Άνοια: Οι νέες προοπτικές στη θεραπεία

Στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα 200.000 ασθενείς με άνοια και ο αριθμός αυτός μέχρι το 2050 αναμένεται να ξεπεράσει τις 600.000. Είναι σαφές ότι το πρόβλημα μεγεθύνεται (όπως και παγκοσμίως, άλλωστε) και είναι επιτακτική η εύρεση αποτελεσματικότερων θεραπειών. Πού εστιάζουν, λοιπόν, τώρα οι επιστημονικές έρευνες;

Γράφει η
Δρ Παρασκευή Σακκά
Νευρολόγος – Ψυχίατρος, Διευθύντρια Ιατρείου Μνήμης ΥΓΕΙΑ,
Πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια και τη Νόσο Alzheimer

Στις μέρες μας, η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης έφερε στο προσκήνιο την άνοια (α στερητικό + νους = απώλεια του νου) με πιο συχνή μορφή τη Νόσο Alzheimer (50% του συνόλου) σαν ένα μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομοτεχνικό πρόβλημα. Με βάση υπολογισμούς της Alzheimer’s Disease International, υπάρχουν στις μέρες μας 44 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως που ζουν με άνοια, αριθμός που θα ανέλθει σε 65,7 εκατ. μέχρι το 2030 και σε 115,4 εκατ. μέχρι το 2050, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στη χώρα μας υπάρχουν σήμερα 200.000 ασθενείς και ο αριθμός αυτός μέχρι το 2050 αναμένεται να ξεπεράσει τις 600.000. Το ετήσιο κόστος της άνοιας στην Ελλάδα πλησιάζει τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της Νόσου Alzheimer έχει μέχρι σήμερα επιτευχθεί με φαρμακολογικούς παράγοντες που αυξάνουν τη χολινεργική νευρομεταβίβαση, τους αναστολείς χολινεστερασών (δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη, γκαλανταμίνη) και χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην καθημερινή κλινική πράξη από ετών για τη θεραπεία της Νόσου Alzheimer, όπως και άλλων μορφών άνοιας.

Οι αναστολείς χολινεστερασών αποτελούν συμπτωματικές θεραπείες με επίσημη ένδειξη την ήπια ως μέτρια Νόσο Alzheimer και επιτρέπουν στους ασθενείς να παραμείνουν λειτουργικοί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, να διατηρούν κοινωνικές δεξιότητες και να απολαμβάνουν καλή ποιότητα ζωής μαζί με την οικογένειά τους, ιδίως εάν χορηγηθούν από τα αρχικά στάδια. Επιπλέον χρησιμοποιείται ευρέως και η μεμαντίνη, για τα προχωρημένα στάδια της άνοιας. Τον τελευταίο χρόνο κυκλοφόρησε στην αγορά το διατροφικό παρασκεύασμα Souvenaid, που περιέχει ω3 λιπαρά, χολίνη, ουριδίνη, αντιοξειδωτικά και βιταμίνες του συμπλέγματος B και βοηθά αρκετά τη μνήμη ατόμων που βρίσκονται στο ήπιο στάδιο της άνοιας.

Οι μελλοντικές θεραπείες

Η Νόσος Alzheimer προκαλείται από την υπερπαραγωγή και εναπόθεση στον εγκέφαλο δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του Αβ-αμυλοειδούς και της ταυ-πρωτεΐνης, που προκαλούν δυσλειτουργία και εν συνεχεία θάνατο των νευρικών κυττάρων στις περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τις νοητικές λειτουργίες. Ειδικότερα, η συσσώρευση του Αβ-αμυλοειδούς θεωρείται σήμερα η πιθανότερη αιτία παθογένεσης της Νόσου.

Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν δοκιμαστεί σαν αντιαμυλοειδικοί φαρμακευτικοί παράγοντες εμβόλια (ενεργητική ανοσοποίηση) και μονοκλονικά αντισώματα (παθητική ανοσοποίηση) με φτωχά αποτελέσματα. Πάντως, στο πρόσφατο παγκόσμιο συνέδριο Alzheimer (Ιούλιος 2015) ανακοινώθηκαν ενθαρρυντικά αποτελέσματα με τα μονοκλονικά αντισώματα solanezumab και aducanumab, τα οποία θα δοκιμαστούν άμεσα σε μεγάλους πληθυσμούς ασθενών για να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητά τους.

Επιπλέον, με τις προόδους της μοριακής βιολογίας και τις μελέτες ανάλυσης ολοκλήρου του γονιδιώματος (GWAS), οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει καινούργια παθογενετικά και προδιαθεσικά γονίδια για τη Νόσο Alzheimer και επομένως έχουμε περισσότερα και ακριβέστερα δεδομένα για τα αίτιά της, εφόσον εμπλέκονται νέοι μηχανισμοί όπως η φλεγμονή, η μεταφορά πρωτεϊνών εντός των νευρώνων και ο μεταβολισμός χοληστερόλης. Οι μηχανισμοί αυτοί αποτελούν στόχους για νέες φαρμακολογικές παρεμβάσεις για τη Νόσο Alzheimer και πάνω από 100 φάρμακα δοκιμάζονται κλινικά σε ανθρώπους αυτήν τη στιγμή.

Συμπερασματικά τα τελευταία χρόνια διεξάγεται μεγάλη ερευνητική προσπάθεια με στόχο την ανεύρεση ριζικής θεραπείας για τη Νόσο Alzheimer και υπάρχει μεγάλη αισιοδοξία στον επιστημονικό χώρο ότι στο όχι απώτερο μέλλον θα έχουμε φαρμακευτικές παρεμβάσεις πολύ αποτελεσματικότερες.

Μέχρι τότε ας μην ξεχνάμε:

• Οι μη φαρμακευτικές θεραπείες συμπληρώνουν θεαματικά τη δράση των φαρμάκων.
• Οι οργανώσεις Alzheimer παίζουν σημαντικό ρόλο στη συνολική διαχείριση της νόσου παγκοσμίως και στη χώρα μας.
• Η αυξημένη εγρήγορση και ενημέρωση της κοινωνίας για όλες τις διαστάσεις της άνοιας είναι εξαιρετικά σημαντική.

Το πρόγραμμα Sociable

Το Ιατρείο Μνήμης του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ προσφέρει μία πρωτοποριακή υπηρεσία για την αντιμετώπιση της νοητικής έκπτωσης που αντιμετωπίζουν άτομα της τρίτης ηλικίας. Πρόκειται για το Sociable, ένα πρόγραμμα νοητικής άσκησης με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή επιφάνειας.

Περιλαμβάνει 27 ευχάριστες και δημιουργικές ασκήσεις, οι οποίες στοχεύουν στην εξάσκηση των ανώτερων νοητικών λειτουργιών: της αντίληψης, της προσοχής, της μνήμης, της γλώσσας και της λογικής σκέψης. Οι ενδιαφερόμενοι παίρνουν μέρος σε 24 συνολικά συνεδρίες (2 συνεδρίες ανά εβδομάδα) διάρκειας 45 λεπτών, όπου με την καθοδήγηση ψυχολόγου ακολουθούν ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα νοητικής άσκησης με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Δεκέμβριος 2015