Καρκίνος: πανδημία Covid-19 & εξελίξεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου γαστρεντερικού

Γράφει ο
Αλέξιος Στριμπάκος MRCP, PhD 
Παθολόγος Ογκολόγος
Διευθυντής Ε’ Παθολογικής Ογκολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Αν και ετερογενής και πολύπλοκη, η οικογένεια του καρκίνου αποτελεί την δεύτερη μεγαλύτερη αιτία νοσημάτων, μετά τα καρδιαγγειακά, στις αναπτυγμένες χώρες.

Η μεγάλη πλειοψηφία των καρκίνων είναι ιάσιμη με την προϋπόθεση ότι θα διαγνωστούν έγκαιρα, σε αρχικό στάδιο και ακολούθως θα λάβουν την προβλεπόμενη συμπληρωματική αγωγή και φροντίδα.

Εκεί, στην έγκαιρη διάγνωση, αποσκοπεί και ο προσυμπτωματικός έλεγχος δηλαδή οι προληπτικές εξετάσεις σε άτομα χωρίς κανένα σύμπτωμα, όπως η μαστογραφία στις γυναίκες άνω των 40 ετών, η κολονοσκόπηση σε όλους από την ηλικία των 50 και άνω, η αξονική θώρακος σε άτομα με σημαντικό ιστορικό καπνίσματος, το τεστ Παπανικολάου στις γυναίκες και ο έλεγχος του PSA στους άνδρες.

Καθυστερημένη διάγνωση σημαίνει πιο προχωρημένη νόσο, άρα και πιο δυσμενή πιθανότατα έκβαση.

Την δύσκολη αυτή εποχή για όλους τους ανθρώπους, εν μέσω πανδημίας, διάφορα ερωτήματα και προβληματισμοί απασχολούν όσους νοσούν από καρκίνο αλλά και την κοινωνία γενικότερα.

Τι είναι πιο επείγον για έναν ασθενή με καρκίνο. Η πανδημία του COVID-19 ή η νόσος του;

Με βάση τα ανωτέρω, προφανώς ο ασθενής με καρκίνο κινδυνεύει περισσότερο από την πλημμελή αντιμετώπιση της νόσου του από ότι από την πιθανή λοίμωξη Covid-19, η οποία μπορεί να αποφευχθεί με προσοχή και εφαρμογή των υγειονομικών συστάσεων προφύλαξης και τον κατάλληλο χρόνο του εμβολιασμού. Άρα, η σύσταση στον κόσμο και στους καρκινοπαθείς είναι να ακολουθούν το προβλεπόμενο πρόγραμμα προληπτικών εξετάσεων και το πλάνο της θεραπείας τους όπως το έχουν καταστρώσει με το θεράποντα ογκολόγο τους.

Επιπτώσεις από την πανδημία

Τις επιπτώσεις της πλημμελούς εφαρμογής των προληπτικών εξετάσεων στη διάρκεια της πρώτης φάσης της πανδημίας (Άνοιξη 2020) απέδειξαν δυστυχώς και δημοσιευμένες μελέτες σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά. Συγκεκριμένα, δημοσίευση της Βρετανικής Γαστρεντερολογικής Εθνικής βάσης δεδομένων έδειξε σαφή μείωση των ενδοσκοπήσεων πεπτικού και την μειωμένη διάγνωση νέων καρκίνων πεπτικού κατά την πρώτη φάση της πανδημίας σε ποσοστό γύρω στο 58%.

Αυτό συνέβη διότι η πανδημία αποθαρρύνει αφενός αρκετό κόσμο από τις αναγκαίες και προβλεπόμενες προληπτικές εξετάσεις αλλά και αφετέρου γιατί οι νοσοκομειακές μονάδες και δομές έχουν μειώσει τον αριθμό των καθ’ ημέρα εξετάσεων.

Άλλη μελέτη έδειξε ότι η μείωση των νέων διαγνώσεων σε πρώιμα στάδια είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των διαγνώσεων σε πιο προχωρημένο στάδιο. Η καθυστερημένη διάγνωση αναμένεται να οδηγήσει στην αύξηση της θνητότητας από καρκίνο για το επόμενο έτος κατά περίπου 18-20%.

Συνεπώς δεν θα πρέπει για κανένα λόγο να σταματήσει ο ενδεδειγμένος προσυμπτωματικός (screening) έλεγχος στο γενικό πληθυσμό, πολύ δε περισσότερο ο έλεγχος στα συμπτωματικά άτομα.

Ενώ συνεχώς ακούμε για νέες εξελίξεις και βελτιώσεις σε φάρμακα και τεχνολογία υπάρχει η αίσθηση ότι αυξάνεται ο καρκίνος. Ισχύει ή είναι μύθος;

Η πραγματικότητα είναι ότι αυξάνονται οι ασθενείς που έχουν νοσήσει και επιβιώνουν από τον καρκίνο (cancer survivors) καθώς και αυτοί που βρίσκονται επί μακρόν υπό κάποιας μορφής αντικαρκινική αγωγή όπως ορμονοθεραπεία, στοχεύουσα θεραπεία ή ανοσοθεραπεία. Η εμφάνιση νέων καρκίνων ανά έτος μάλλον ακολουθεί πτωτική πορεία, όπως και οι ετήσιοι θάνατοι από καρκίνο.

Ποιες είναι οι σημαντικότερες εξελίξεις των τελευταίων 1-2 ετών στην αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο γαστρεντερικού;

Η σημαντική πρόοδος και εξέλιξη της κατανόησης και αντιμετώπισης των καρκίνων έχει επιφέρει αλλαγές και στη βέλτιστη θεραπεία των όγκων πεπτικού. Θα ξεχωρίζαμε ως πιο σημαίνουσες αλλαγές τις εξής:

1. Τη χορήγηση ανοσοθεραπείας σε συνδυασμό με αντιαγγειογενετική θεραπεία ως την πρώτη μας πλέον επιλογή στον ανεγχείρητο Ηπατοκυτταρικό Καρκίνο.
2. Την πρώιμη εξατομικευμένη θεραπεία σε ασθενείς που φέρουν σπάνιες μεταλλάξεις (πχ. FGFR αναστολείς στο χολαγγειοκαρκίνωμα, ανοσοθεραπεία σε MSI θετικούς όγκους του παχέος εντέρου αλλά και άλλων οργάνων του πεπτικού).
3. Την βραχύτερη 3μηνη επικουρική (μετεγχειρητική) χημειοθεραπεία έναντι της παραδοσιακής 6μηνης σε πολλούς ασθενείς με σταδίου ΙΙΙ καρκίνο παχέος εντέρου, η οποία βρέθηκε να είναι ισοδύναμη σε δραστικότητα με την 6μηνη, αλλά με μειωμένη τοξικότητα και καλύτερη ποιότητα ζωής.
4. Την χρήση προεγχειρητικής (χήμειο)θεραπείας στους περισσότερους τοπικούς όγκους στομάχου, παγκρέατος και ορθού ως πιο αποτελεσματικής σε σύγκριση με την παλαιότερη στρατηγική της χορήγησης χημειοθεραπείας μετεγχειρητικά

Σε κάθε περίπτωση οι πολλαπλές και ταχύτατες εξελίξεις στην ογκολογία απαιτούν πλέον αρκετή εξειδίκευση  καθώς και καλή οργάνωση και λειτουργία ογκολογικών ομάδων και συμβουλίων, τα οποία διαθέτουμε στο υψηλότατο επίπεδο στο ΥΓΕΙΑ, για να μη στερείται κανένας ασθενής των ευκαιριών και δυνατοτήτων που υπάρχουν διεθνώς.

Ιανουάριος 2021