Αρθροπλαστική γόνατος: Μπορώ να κάνω σκι και πότε;

Γράφει ο
Αθανάσιος Π. Τσουτσάνης
Ορθοπαιδικός Χειρουργός
Διευθυντής ΣΤ’ Ορθοπαιδικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Σε πλήρη λειτουργία βρίσκονται τα περισσότερα χιονοδρομικά κέντρα στη χώρα μας και οι λάτρεις των χειμερινών σπορ έχουν ξεχυθεί για να απολαύσουν την ταχύτητα και το μαγευτικό τοπίο. Αντλούν ευχαρίστηση από τη συνολική εμπειρία που τους προσφέρουν, χωρίς, ωστόσο, να είναι πάντα ακίνδυνα. Όλοι μπορεί να τραυματιστούν, ανεξάρτητα από το επίπεδο εμπειρίας τους και της προσοχής που δίνουν.

Τι γίνεται, όμως, με τους ανθρώπους που έχουν υποβληθεί σε ολική αρθροπλαστική γόνατος; Επιτρέπεται σε αυτούς να  κάνουν σκι ή σπορ στο χιόνι, όπως ορειβασία με χιονοπέδιλα;

Η φθορά των αρθρώσεων σε τελικό στάδιο οστεοαρθρίτιδας είναι ο συνηθέστερος λόγος για τον οποίο οι ασθενείς υποβάλλονται σε ολική αρθροπλαστική, προκειμένου να ανακουφιστούν από τον πόνο και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.

Πρόκειται για μια επέμβαση που επιτρέπει ακόμα και σε όσους έχουν ελάχιστη κινητικότητα πριν από την εγχείρηση να επανέλθουν στον ενεργό τρόπο ζωής, σχεδόν στο επίπεδο που είχαν προτού φθαρεί η άρθρωσή τους. Μάλιστα, μετεγχειρητικά η σωματική δραστηριότητα συνιστάται, τόσο για τη βελτίωση της ποιότητας των οστών και της στερέωσης της πρόθεσης, όσο και τη θετική επίδρασή της στη γενική υγεία, την πρόληψη ασθενειών και τη σωματική ευεξία.

Αθλήματα, όπως, το σκι που πραγματοποιούνται σε εξωτερικούς χώρους προσφέρουν επιπλέον ψυχική ανάταση και βελτιώνουν τις κοινωνικές δεξιότητες. Όμως, η σωματική δραστηριότητα μπορεί να οδηγήσει σε μυϊκή κόπωση και σε μείωση της σταθερότητας και της ισορροπίας του σώματος και, ως εκ τούτου, δυνητικά μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμού.

Όσοι έχουν αντικαταστήσει την άρθρωση του γόνατος πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να σκεφτούν διπλά πριν τολμήσουν να βγουν στις πίστες. Και αυτό διότι ένα σοβαρό ατύχημα θα επιφέρει μεγαλύτερη βλάβη σε εκείνους, παρά στους ανθρώπους που δεν έχουν χειρουργηθεί. Γι’ αυτό είναι προτιμότερο οι απολύτως άπειροι να μην επιχειρήσουν να μάθουν σκι μετά από μια αρθροπλαστική γόνατος ή ισχίου.

Οι έμπειροι σκιέρ, από την άλλη, θα πρέπει να ξεκινήσουν και πάλι την αγαπημένη τους δραστηριότητα στο σωστό χρόνο. Αυτός εξαρτάται από την επούλωση του τραύματος και την αποκατάσταση της λειτουργικής ικανότητάς του.

Συγκεκριμένα, η επούλωση του τραύματος απαιτεί έως 3 εβδομάδες, αλλά μέχρι οι ιστοί να αναδομηθούν θα περάσουν περίπου 3 μήνες από την ημέρα της ολικής αρθροπλαστικής γόνατος. Για να φτάσει ο ιστός στη μέγιστη αντοχή του χρειάζεται άλλους 3-6 μήνες.

Επίσης, η λειτουργική αποκατάσταση της δύναμης, της ισορροπίας και της ετοιμότητας για να μπορέσει κάποιος να κατέβει μια πίστα του σκι είναι μια προοδευτική διαδικασία που συμβαδίζει με αυτήν της επούλωσης των ιστών. Τις πρώτες 3 εβδομάδες, όσο δηλαδή το γόνατο επουλώνεται, κύριο μέλημα πρέπει να είναι η αποκατάσταση του εύρους κίνησης της άρθρωσης. Από την 4η έως την 6η εβδομάδα στόχος είναι η ενδυνάμωση και η απαλλαγή από τυχόν βοηθήματα βάδισης και έναρξη ανεβοκατεβάσματος σκάλας. Κατόπιν και μέχρι να ολοκληρωθούν οι 3 μήνες γίνεται προσπάθεια τελειοποίησης των παραπάνω λειτουργιών, επιδιώκεται εντατικότερα η ανάκτηση της ισορροπίας και αποπειράται η αποκατάσταση της ικανότητας του ασθενή να παραμείνει σε όρθια στάση μόνο με το ένα πόδι. Η πλήρη επαναφορά της λειτουργικότητας της άρθρωσης μπορεί να διαρκέσει λίγο παραπάνω, κάτι που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως από την πρότερη φυσική κατάσταση, την ηλικία και το προϋπάρχον επίπεδο δύναμης.

Όσον αφορά συγκεκριμένα στους αθλητές του σκι, πριν αποφασίσουν να ανέβουν στο βουνό θα πρέπει να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα ασκήσεων που μιμούνται τις κινήσεις του σκι για ενδυνάμωση των μυών που συμμετέχουν στην εκτέλεση των κινήσεων που κάνει ένας σκιέρ όταν κατεβαίνει ή όταν ανεβαίνει μια πίστα και όταν κατεβαίνει από το λιφτ. Επειδή, όμως, η κάθε περίπτωση ασθενή είναι διαφορετική και ο χρόνος αποκατάστασης εξαρτάται επιπλέον και από τη μέθοδο με την οποία έγινε η αντικατάσταση της άρθρωσης, ο αποκλειστικός αρμόδιος για να αποφασίσει την επιστροφή στο άθλημα είναι ο χειρουργός.

Τον Δεκέμβρη του 2021 δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα μιας έρευνας στο Journal of Arthroplasty, η οποία εξέτασε κατά πόσο είναι ασφαλής η επιστροφή στο σκι μετά από αρθροπλαστική γόνατος ή ισχίου.  Ρωτήθηκαν 763 ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε τουλάχιστον μία αρχική αρθροπλαστική σχετικά με την προηγούμενη και την τρέχουσα δραστηριότητά τους στο σκι, συμπεριλαμβανομένου του επιπέδου ικανότητας, των περιορισμών και των επανεπεμβάσεων στις οποίες τυχόν υποβλήθηκαν. Το 35,6% δεν είχε κάνει ποτέ σκι, το 26,5% δεν είχε κάνει σκι τα 5 τελευταία έτη πριν από την επέμβαση (παλαιοί σκιέρ) και το 37,9% είχε κάνει σκι τα 5 έτη πριν από την επέμβαση (πρόσφατοι σκιέρ). Το 70% των πρόσφατων σκιέρ ξαναέκανε σκι μετά την επέμβαση, σε σύγκριση με το 11,9% των σκιέρ που είχαν να κάνουν περισσότερα από 5 χρόνια σκι. Η πλειονότητα των σκιέρ, κυρίως οι πιο προχωρημένοι, επέστρεψαν στο προηγούμενο επίπεδό τους. Τα ποσοστά επανεπέμβασης (αναθεώρησης) δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ των ασθενών που επέστρεψαν ή δεν επέστρεψαν στις πίστες του σκι. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η πλειονότητα των πρόσφατων σκιέρ μπόρεσε να επιστρέψει στο σκι στο ίδιο επίπεδο χωρίς αύξηση του ποσοστού επανεπεμβάσεων.

Μια άλλη μικρή μελέτη που εξέτασε τις επιδράσεις της μέτριας ορειβασίας με σκι στη δύναμη, την ισορροπία, τις λειτουργικές ικανότητες και την ψυχική υγεία σε άτομα μετά από ολική αρθροπλαστική γόνατος, κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα. Δηλαδή, στο ότι το ορειβατικό σκι δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις σε ασθενείς με εμπειρία.

Μετά από την ολική αρθροπλαστική γόνατος θα χρειαστεί χρόνος ανάρρωσης. Όταν η επέμβαση πραγματοποιείται με την τεχνική ελάχιστης επεμβατικότητας ΜΙK (Minimal Invasive Knee) αυτός είναι αισθητά μικρότερος, αφού πραγματοποιείται μέσω μια μικρής τομής, αλλά το πιο σημαντικό είναι ο ελάχιστος τραυματισμός των υποκείμενων μαλακών μορίων (μύες, τένοντες). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του μετεγχειρητικού πόνου, την ταχύτερη ανάκτηση της λειτουργικότητας αλλά και τη μείωση επιπλοκών. Μάλιστα, όταν η ΜΙΚ πραγματοποιείται και με τη χρήση ρομποτικού συστήματος πλοήγησης (computer assisted surgery) η επέμβαση εκτελείται με απόλυτη ακρίβεια και ασφάλεια.

Μια δραστηριότητα όπως το σκι χρειάζεται προετοιμασία και προοδευτική αύξηση της προσπάθειας που καταβάλλεται. Εάν δεν μεσολαβήσει ικανός χρόνος μέχρι την επανέναρξη αυτού του αθλήματος τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος σοβαρού τραυματισμού. Γι’ αυτό πάντα συμβουλεύω τους ασθενείς που έχουν εμπειρία στο άθλημα να μην βιάζονται και στους τελείως άπειρους να επιλέξουν ένα άλλο σπορ που θα τους προσφέρει την ίδια ευχαρίστηση, χωρίς όμως να ρισκάρουν ένα χτύπημα που θα τους υποχρεώσει σε νέο χειρουργείο.

Φεβρουάριος 2022