Καρκίνος του μαστού 50 χρόνια προόδου, αλλά με βήμα αργό

Οι γνώσεις μας για τον καρκίνο του μαστού και τον τρόπο αντιμετώπισής του έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.

Γράφει η
Ειρήνη Καρυδά 
Χειρουργός Μαστού ΥΓΕΙΑ

Καθώς, όμως, η νόσος δεν είναι ενιαία και έχει πολλά ατομικά χαρακτηριστικά, χρειάζεται ακόμα αρκετή ερευνητική προσπάθεια για να επιτευχθεί η «απόλυτη» θεραπευτική αντιμετώπιση. Ποιες είναι, παρ’ όλα αυτά, οι προοπτικές και σε ποια σημεία επικεντρώνονται οι προσπάθειες;

Το ενδιαφέρον και η γνώση για τις παθήσεις του μαστού, κυρίως του καρκίνου, έχουν αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Τούτο οφείλεται κυρίως στη μεγάλη συχνότητα της νόσου και στη δραματική αύξηση των κρουσμάτων τα τελευταία χρόνια. Οι ερευνητές έχουν ταυτοποιήσει πλήθος καλοήθων νόσων του μαστού και έχουν περιγράψει τη σχέση τους με τον καρκίνο. Κλινικές μελέτες σε όλο τον κόσμο έχουν δώσει αξιοσημείωτες πληροφορίες για την έγκαιρη διάγνωση και τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού, χρησιμοποιώντας χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία και συστηματικές θεραπείες όπως η χημειοθεραπεία και η ορμονοθεραπεία. Η ραγδαία πρόοδος στην κατανόηση των δεδομένων της μοριακής βιολογίας και γενετικής του φυσιολογικού μαστού και του καρκίνου οδήγησε στην προσμονή ότι νέες, πιο ειδικές μέθοδοι θα αναπτυχθούν, οι οποίες θα αναγνωρίζουν γυναίκες σε κίνδυνο καρκίνου ή τουλάχιστον θα διαγιγνώσκουν τη νόσο έγκαιρα και θα τη θεραπεύουν με μικρή τοξικότητα. Η πρόοδος και η δημοσιοποίηση των πληροφοριών έχουν σίγουρα προκαλέσει άγχος στο γυναικείο πληθυσμό.

Η νέα γνώση

Παρότι είναι κοινά αποδεκτό ότι οι ερευνητικές πληροφορίες δεν έχουν άμεση πρόσβαση στη θεραπευτική πρακτική, είναι βέβαιο πως στοιχεία της ραγδαίας ερευνητικής εξέλιξης μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους θεράποντες ιατρούς για την ενημέρωση και την καθοδήγηση των ασθενών τους, όπως π.χ. οι εξελίξεις στη γενετική.

Πρόοδος λοιπόν υπάρχει, αλλά με βήμα αργό, γιατί τα ερευνητικά αποτελέσματα έχουν ανοίξει νέους ορίζοντες έρευνας και δεν έχουν περάσει με απόλυτη τεκμηρίωση στην κλινική πρακτική.

Η πρόοδος άρχισε κυρίως τη δεκαετία του 1960 με εξελίξεις που είχαν άμεση πρόσβαση στη θεραπευτική πρακτική. Τη συγκεκριμένη περίοδο η θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού αφορούσε σε μία νόσο και ήταν χειρουργική (μορφές μαστεκτομής) μαζί με ακτινοθεραπεία. Η συστηματική θεραπεία με 3 – 4 φάρμακα χημειοθεραπείας χρησιμοποιούνταν στην προχωρημένη νόσο. Η θνησιμότητα από τη νόσο ήταν σημαντική.
Τη δεκαετία αυτή αρχίζει η σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση της νόσου με τις προσπάθειες διατήρησης του μαστού και την εμφάνιση ενός σημαντικού θεραπευτικού παράγοντα, της ταμοξιφένης.

Τα αίτια γένεσης του καρκίνου του μαστού ούτε τότε ούτε και σήμερα είναι σαφή. Έχουν ενοχοποιηθεί πλέον των 30 παράγοντες που ευθύνονται για την ανάπτυξη της νόσου, αλλά επί του παρόντος οι πιο σημαντικοί αιτιολογικοί παράγοντες είναι η ηλικία και το φύλο. Οι πιθανότητες καρκίνου μαστού αφορούν σε γυναίκες και αυξάνονται με την ηλικία.

Παρά την αύξηση εμφάνισης της νόσου, μετά το 1990 παρατηρείται μείωση της θνησιμότητας στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Παράγοντες που συνέβαλαν σε αυτό ήταν:
• • • Η έγκαιρη διάγνωση.
• • • Η εξέλιξη των διαγνωστικών μεθόδων και κυρίως η βελτίωση της μαστογραφίας.
• • • Η μετεγχειρητική θεραπεία.
• • • Η βελτίωση της τοπικοπεριοχικής θεραπείας.
• • • Η πρόοδος στη συστηματική θεραπεία της προχωρημένης νόσου με νέους χημειοθεραπευτικούς και ορμονικούς παράγοντες και παράγοντες στοχευμένης θεραπείας όπως το Herceptin.
Κυρίως, όμως, η καλύτερη γνώση του αντικειμένου. Η πρόοδος στην τεχνολογία, στη μοριακή βιολογία και στη θεραπευτική είχε ως αποτέλεσμα την καλυτέρευση της θεραπευτικής μας στρατηγικής, με συνολική βελτίωση της θνησιμότητας. Έγινε κατανοητό ότι ο καρκίνος του μαστού δεν είναι μία νόσος, αλλά μία ομάδα νοσημάτων με διαφορετικά χαρακτηριστικά και διαφορετική πρόγνωση και αντιμετώπιση.

Η μετεγχειρητική θεραπεία

Ο ρόλος της μετεγχειρητικής συστηματικής θεραπείας (ορμονοθεραπείας, χημειοθεραπείας) έγινε απαραίτητος και σημαντικός. Όλες σχεδόν οι γυναίκες υποβάλλονται σε συστηματική θεραπεία. Η γενίκευση είχε θετικό αποτέλεσμα στη μείωση της θνησιμότητας.
Σε αντίθεση με τη ραγδαία εξέλιξη και συμβολή στη μείωση της θνησιμότητας από τη συστηματική θεραπεία, η συμβολή της τοπικοπεριοχικής θεραπείας, χειρουργικής και ακτινοθεραπείας, ήταν μάλλον περιορισμένη. Η βελτίωση των χειρουργικών τεχνικών απέβλεπε στη μείωση της νοσηρότητας μάλλον, παρά στη μείωση της θνησιμότητας.

Από το 1960 άρχισε η προσπάθεια διατήρησης του μαστού και η αποφυγή της ακρωτηριαστικής μαστεκτομής. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η γυναίκα μπορεί, ασφαλώς σε αυστηρά επιλεγμένες περιπτώσεις, να διατηρήσει το μαστό της. Σε άλλες ύστερα από προεγχειρητική θεραπεία και σε σπάνιες περιπτώσεις, όπου η μαστεκτομή αποτελεί μονόδρομο, η σύγχρονη χειρουργική προχωρά σε ταυτόχρονη ανάπλαση.

Η χειρουργική κένωση της μασχάλης με τη νοσηρότητά της σε πολλές περιπτώσεις αποφεύγεται με τη βιοψία του φρουρού λεμφαδένα. Η ακτινοθεραπεία ακολουθεί τη χειρουργική. Η τοξικότητα βελτιώνεται με την τεχνολογική εξέλιξη των μηχανημάτων, ενώ με νέες μελέτες ελπίζουμε σε συντόμευση της χρονοβόρας θεραπευτικής διαδικασίας.

Η προοπτική

Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι ενιαία νόσος. Κάθε ασθενής έχει το δικό του καρκίνο και η αντιμετώπιση πρέπει να είναι εξατομικευμένη. Η αντιμετώπιση προϋποθέτει απόλυτη και ακριβή γνώση της νόσου για να καθοριστεί η ακριβής και προσωπική θεραπεία. Στον τομέα αυτόν έγιναν σημαντικά βήματα, αλλά ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς .

Σε τελευταία συνάντηση επιστημόνων στο Παρίσι, στις αρχές του Φεβρουαρίου, εκτιμήθηκε ότι, παρά τις προσπάθειες στη γνώση και στη θεραπεία της προσωπικής νόσου, τα βήματα είναι δύο μπροστά και ένα πίσω. Ο διαχωρισμός των νόσων που απαρτίζουν τον καρκίνο του μαστού έχει ακόμη ελλείψεις και οι θεραπευτικές προσεγγίσεις για την ώρα δεν είναι ακριβείς.

Ένα όμως είναι βέβαιο: αν συνεχιστεί η έστω και αργή αυτή πρόοδος και συνεχίσουν να βελτιώνονται οι καμπύλες θνησιμότητας, ίσως σε λιγότερα από 20 χρόνια, αν και οι περισσότερες γυναίκες θα παρουσιάζουν καρκίνο του μαστού, καμιά δε θα πεθαίνει από τη νόσο αυτή.

Απρίλιος 2011