Εγκυμοσύνη: οι ειδικές λοιμώξεις και η αντιμετώπισή τους

Η εγκυμοσύνη είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη περίοδος τόσο για τη γυναίκα όσο και για το έμβρυο και κάθε πιθανό πρόβλημα υγείας μπορεί να έχει επιπτώσεις και στους δύο. Ένας από τους πιθανούς κινδύνους είναι η προσβολή από ειδικές λοιμώξεις. Ποιες, όμως, είναι αυτές, σε τι βαθμό συνιστούν απειλή και πώς αντιμετωπίζονται;

Γράφουν οι
Ελένη Γιαμαρέλλου
Λοιμωξιολόγος, Ομότ. Καθ. Παθολογίας Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών
Διευθύντρια Στ΄ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ
Λαμπρινή Γαλανή
Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος, Στ΄ Παθολογική Κλινική ΥΓΕΙΑ

Η εγκυμοσύνη είναι μια ιδιαίτερα ευαίσθητη περίοδος για τη ζωή κάθε γυναίκας. Η φροντίδα της εγκύου αποσκοπεί στη διατήρηση της καλής υγείας της ίδιας, αλλά και του εμβρύου λαμβάνοντας υπόψη τις αμφίδρομες επιδράσεις που μπορούν να έχουν μεταξύ τους.

Οι λοιμώξεις που κατά κύριο λόγο πρέπει να ελέγχονται στην εγκυμοσύνη είναι:

1. Οι λοιμώξεις που, οξέως προσβάλλοντας τη μητέρα, μπορούν να επηρεάσουν την έκβαση της εγκυμοσύνης και την υγεία του νεογνού και για τις οποίες υπάρχει η δυνατότητα διάγνωσης και παρέμβασης προφυλακτικής ή θεραπευτικής.
2. Οι ειδικές λοιμώξεις που, λόγω δυσκολίας στην ερμηνεία των διαγνωστικών μεθόδων, συχνά αποτελούν αίτια άδικων διακοπών κυήσεως. Κατά κανόνα αφορούν την τοξοπλάσμωση και τη λοίμωξη από κυτταρομεγαλοϊό και σπανιότερα τη συφιλίδα, την ερυθρά, τον ιό του απλού έρπητα, την ανεμοβλογιά, όπως και τον ιό HIV.

Η οξεία λοίμωξη από κυτταρομεγαλοϊό

Η οξεία λοίμωξη από κυτταρομεγαλοϊό (CMV) αποτελεί σήμερα διεθνώς το κυριότερο αίτιο συγγενούς κωφώσεως και προσβάλλει το 2% περίπου των εγκύων γυναικών. Η μετάδοση κατά την κύηση γίνεται κυρίως επί οξείας λοιμώξεως με συχνότητα 0,7-4,1%.

Η οξεία λοίμωξη χρειάζεται τεκμηρίωση με τον προσδιορισμό ειδικών αντισωμάτων, ενώ είναι δυνατόν να προσδιοριστεί, όπως και στο τοξόπλασμα, αν η λοίμωξη είναι πρόσφατη (το τελευταίο τρίμηνο) ή αν είναι παλαιότερη. Η έγκυος που δεν έχει ανοσία, χρειάζεται οδηγίες για τακτικό ορολογικό επανέλεγχο ανά 4-6 εβδομάδες, ώστε να διαγνωστεί έγκαιρα πιθανή πρωτολοίμωξη από CMV.

Στις περιπτώσεις οξείας και πιθανής οξείας λοίμωξης, διατίθεται η χορήγηση ειδικής σφαιρίνης για τον ιό (CMV HIG). Η παρακολούθηση περιλαμβάνει υπερηχογράφημα, αμνιοκέντηση την 22η εβδομάδα της κυήσεως με σκοπό τον έλεγχο παρουσίας του ιού στο αμνιακό υγρό και μαγνητική τομογραφία του εμβρύου όταν ενδείκνυται. Ήδη με τη νέα προφυλακτική και θεραπευτική προσέγγιση της χορηγήσεως της ειδικής σφαιρίνης, που κερδίζει έδαφος διεθνώς, υπάρχει και μεγάλη πείρα στον ελληνικό χώρο. Επισημαίνεται ότι στην οξεία λοίμωξη η χορήγηση της ειδικής σφαιρίνης μειώνει τη συμπτωματική νόσο στο νεογνό κατά 90%-95%!

Η τοξοπλάσμωση

Η τοξοπλάσμωση οφείλεται στο παράσιτο Toxoplasma gondii, έχει παγκόσμια διασπορά και μεταδίδεται κυρίως από κατοικίδιες γάτες που αποβάλλουν με τα κόπρανα τα ωάρια του παράσιτου. Φαίνεται ότι 20%-30% των εγκύων γυναικών έχουν θετικά αντισώματα, γεγονός που τους παρέχει ανοσία. Επισημαίνεται ότι το 90% των μολύνσεων από τοξόπλασμα είναι ασυμπτωματικό. Όμως, ο κίνδυνος της μετάδοσης της νόσου στο νεογνό επί οξείας νόσησης της εγκύου εξαρτάται από το στάδιο της κύησης, δηλαδή όσο αυξάνεται η ηλικία αυξάνεται και η πιθανότητα μετάδοσης στο κύημα. Αντίθετα, η πιθανότητα σοβαρών επιπλοκών αφορά κατά κύριο λόγο στο πρώτο τρίμηνο και μπορεί να προκληθεί ακόμα και ενδομήτριος θάνατος.

Με τον προσδιορισμό των ειδικών αντισωμάτων είναι δυνατόν να καθοριστεί με ασφάλεια αν η λοίμωξη είναι πρόσφατη (το τελευταίο τρίμηνο) ή αν είναι παλαιότερη. Έχει μεγάλη σημασία ο εργαστηριακός έλεγχος της εγκύου να επιβεβαιώνεται σε εργαστήριο αναφοράς που έχει δυνατότητα φύλαξης ορών για τουλάχιστον 2 μήνες – 1 χρόνο.
Εφόσον επιβεβαιωθεί η οξεία λοίμωξη ή επί αμφιβόλου αποτελέσματος, τότε χορηγείται θεραπευτικά σπιραμυκίνη από το στόμα, με παράλληλη παρακολούθηση της εγκύου και διενέργεια αμνιοπαρακέντησης για την ανίχνευση του τοξοπλάσματος στο αμνιακό υγρό, ώστε ακόμα και σε αυτήν τη περίπτωση να χορηγηθεί ειδική θεραπεία. Επομένως δεν απαιτείται άμβλωση στην οξεία τοξοπλάσμωση! Επειδή όμως η πρόληψη είναι σημαντικότερη από τη θεραπεία, τα προληπτικά μέτρα που είναι απαραίτητα περιγράφονται στον παρατιθέμενο πίνακα.
Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι, όταν ο εργαστηριακός ορολογικός έλεγχος κατά την έναρξη της εγκυμοσύνης είναι αρνητικός για τοξοπλάσμωση, πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά 4-6 εβδομάδες σε όλη τη διάρκεια της κύησης.

Ήδη από το 2010 στο Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ λειτουργεί Επιστημονικό Κέντρο για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων στην κύηση από το ιατρικό προσωπικό της ΣΤ΄ Παθολογικής Κλινικής, με στόχο κυρίως την παροχή δωρεάν συμβουλευτικών υπηρεσιών σε μαιευτήρες και έγκυες γυναίκες. Επιπλέον εξαιτίας της επιτυχούς συνεργασίας των μαιευτήρων-γυναικολόγων και της ανταπόκρισης των εγκύων γυναικών, το ΥΓΕΙΑ καθιέρωσε την επίσημη λειτουργία Ιατρείου Ειδικών Λοιμώξεων στη Κύηση για τη δωρεάν παρακολούθηση και αντιμετώπιση των επιτόκων που χρήζουν περαιτέρω αξιολόγηση από λοιμωξιολόγο.

Ιούλιος 2014