Απινιδιστές: Όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε

Γράφει ο
Ηλίας Μ. Τσούγκος
Καρδιολόγος
Διευθυντής ΣΤ’ Καρδιολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Οι εμφυτεύσιμοι καρδιομετατροπείς – απινιδιστές εφαρμόζονται εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες, με στόχο την πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη καρδιακού θανάτου και ενδείκνυνται σε άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια και μειωμένο κλάσμα εξωθήσεως και σε άτομα που πάσχουν από δομικά ή ηλεκτρικά νοσήματα της καρδίας και έχουν αυξημένο κίνδυνο για αρρυθμίες.

Τι είναι ο εμφυτεύσιμος καρδιομετατροπέας απινιδιστής;

Ο εμφυτεύσιμος απινιδιστής είναι μια ηλεκτρονική καρδιακή συσκευή που μοιάζει αρκετά με τον βηματοδότη και αποτελείται από τη γεννήτρια η οποία τοποθετείται κάτω από το δέρμα (συνήθως στο αριστερό άνω ημιθωράκιο) και ένα ή δύο ηλεκτρόδια εντός των καρδιακών κοιλοτήτων ανάλογα με το αν είναι μονοεστιακός ή διπλοεστιακός.

Με κατάλληλους θεραπευτικούς αλγορίθμους αναγνωρίζει επικίνδυνες και δυνητικά θανατηφόρες αρρυθμίες, τις αντιμετωπίζει κατάλληλα και αυξάνει την επιβίωση αυτών των ασθενών. Αφού αναγνωρίσει επικίνδυνη ταχυκαρδία, ο απινιδωτής μπορεί να δώσει μια αλληλουχία ακόμη πιο γρήγορων επιπλέον συστολών, που πιθανόν να επαναφέρουν την καρδιά σε φυσιολογικό ρυθμό. Αυτό αποκαλείται βηματοδότηση «άντι-ταχυκαρδίας» ή υπερκερασμού. (ΑΤΡ). Εάν η βηματοδότηση υπερκερασμού δεν καταφέρει να επαναφέρει την καρδιά σε φυσιολογικό ρυθμό, ή εάν ο απινιδωτής αντιληφθεί έναν ταχύτερο καρδιακό ρυθμό που αποκαλείται κοιλιακή μαρμαρυγή, μπορεί να δώσει ένα ή περισσότερα υψηλής ενέργειας shock (απινίδωση).

Οι απινιδιστές μπορεί να έχουν διπλή λειτουργία η οποία περιλαμβάνει εκτός από τη θεραπεία ταχυ-αρρυθμιών και τη δυνατότητα βηματοδότησης. Η λειτουργία αυτή διεγείρει την καρδιά ώστε να πάλλεται εάν ο καρδιακός ρυθμός διαπιστωθεί ότι είναι πολύ αργός.

Ποιο είναι το όφελος του εμφυτεύσιμου απινιδιστή;

Ο εμφυτεύσιμος καρδιομετατροπέας απινιδιστής είναι ευεργετικός στην πρόληψη αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε ασθενείς που εμφανίζουν εμμένουσα κοιλιακή ταχυκαρδία ή μαρμαρυγή, στο πλαίσιο δευτερογενούς προστασίας, παρότι λαμβάνουν βέλτιστη φαρμακευτική αγωγή. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι απινιδιστές κατέχουν σημαντικό ρόλο και στην πρωτογενή πρόληψη της καρδιακής ανακοπής σε ασθενείς υψηλού κινδύνου που δεν έχουν εμφανίσει αντίστοιχη αρρυθμία, αλλά κινδυνεύουν να υποστούν απειλητικές για τη ζωή κοιλιακές αρρυθμίες.

Αυτό που έχει φανεί από πολυκεντρικές τυχαιοποιημένες μελέτες είναι ότι ο απινιδιστής αυξάνει την επιβίωση, μειώνοντας όχι μόνο τη πιθανότητα θανάτου από καρδιακές αρρυθμίες αλλά και την θνητότητα παντός αιτίου. Το όφελος από τη χρήση απινιδιστή είναι ιδιαιτέρως εμφανές σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια λειτουργικής τάξης ΙΙ-ΙΙΙ κατά New York Heart association, ενώ λαμβάνουν όσο δυνατόν πλήρη φαρμακευτική αγωγή.

Σήμερα, υπάρχουν απινιδιστές που διαθέτουν λογισμικό διαχείρισης του συνδρόμου καρδιακής ανεπάρκειας, το οποίο συλλέγει έγκαιρα πληροφορίες κλινικής επιδείνωσης και συμφόρησης του ασθενούς (μέσω μέτρησης των ενδοθωρακικών αντιστάσεων), δίνοντας τη δυνατότητα με τηλεμετρία για ενημέρωση του καρδιολόγου. Τροποποιώντας τη φαρμακευτική τους αγωγή (συνήθως με αύξηση της δόσης των διουρητικών) μπορούμε να προλάβουμε και να μειώσουμε νοσηλείες στο νοσοκομείο λόγω απορρύθμισης καρδιακής ανεπάρκειας.

Τι νεότερο έχει αναπτυχθεί στη κατηγορία των απινιδιστών;

Τα τελευταία έτη έχουν αναπτυχθεί απινιδιστές συμβατοί με μαγνητική τομογραφία και ο υποδόριος απινιδιστής-καρδιομετατροπέας (S-ICD). Ο S-ICD  τοποθετείται ακριβώς κάτω από το δέρμα στην αριστερή πλάγια θωρακική χώρα και συνδέεται με ένα μονωμένο καλώδιο (ηλεκτρόδιο) το οποίο τοποθετείται κι αυτό κάτω από  το δέρμα κατά μήκος του στέρνου και λειτουργώντας ως αισθητήρας, διαβάζει τα ηλεκτρικά σήματα και παρεμβαίνει χορηγώντας ηλεκτρική ενέργεια (απινίδωση). Αυτό που ξεχωρίζει τον S-ICD από τους συμβατικούς απινιδιστές, είναι ότι δεν τοποθετείται καλώδιο εντός των καρδιακών κοιλοτήτων, οπότε περιορίζεται ο κίνδυνος λοιμώξεων και δυσλειτουργίας του ηλεκτροδίου αλλά δε διαθέτει λειτουργιά βηματοδότησης.

Πως γίνεται η εμφύτευση ενός απινιδιστή;

Η διαδικασία εμφύτευσης μοιάζει αρκετά με την εμφύτευση ενός συμβατικού βηματοδότη. Πραγματοποιείται στο αιμοδυναμικό εργαστήριο υπό άσηπτες συνθήκες, υπό μέθη, είτε σπανιότατα υπό γενική αναισθησία.

Χορηγείται τοπικό αναισθητικό κάτω από το δέρμα, στην περιοχή κάτω από την κλείδα, και με φλεβική προσπέλαση οδηγούνται τα ηλεκτρόδια ενδοκαρδιακά. Τα ηλεκτρόδια αυτά συνδέονται στη συνέχεια με το κουτί της συσκευής, το οποίο έχει το μέγεθος ενός μεγάλου κουτιού με σπίρτα και τοποθετείται κάτω από το δέρμα. Η περιοχή της τομής συγκλείεται τέλος με απορροφήσιμα ή μη απορροφήσιμα ράμματα.

Πως είναι η ζωή των ασθενών μετά την εμφύτευση απινιδιστή;

Μετά την επέμβαση και την ολοκλήρωση όλων των σχετικών ελέγχων, παραμένετε ξαπλωμένος για περίπου 2 ώρες και στη συνέχεια μπορείτε να σηκωθείτε, να φάτε και να πιείτε κανονικά. Το τραύμα πρέπει να παραμένει καθαρό και στεγνό μέχρι να επουλωθεί πλήρως, αλλά μπορείτε να κάνετε μπάνιο μετά τις πρώτες 3-4 ημέρες. Επίσης, συνιστάται να μην σηκώνεται το χέρι σας, από την μεριά που εμφυτεύθηκε η συσκευή, πάνω απ’ το ύψος του ώμου για 1-2 εβδομάδες μετά την επέμβαση. Εάν έχει εμφυτευθεί υποδόριος απινιδωτής, οι παραπάνω περιορισμοί δεν ισχύουν. Παρ’όλα αυτά συνιστάται να αποφύγετε κινήσεις των χεριών που μπορούν να δημιουργήσουν τάση στο τραύμα και ν’ αποφύγετε απότομες ή βίαιες κινήσεις του χεριού σας μέχρι να γίνει ο πρώτος έλεγχος της συσκευής σας, συνήθως σε 6-8 εβδομάδες.

Μετά τον πρώτο έλεγχο, αυτοί οι περιορισμοί δεν εφαρμόζονται και επιστρέφετε κανονικά στις καθημερινές σας δραστηριότητες. Επίσης, πλέον, δεν υφίστανται περιορισμοί στη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, εκτός από μερικές συσκευές επαγγελματικής χρήσης, όπως κομπρεσέρ.

Πως γίνεται ο έλεγχος του απινιδιστή;

Ο έλεγχος του απινιδιστή  γίνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, συνήθως κάθε 6 μήνες, με τη χρήση ειδικών συσκευών-προγραμματιστών, ασύρματα μέσω τηλεμετρίας. Η διάρκεια του ελέγχου δεν ξεπερνάει τα 30 λεπτά.

Κατά τη διάρκεια της εξέτασης διενεργείται:

• Έλεγχος της κατάστασης και της διάρκειας ζωής της μπαταρίας του απινιδιστή.
• Έλεγχος και πιθανώς τροποποίηση των παραμέτρων βηματοδότησης.
• Έλεγχος και ανάκτηση επεισοδίων ταχυαρρυθμίας όπως κολπικής μαρμαρυγής ή κοιλιακών ταχυκαρδιών.
• Ορισμένες νεότερες συσκευές φέρουν αλγορίθμους παρακολούθησης καρδιακής ανεπάρκειας (μέτρηση φυσικής δραστηριότητας και έλεγχος πνευμονικής συμφόρησης μέσω θωρακικής αντίστασης).

Σεπτέμβριος 2021