Για τη Διεθνή Ημέρα Ακτινολογίας (8 Νοεμβρίου)

Από τα πειράματα στην πρώτη ακτινογράφηση

Γράφει ο
Σπύρος Γιαρμενίτης 
Διευθυντής Ακτινοδιαγνωστικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ και ΜΗΤΕΡΑ

Πριν 120 χρόνια, το βράδυ της 8ης Νοεμβρίου 1895, ο Wilhelm Conrad Rontgen, Γερμανός μηχανολόγος μηχανικός και Καθηγητής τότε Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Wurzburg, εργαζόταν στο εργαστήριο του εκτελώντας σειρά πειραμάτων διοχετεύοντας ηλεκτρικό ρεύμα μέσα σε κλειστούς γυάλινους σωλήνες κενού (γνωστούς ως «καθοδικούς σωλήνες»). Οι συσκευές αυτές ήταν ιδιοκατασκευές  διαφόρων διασήμων επωνύμων επιστημόνων του 19ου αιώνα και βασικά πειραματικά όργανα στα εργαστήρια  τους. Με αυτές μελετούσαν εντατικά τα εξωτερικά φαινόμενα από τη δίοδο ηλεκτρικού ρεύματος δια μέσου των καθοδικών σωλήνων.

Όπως συμβαίνει πάντα με τους μεγάλους ερευνητές, ο Rontgen είχε την ετοιμότητα, διορατικότητα και οξυδέρκεια να παρατηρεί ακόμη και τις ασήμαντες λεπτομέρειες στα πειράματα του. Έτσι την συγκεκριμένη βραδιά διαπίστωσε ότι στο απόλυτο σκοτάδι του εργαστηρίου του,  αν και είχε καλύψει πλήρως με αδιαφανή υλικά τους σωλήνες του, κάθε φορά που διοχέτευε σε αυτούς ηλεκτρικό ρεύμα, εμφανιζόταν φαινόμενο φωσφορισμού σε πινακίδες επιστρωμένες με φθορίζοντα υλικά που βρίσκονταν για άλλες εργασίες σε κάποια απόσταση. Έτσι είχε την τιμή να διαπιστώσει και να καταγράψει το φαινόμενο της παραγωγής ενός νέου είδους ακτινοβολίας που επειδή ήταν άγνωστο ως τότε της έδωσε το όνομα Ακτίνες Χ χρησιμοποιώντας το καθιερωμένο σύμβολο των μαθηματικών για το άγνωστο.

Επανέλαβε για αρκετές εβδομάδες τα πειράματα παράγοντας και την διάσημη στους επιστημονικούς κύκλους πρώτη «ακτινογράφηση» του σκελετού του χεριού της συζύγου του, ενώ παρεμβάλλοντας το σώμα του μεταξύ του καθοδικού σωλήνα και των πινακίδων με φθορίζοντα υλικά έβλεπε τον δικό του κινούμενο σκελετό πραγματοποιώντας έτσι την πρώτη «Ακτινοσκόπηση».

Ο Rontgen, στο ιστορικό άρθρο του «Uber eine neue Art von Strahlen” (Περι ενός νέου είδους Ακτίνων), που δημοσιεύτηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1895,  περιέγραψε λεπτομερώς όλες τις ιδιότητες των Ακτίνων Χ και βασικά την δυνατότητα τους να παράγονται σε ειδικές λυχνίες, να διέρχονται μέσω αδιαφανών στο ορατό φως υλικών και να προκαλούν χημικά αποτελέσματα σε φωτοευαίσθητα υλικά. Χρειάστηκαν βέβαια περίπου 30 χρόνια για να κατανοηθεί πλήρως και η βιολογική δράση των ακτίνων Χ, γεγονός που επέβαλε την καθιέρωση μέτρων «Ακτινοπροστασίας» για την απόλυτα ασφαλή σήμερα χρήση των ακτίνων Χ.  Ο Rontgen, μεταξύ άλλων τιμών, έλαβε το Βραβείο Nobel Φυσικής το 1901.

Η ανακάλυψη του, χρησιμοποιήθηκε άμεσα σε πολλά πεδία, αλλά δημιούργησε πραγματική επανάσταση στην Ιατρική, αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο διαγνωστικής προσέγγισης των ασθενών. Με τις ακτίνες Χ, οι ιατροί είχαν πια την ευκαιρία να δουν χωρίς χειρουργική παρέμβαση τα εσωτερικά όργανα των ασθενών τους. Έτσι δημιουργήθηκε η ιατρική ειδικότητα της Ακτινολογίας. Στην διάρκεια των 120 ετών που πέρασαν από την 8η Νοεμβρίου 1895, οι ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία και ειδικά στην επιστήμη των ηλεκτρονικών υπολογιστών, έδωσαν την δυνατότητα στην ακτινολογία να αναπτυχθεί σε κορυφαία επίπεδα με την εφαρμογή της Υπολογιστικής (Αξονικής) Τομογραφίας που επίσης βασίζεται στην χρήση των ακτίνων Χ αλλά που με την δύναμη των σύγχρονων ηλεκτρονικών υπολογιστών αποδίδει με θαυμαστή λεπτομέρεια  τόσο την ανατομία αλλά πλέον και την λειτουργική κατάσταση των οργάνων του ανθρώπου.

Τα τελευταία 40 χρόνια αναπτύχθηκαν επίσης παράλληλα άλλες επαναστατικές απεικονιστικές μέθοδοι με χρήση άλλων μορφών ενέργειας όπως η χρήση ραδιοϊσοτόπων στην Πυρηνική Ιατρική (Σπινθηρογραφήματα και PET), οι Υπέρηχοι, η Μαγνητική Τομογραφία (αλληλεπίδραση μαγνητικών πεδίων και ραδιοκυμάτων). Το σύνολο αυτών των εξελίξεων έχει δημιουργήσει πλέον την σύγχρονη ειδικότητα της Ιατρικής Απεικόνισης και του κλάδου της Μοριακής Απεικόνισης  που έχει ακόμη περισσότερο μεταμορφώσει την απλή ανατομική απεικόνιση σε απεικόνιση της λειτουργίας των οργάνων του ανθρώπου και την δυνατότητα της εξατομικευμένης αξιολόγησης των διαγνωστικών και  θεραπευτικών μεθόδων.

Στον Όμιλο ΥΓΕΙΑ, τα ενοποιημένα Απεικονιστικά Τμήματα των Νοσοκομείων Υγεία και Μητέρα, είναι σήμερα τα μεγαλύτερα σε μέγεθος στη χώρα μας, ενώ υπάρχει ενσωματωμένη σε αυτά όλη η σύγχρονη τεχνολογία. Αρκετά από τα μηχανήματα που είναι εγκατεστημένα στα τμήματα αυτά, είναι μοναδικά στη χώρα μας.

Σε αυτά εργάζονται εξειδικευμένοι σε όλες τις υποειδικότητες του κλάδου έμπειροι ακτινολόγοι και πυρηνικοί και ιατροί άλλων ειδικοτήτων (νευροχειρουργοί, αγγειοχειρουργοί, καρδιολόγοι, αναισθησιολόγοι), τεχνολόγοι και διοικητικοί υπάλληλοι, 4ακτινοφυσικοί, ραδιο- / φαρμακολόγοι, βιολόγοι εργάζονται αρμονικά μεταξύ τους ώστε τα απεικονιστικά τμήματα να βρίσκονται σε ετοιμότητα, και να παρέχεται πλήρης κάλυψη σε όλα τα περιστατικά 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, 365 ημέρες τον χρόνο. Στη διάθεσή μας βρίσκονται οι μεγαλύτερες και πιο σύγχρονες εγκαταστάσεις που υπάρχουν σε νοσοκομείο της χώρας μας.

Προκειμένου τα τμήματα να λειτουργούν χωρίς προβλήματα, ακολουθούνται διαδικασίες, υπάρχουν προγράμματα εσωτερικού ελέγχου και προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, τα οποία είναι πιστοποιημένα (ISO9001 ή/και JCI).

Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του μεγέθους και της οργάνωσης που διαθέτουμε είναι προφανή, αλλά κυρίως εγγυώνται σε όλους, ασθενείς και γιατρούς, την ασφαλή, άμεση και πλήρη κάλυψη όλων των αναγκών που προκύπτουν στην καθημερινή νοσοκομειακή πραγματικότητα.

Νοέμβριος 2015