύ του, έπειτα από δίμηνο τουλάχιστον, να συνοδευτεί και από το παλαιότερο 23δύναμο αντιπνευμονιοκοκκικό εμβόλιο.

Τα εμβόλια αυτά έπονται του εμβολιασμού της γρίπης κατά 1 μήνα, παρότι μπορούν να γίνουν σε κάθε βραχίονα συγχρόνως. Οι ομάδες υψηλού κινδύνου που πρέπει να εμβολιάζονται για τη γρίπη, αφορούν κυρίως σε (ΥΥΚΑ, Αρ. Πρωτ. 116518/26-10-2011):

• Άτομα άνω των 60 ετών.
• Ιατρονοσηλευτικό προσωπικό.
• Άτομα με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ή άσθμα, χρόνια καρδιακά νοσήματα και ανοσοκαταστολή, δρεπανοκυτταρική νόσο, σπληνεκτομή, σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφροπάθεια.
• Εγκύους.
• Παιδιά που παίρνουν χρονίως ασπιρίνη.
• Κλειστούς πληθυσμούς
• Παχύσαρκους
• Αυτούς που φροντίζουν παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή άτομα υψηλού κινδύνου.

Οι ενδείξεις του αντιπνευμονιοκοκκικού εμβολίου αφορούν σε όλα τα άτομα άνω των 50 ετών, τους καπνιστές, όπως και σε άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας που ήδη παρουσιάζουν παρόμοιους επιβαρυντικούς παράγοντες με εκείνους που αναφέρθηκαν για τη γρίπη. Έχει γίνει πλέον παγκόσμια αποδεκτό ότι τα περιγραφόμενα εμβόλια (με εξαίρεση της γρίπης για άτομα αλλεργικά στο αβγό) είναι ασφαλή όπως έχουν αποδείξει πολλές πρόσφατες διεθνείς μελέτες.

Πώς μεταδίδονται οι λοιμώξεις και ποια είναι τα πιο «απλά» μέτρα προστασίας;
Οι ιώσεις του αναπνευστικού μεταδίδονται από το ένα άτομο στο άλλο, όταν ένας ασθενής βήχει, φτερνίζεται ή μιλά, διασπείροντας τους ιούς στον αέρα με τη μορφή αόρατων σταγονιδίων που εισπνέονται, αλλά και μέσω των χεριών του όταν κάποιος αγγίζει αντικείμενα και επιφάνειες που έχουν μολυνθεί από ιούς (οι οποίοι επιβιώνουν περισσότερο από 24 ώρες στις άψυχες επιφάνειες) και στη συνέχεια αγγίζει τα μάτια του, τη μύτη ή το στόμα του.

Για την αποφυγή της μετάδοσης οι πάσχοντες θα πρέπει να καλύπτουν το στόμα και τη μύτη τους με χαρτομάντιλο όταν βήχουν ή φτερνίζονται, να πλένουν συχνά τα χέρια τους με σαπούνι και νερό και να χρησιμοποιούν αλκοολούχο αντισηπτικό. Το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει εκδώσει σχετικές οδηγίες (βλ. σχετικά πλαίσια).

Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι ο ψυχρός καιρός και ο συγχρωτισμός τους χειμερινούς μήνες ευνοούν τη μετάδοση των ιώσεων, ενώ η χορήγηση οποιουδήποτε αντιβιοτικού τόσο στα κρυολογήματα όσο και στη γρίπη ούτε θεραπεύει ούτε προστατεύει από επιπλοκές, αλλά μόνο βλάπτει αφού συχνά συνοδεύεται από παρενέργειες όπως και ανάπτυξη αντοχής σε πολύτιμα φάρμακα έναντι των βακτηρίων, όπως είναι τα αντιβιοτικά, ώστε να μην είναι δραστικά όταν θα τα χρειαστούμε.

Νοέμβριος 2012