ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ: Στρατηγικές πρόληψης της

Γράφουν οι
Αθανάσιος Γ. Πιπιλής
Καρδιολόγος
Διευθυντής Α’ Καρδιολογική Κλινική ΥΓΕΙΑ

Γεώργιος Τσάκωνας
Καρδιολόγος
Επιμελητής Α’ Καρδιολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

 

Οι καρδιαγγειακές νόσοι, δηλαδή το έμφραγμα μυοκαρδίου και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Παρά τις προόδους στην αντιμετώπισή τους, η θνητότητα και η νοσηρότητα  παραμένουν υψηλές. Έτσι, η πρόληψή τους είναι τεράστιας σημασίας και αποτελεί ίσως τον βασικότερο στόχο της Καρδιολογίας σήμερα.

Ο διάσημος Άγγλος επιδημιολόγος Geffrey Rose (1926-1993) είχε περιγράψει σχετικά με την πρόληψη δύο στρατηγικές: την στρατηγική με στόχο τα άτομα υψηλού κινδύνου και την στρατηγική με στόχο ολόκληρο τον πληθυσμό μιας κοινωνίας.

Στρατηγική με στόχο τα άτομα υψηλού κινδύνου

Αυτή η στρατηγική είναι η συνηθισμένη τακτική στην καθημερινή ιατρική πρακτική. Από τον γενικό πληθυσμό εντοπίζουμε τα άτομα που υπολογίζουμε ότι έχουν υψηλή μελλοντική πιθανότητα να παρουσιάσουν ένα αγγειακό επεισόδιο. Καθώς ο κίνδυνος διαμορφώνεται από την συνύπαρξη γνωστών και εύκολα μετρήσιμων παραγόντων κινδύνου (υψηλή χοληστερόλη, κάπνισμα, αρτηριακή υπέρταση, διαβήτης, ηλικία) έχουν δημιουργηθεί  μοντέλα υπολογισμού του καρδιαγγειακού κινδύνου με τα οποία εύκολα κατατάσσουμε τα άτομα σε μικρό, μεσαίο ή υψηλό κίνδυνο.

Μάλιστα σήμερα, έχουμε στη διάθεσή μας επιπλέον τρόπους για την εντόπιση ατόμων υψηλού κινδύνου, όπως την μέτρηση της Lp(a), την μέτρηση του ασβεστίου στα στεφανιαία με ειδική αξονική τομογραφία χωρίς σκιαγραφικό ή την εντόπιση πρώιμων βλαβών αθηρωμάτωσης στα αγγεία με υπερήχους. Στα άτομα μέτριου ή υψηλού κινδύνου δίνουμε συμβουλές για τροποποίηση των συνηθειών ζωής με έμφαση στην διακοπή του καπνίσματος, την απώλεια βάρους, την άσκηση και φροντίζουμε, τις περισσότερες φορές φαρμακευτικά, να μειώσουμε την πίεση και την χοληστερόλη. Αυτή η στρατηγική πρόληψης έχει το πλεονέκτημα ότι επικεντρώνεται στο συγκεκριμένο ενδιαφερόμενο άτομο που έχει, άλλωστε, το κίνητρο να μειώσει την πιθανότητά του να νοσήσει στο μέλλον. Όμως προκύπτει ένα πρόβλημα με τα άτομα χαμηλότερου κινδύνου (που «κινούνται κάτω από τα ραντάρ του εντοπισμού», καθώς μάλιστα, δεν έχουν λόγο να απευθυνθούν στον ιατρό). Αυτά είναι πολλά σε μια κοινωνία, και αν και έχουν ατομικά μικρό κίνδυνο, τελικά συνεισφέρουν περισσότερο στα συνολικά καρδιακά επεισόδια μιας χώρας. Με άλλα λόγια, όπως είχε διατυπώσει ο Rose το 1985, «το φορτίο νόσου σε μια κοινωνία προέρχεται κυρίως από τους πολλούς που έχουν ανεπαίσθητο κίνδυνο παρά από τους λίγους με πολύ φανερό πρόβλημα». Και αυτό θέτει ένα όριο στην αποτελεσματικότητα της στρατηγικής πρόληψης που μόλις περιγράψαμε.

Στρατηγική με στόχο ολόκληρο τον πληθυσμό

 Ακριβώς λόγω των παραπάνω διαπιστώσεων, η στρατηγική πρόληψης με στόχο τον γενικό πληθυσμό έχει τεράστια σημασία. Εδώ, η φιλοσοφία είναι διαφορετική. Ο στόχος είναι η μεταβολή  περιβαλλοντολογικών, κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων που ευθύνονται για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου, επιδιώκοντας την μείωση των παραγόντων κινδύνου σε ολόκληρο τον πληθυσμό, χωρίς να απαιτείται ιατρική εξέταση των ατόμων και χωρίς χρήση φαρμάκων.

Οι κύριοι στόχοι είναι η μείωση του καπνίσματος, η διατήρηση ιδανικού σωματικού βάρους, η υγιεινότερη διατροφή, η καθημερινή άσκηση για όλους. Κάποιοι στόχοι θα επιτευχθούν με νομοθετικά μέτρα (απαγορεύσεις καπνίσματος παντού, μείωση ποσότητας άλατος στα συσκευασμένα τρόφιμα, διατίμηση για τα υγιεινά προϊόντα), κάποια άλλα με αλλαγή της νοοτροπίας σχετικά με το τι είναι «trendy» (στη σχολική καντίνα φρούτα παρά σνακς, μετακίνηση καθημερινή με τα πόδια ή με ποδήλατο παρά με αυτοκίνητο). Εάν ολόκληρος ο πληθυσμός χάσει λίγο βάρος, ασκηθεί λίγο περισσότερο και επιλέξει μεσογειακή διατροφή το όφελος σε μείωση αγγειακών επεισοδίων θα είναι τεράστιο.

Έχει υπολογισθεί ότι μια μείωση της πίεσης μόλις κατά 2-3 mmHg σε ολόκληρο τον πληθυσμό (που εύκολα επιτυγχάνεται με υγιεινότερο τρόπο ζωής) θα μείωνε κατά 17% την επίπτωση της υπέρτασης, θα μείωνε τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου και εγκεφαλικών επεισοδίων περισσότερο από όσο θα τον μείωνε η φαρμακευτική αγωγή μόνον όσων έχουν υπέρταση.

Βέβαια αυτή η στρατηγική δεν αποδίδει ορατό όφελος στο άτομο («παράδοξο της πρόληψης»), βασίζεται σε συνολική αλλαγή συμπεριφορών και απαιτεί κρατική χρηματοδότηση για να επιβληθεί ή  διαφημισθεί.

Συνδυαστική πολιτική

Για την μείωση των καρδιαγγειακών επεισοδίων είναι απαραίτητες και οι δύο προσεγγίσεις που αλληλοσυμπληρώνονται. Σε επίπεδο ατόμου, χρειάζονται εξατομικευμένες οδηγίες για τον τρόπο ζωής, αντιμετώπιση συγκεκριμένων παραγόντων κινδύνου, φαρμακευτική αγωγή και παρεμβάσεις με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες και τους κανόνες του προσυμπτωματικού ελέγχου (check-up).

Παράλληλα, η πολιτική υγείας σε επίπεδο πληθυσμού, πρέπει να στοχεύει στην δημιουργία μιας κοινωνίας  χωρίς κάπνισμα, με νοοτροπία περισσότερης άσκησης, καλύτερης διατροφής  χωρίς παχυσαρκία και χωρίς έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση. Με τον συνδυασμό των δύο στρατηγικών πρόληψης η μείωση των καρδιαγγειακών επεισοδίων είναι σημαντική.

Δεκέμβριος 2023