Επιδημία από Τοξινογόνα Κολοβακτηρίδια: πόσο απειλεί την Ελλάδα;

Στα τέλη Μαΐου, οι γερμανικές αρχές κοινοποίησαν επιδημία ασθενών με αιμορραγική διάρροια και αιμολυτικό – ουραιμικό σύνδρομο.

Γράφει η
Ελένη Γιαμαρέλλου 
Λοιμωξιολόγος, ΥΓΕΙΑ

Σε διάστημα δύο μηνών, δηλώθηκαν κρούσματα σε όλη την Ευρώπη, με μοιραία κατάληξη για 47 από αυτά. Στην Ελλάδα καταγράφηκε μόλις 1 κρούσμα, σε Γερμανίδα τουρίστρια, η οποία και θεραπεύτηκε. Υπάρχει, άραγε, κίνδυνος για τη χώρα μας και τι πρέπει να γνωρίζουμε;

Στις 22 Μαΐου 2011, οι Αρχές Δημόσιας Υγείας της Γερμανίας κοινοποίησαν στις ευρωπαϊκές αρχές επιδημία ασθενών με αιμορραγική διάρροια και αιμολυτικό – ουραιμικό σύνδρομο (HUS). Η εργαστηριακή διερεύνηση των ασθενών έδειξε ότι επρόκειτο για λοίμωξη από κολοβακτηρίδιο που παράγει τοξίνη όπως αυτήν της σιγκέλλας (STEC) τύπου Ο104-Η4.

Από τις 2 Μαΐου έως τις 27 Ιουνίου 2011, δηλώθηκαν συνολικά από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης 3.919 κρούσματα λοίμωξης από STEC και 880 περιπτώσεις HUS, από τα οποία 3.643 δηλώθηκαν από τη Γερμανία, ενώ συνολικά έχουν καταγραφεί 47 θάνατοι. Εκτός από τη Γερμανία, κρούσματα δήλωσαν η Σουηδία (51), η Δανία (23), η Αγγλία (6), η Γαλλία (5), η Ολλανδία (11), η Αυστρία (5), η Πολωνία (3), η Ισπανία (2), η Τσεχία (1), το Λουξεμβούργο (2) και η Νορβηγία (1), ενώ 8 ακόμη περιπτώσεις παρουσιάστηκαν στις 27 Ιουνίου στο Bordeaux, στο ξέσπασμα νέας επιδημίας έπειτα από κατανάλωση βλασταριών. Στη χώρα μας, στις 30 Μαΐου 2011 δηλώθηκε στο ΚΕΕΛΠΝΟ κρούσμα γαστρεντερίτιδας από το νέο κολοβακτηρίδιο σε Γερμανίδα τουρίστρια, η οποία, υγιής πλέον, έχει επιστρέψει στην πατρίδα της χωρίς να παρατηρηθεί διασπορά σε άλλα άτομα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για μια νέα επιδημία, με φόβο διασποράς της ακόμα και παγκοσμίως, για την οποία παρέμενε άγνωστη η πηγή μόλυνσης. Όμως, το σύνδρομο είναι γνωστό στις ΗΠΑ από το 1982. Εκατό περίπου διαφορετικά είδη κολοβακτηριδίου έχουν συσχετιστεί με την εμφάνιση παρόμοιου συνδρόμου στον άνθρωπο, με σημαντικότερο σε κλινικό επίπεδο τον τύπο 0157:Η7. Η λοίμωξη από STEC συγκαταλέγεται στις ζωονόσους και μεταδίδεται είτε απευθείας από μολυσμένα ζώα στον άνθρωπο, μέσω της εντεροστοματικής οδού, είτε έμμεσα, μέσω της κατανάλωσης μολυσμένων τροφών ή νερού, ενώ έχει περιγραφεί και απευθείας μετάδοση μέσω επαφής από άνθρωπο σε άνθρωπο. Το διαρροϊκό αυτό νόσημα στην Ελλάδα, όπου είναι υποχρεωτικά δηλούμενο, είναι σπάνιο, αφού στο διάστημα 2005 – 2010 δηλώθηκαν συνολικά μόνο 6 κρούσματα από 0157:Η7.

Τα συμπτώματα και η αιτία

Το νέο σύνδρομο, που έχει χρόνο επώασης 3 – 8 ημέρες, χαρακτηρίζεται από εντονότατα κοιλιακά άλγη σαν κράμπες του κοιλιακού τοιχώματος, υδαρείς διάρροιες με εξέλιξη σε αιμορραγική κολίτιδα και χαμηλό πυρετό ή ακόμα και απυρεξία. Έπειτα από 5 – 10 ημέρες από την έναρξη της διάρροιας, ποσοστό 6% – 9% των περιπτώσεων μπορεί να επιπλακεί με HUS, που αφορά σε εμφάνιση αιμόλυσης, θρομβοπενίας και οξείας νεφρικής ανεπάρκειας με θνητότητα που υπερβαίνει το 4%. Παρότι το HUS παρατηρείται συνήθως σε παιδιά κάτω των 5 ετών, σε αυτήν την επιδημία η πλειονότητα των ασθενών ήταν άτομα μεγαλύτερα των 18 ετών.

Ποια, όμως, ήταν η πηγή της επιδημίας; Με βάση τα προκαταρκτικά αποτελέσματα από τις μελέτες ασθενών-μαρτύρων, προκύπτει ότι ο αγωγός της επιδημίας πρέπει να είναι ένα μολυσμένο τρόφιμο. Οι γερμανικές αρχές στις 10 Ιουνίου 2011 ανακοίνωσαν ότι κατόρθωσαν να συνδέσουν επιδημιολογικά τα κρούσματα της επιδημίας με μια συγκεκριμένη φάρμα στη Β. Γερμανία, όπου ανιχνεύτηκε το συγκεκριμένο στέλεχος κολοβακτηριδίου σε συσκευασία φύτρων. Γι’ αυτό οι Αρχές Δημόσιας Υγείας της Γερμανίας συνέστησαν την αποφυγή κατανάλωσης ωμών λαχανικών (τομάτες, αγγούρια, μαρούλι). Εντούτοις, συνεχίζονται η επιδημιολογική και η εργαστηριακή διερεύνηση, ενώ δεν υπάρχει ένδειξη ότι στην παρούσα επιδημία εμπλέκεται η κατανάλωση μη παστρεριωμένου γάλακτος ή κρέατος.

Αντιθέτως, τα δεδομένα μέχρι σήμερα από τη διερεύνηση της επιδημίας στη Γερμανία και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν ότι ακόμα και τα κρούσματα που έχουν δηλωθεί από άλλα ευρωπαϊκά κράτη αναφέρουν ιστορικό ταξιδιού στη Γερμανία. Γι’ αυτό και στη χώρα μας, αν κάποιος παρουσιάσει συμπτώματα συμβατά με τη νόσο και έχει ταξιδέψει το προηγούμενο 10ήμερο κυρίως στη Β. Γερμανία συνιστάται να επισκεφθεί αμέσως ιατρό ή νοσοκομείο και να αναφέρει το ιστορικό ταξιδιού στη Γερμανία, παρόλο που δεν αποκλείονται και τα αυτόχθονα κρούσματα, ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης.

Αντιμετώπιση και προστασία

Εκτός από καλή ενυδάτωση και ηλεκτρολυτική ρύθμιση, δεν πρέπει να χορηγούνται αντιβιοτικά, διότι συντελούν σε μεγαλύτερη απελευθέρωση τοξινών από τα θνήσκοντα κολοβακτηρίδια και, επομένως, σε υψηλότερη συχνότητα HUS. Μόνο σε περίπτωση σοβαρής σήψης ή σηπτικού σοκ πρέπει να χορηγείται μεροπενέμη ενδοφλεβίως, αποκλειομένων άλλων επιλογών, διότι το νέο κολοβακτηρίδιο είναι πολυανθεκτικό στα αντιβιοτικά, περιλαμβανομένων όλων των αντιβιοτικών που χορηγούνται από το στόμα.

Για το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό ισχύει η αυστηρή εφαρμογή προφύλαξης, δηλαδή η χρήση γαντιών και επιπλέον προστατευτικής ποδιάς όταν προβλέπεται επαφή με βιολογικά υγρά πασχόντων. Τονίζεται η ανάγκη για συχνό πλύσιμο των χεριών και χρήση αλκοολούχου αντισηπτικού πριν και μετά από κάθε επαφή με πάσχοντα.

Παρότι η επιδημία φαίνεται να βρίσκεται σε κάμψη, με δεδομένο ότι η διασπορά στελεχών κολοβακτηριδίων που παράγουν STEC αποτελεί, λόγω του αναμενόμενου τουριστικού κύματος, συνεχή πρόκληση και για τη χώρα μας, η πρόληψη της μόλυνσης αφορά σε καλό πλύσιμο των λαχανικών (τομάτες, μαρούλι, αγγούρια), χωρίς να παραβλέπονται από τη νοικοκυρά το συχνό σαπούνισμα των χεριών και η χρήση οινοπνεύματος για την αντισηψία τους.

Aύγουστος 2011