Χρόνια Νεφρική Νόσος: Η αξία της έγκαιρης παραπομπής στον ειδικό

Γράφουν οι
Χρήστος Ιατρού, Διευθυντής
Βασίλειος Ζαββός, Επιμελητής
Κέντρο Διάγνωσης Θεραπείας & Έρευνας Νεφρικών Νοσημάτων ΥΓΕΙΑ

Η Χρόνια Νεφρική Νόσος αποτελεί σήμερα παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, καθώς υπολογίζεται ότι πάσχει από αυτήν το 10-12% του παγκόσμιου πληθυσμού. Στην Ελλάδα το ποσοστό είναι παρόμοιο, ενώ ο αριθμός των ασθενών που οδηγούνται κάθε χρόνο στην αιμοκάθαρση είναι από τους υψηλότερους στην Ευρώπη.

Μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης Χρόνιας Νεφρικής Νόσου διατρέχουν οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας, όλοι όσοι πάσχουν από διαβήτη, υπέρταση (αυξημένη πίεση) ή έχουν προβλήματα με την καρδιά και τα αγγεία, οι καπνιστές και οι υπέρβαροι καθώς και σε ορισμένες περιπτώσεις οι ασθενείς που έχουν οικογενειακό ιστορικό νόσου των νεφρών ή πάσχουν από αυτοάνοσα νοσήματα.

Μια νόσος χωρίς συμπτώματα σε ένα μεγάλο ποσοστό ασθνενών

Η Χρόνια Νεφρική Νόσος είναι ύπουλη νόσος, καθώς μεγάλο ποσοστό των ασθενών δεν εμφανίζει κανένα απολύτως σύμπτωμα ακόμα και σε προχωρημένη νεφρική ανεπάρκεια. Επιπλέον, ορισμένα συμπτώματα αρχίζουν να εμφανίζονται με τόσο αργό ρυθμό που δεν υποψιάζουν τους ασθενείς. 

Τα κυριότερα συμπτώματα είναι μη ειδικά και περιλαμβάνουν αδυναμία, κακουχία, απώλεια όρεξης, ναυτία ή έμετο, διαταραχές του ύπνου, μειωμένη διαύγεια, κνησμό (φαγούρα), κράμπες ή αλλαγές στη σύσταση και στην ποσότητα των ούρων.

Πιο σοβαρά συμπτώματα που συνήθως ανησυχούν άμεσα τον ασθενή είναι η αυξημένη πίεση, το οίδημα (πρήξιμο) στα πόδια και η δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή) που μπορεί να οφείλεται σε κατακράτηση υγρών. Λόγω των μη ειδικών συμπτωμάτων η διάγνωση της Χρόνιας Νεφρικής Νόσου γίνεται συνήθως όταν διαπιστωθεί αυξημένη ουρία και, κυρίως, κρεατινίνη στο αίμα.

Η κρεατινίνη είναι ουσία που παράγεται στους μύες και αποβάλλεται εξ’ ολοκλήρου από τους νεφρούς, γι’ αυτό χρησιμεύει σαν δείκτης της λειτουργίας των νεφρών.

Η χρήση της κρεατινίνης ως δείκτη όμως παρουσιάζει δύο σημαντικά προβλήματα:

1. Επειδή οι νεφροί είναι όργανα με τεράστιες εφεδρείες, η κρεατινίνη στο αίμα αρχίζει να αυξάνεται αργά, δηλαδή όταν έχει ήδη χαθεί σημαντικό μέρος της λειτουργίας των νεφρών
2. Επειδή η κρεατινίνη παράγεται στους μύες, η μέτρησή της στο αίμα και η ερμηνεία της εξέτασης εξαρτώνται από τη μυϊκή μάζα του κάθε ανθρώπου, το φύλο και την ηλικία. Έτσι, μία τιμή κρεατινίνης στα ανώτερα φυσιολογικά όρια που δίνει το εργαστήριο, μπορεί να είναι απόλυτα φυσιολογική σε έναν νέο και γυμνασμένο άνδρα, αλλά μπορεί να υποδηλώνει σημαντική νεφρική νόσο σε μία ηλικιωμένη και μικροκαμωμένη γυναίκα.

Άλλη σημαντική εξέταση είναι η γενική ούρων, στην οποία αν εμφανιστεί λεύκωμα (πρωτεΐνη) ή αίμα (ερυθρά αιμοσφαίρια ή αιμοσφαιρίνη) έστω και σε μικρή ποσότητα, χρειάζεται ο ασθενής να ελεγχθεί για πιθανό πρόβλημα στους νεφρούς.

Έγκαιρη διάγνωση της νεφρικής νόσου

Η έγκαιρη διάγνωση της νεφρικής νόσου είναι κομβικής σημασίας, με δεδομένο μάλιστα ότι  ασθενείς που έχουν χάσει σημαντικό ποσοστό της νεφρικής λειτουργίας (συμβαίνει ακόμη και αν η κρεατινίνη στο αίμα μπορεί να είναι φυσιολογική) κινδυνεύουν από ταχεία περαιτέρω επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας.

Επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι 1 στους 4 διαβητικούς ασθενείς και 1 στους 7 μη διαβητικούς ασθενείς με πρώιμη νεφρική νόσο θα παρουσιάσουν σημαντική επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.

Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι η έγκαιρη διάγνωση και παραπομπή σε νεφρολόγο παρουσιάζει σημαντικά οφέλη, τα κυριότερα των οποίων είναι τα εξής:

• Έγκαιρη (σε πρώιμο στάδιο) διάγνωση παθήσεων των νεφρών που μπορούν να λάβουν την κατάλληλη θεραπεία, ώστε οι νεφροί  να μην οδηγηθούν σε μη αναστρέψιμη βλάβη και σε νεφρική ανεπάρκεια.
• Έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση περιπτώσεων οξείας βλάβης των  νεφρών (οξείας νεφρικής ανεπάρκειας), η οποία μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να αναστραφεί και να μην οδηγήσει σε μόνιμη βλάβη των νεφρών.
• Έγκαιρη και στενή παρακολούθηση της Χρόνιας Νεφρικής Νόσου από ειδικό, η οποία είναι αποδεδειγμένο ότι έχει ως αποτέλεσμα:
     α.) την πιο αργή εξέλιξη της νόσου και μείωση της πιθανότητας (ή σημαντική
        καθυστέρηση) στο να οδηγηθεί ο ασθενής στη νεφρική ανεπάρκεια και
        στην αιμοκάθαρση
     β.) τη μείωση της νοσηρότητας και της θνητότητας των ασθενών
     γ.) την καλύτερη προετοιμασία για την έναρξη αιμοκάθαρσης ή την προληπτική (πριν την έναρξη της αιμοκάθαρσης) μεταμόσχευση νεφρού, για τους ασθενείς που θα καταλήξουν σε τελικό στάδιο νεφρικής ανεπάρκειας.

Παρ’ όλα αυτά, η απουσία συμπτωμάτων αλλά και η μη ορθή ερμηνεία των εξετάσεων (μεταξύ πολλών άλλων αιτιών) οδηγούν συχνά τους ασθενείς και τους ιατρούς στο να υποτιμήσουν τον κίνδυνο ή τη σοβαρότητα της νεφρικής νόσου. Έτσι, πολύ μεγάλο ποσοστό των ασθενών επισκέπτεται για πρώτη φορά νεφρολόγο όταν είναι ήδη πολύ αργά (λίγο πριν την έναρξη αιμοκάθαρσης).
Υπολογίζεται παγκοσμίως ότι το 25-50% των ασθενών με νεφρική νόσο παραπέμπονται καθυστερημένα σε νεφρολόγο χάνοντας έτσι τα οφέλη της έγκαιρης διάγνωσης.

Για το λόγο αυτό, συστήνεται:

• Αν κάποιος πάσχει από διαβήτη, υπέρταση, καρδιακά προβλήματα, παχυσαρκία, αυτοάνοσα νοσήματα, νεφρολιθίαση (πέτρες στους νεφρούς) ή αν έχει στην οικογένειά του άτομο που να κάνει αιμοκάθαρση ή να έχει γνωστό σοβαρό πρόβλημα στους νεφρούς, θα πρέπει να υποβάλλεται τακτικά σε εργαστηριακό έλεγχο, με την οδηγία του ιατρού του. Ο έλεγχος αυτός θα πρέπει απαραίτητα να περιλαμβάνει ουρία, κρεατινίνη, νάτριο, κάλιο και γενική εξέταση ούρων.
• Αν διαπιστωθεί οποιαδήποτε διαταραχή στις εξετάσεις ή διαπιστωθεί   παρουσία πρωτεΐνης ή αίματος στα ούρα – ακόμα και σε μικρή ποσότητα που εκφράζεται συνήθως με σταυρό (+) –  να μην τις υποτιμήσει: συζητήστε τις εξετάσεις με τον ιατρό σας και, γιατί όχι, συμβουλευτείτε νεφρολόγο για να σας κατευθύνει περαιτέρω.

Μη ξεχνάτε ότι η Χρόνια Νεφρική Νόσος είναι πολύ συχνή, είναι ύπουλη και δεν πρέπει να την υποτιμήσετε. Επειδή μάλιστα δεν υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για τα προχωρημένα στάδιά της, η έγκαιρη διάγνωση και η όποια θεραπευτική παρέμβαση  είναι ο μόνος τρόπος να προληφθεί και να καθυστερήσει η εξέλιξη της.

Για τους  παραπάνω λόγους και με σκοπό την προώθηση της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης των ασθενών με νεφρική νόσο, το Κέντρο Διάγνωσης, Θεραπείας και Έρευνας Νεφρικών Νοσημάτων (Νεφρολογικό Κέντρο) που λειτουργεί από το 2019 στο ΥΓΕΙΑ, έχει δημιουργήσει  ένα πολύ προσιτό πακέτο βασικών εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων για τον εντοπισμό της νεφρικής νόσου και την εκτίμησή τους από τους ειδικούς Νεφρολόγους του Κέντρου.

Οκτώβριος 2020