Ανεξήγητη υπογονιμότητα: τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται

Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις στις οποίες ένα ζευγάρι δεν μπορεί να αποκτήσει παιδί, όμως οι ιατρικές εξετάσεις δεν εντοπίζουν κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα. Στις περιπτώσεις αυτές, η διαχείριση του προβλήματος γίνεται με διαφορετικό τρόπο. Ποιος είναι αυτός και σε τι διαφέρει;

Γράφει ο
Λάμπρος Δημολένης, MD, MSc
Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, Συνεργάτης ΛΗΤΩ

Ανεξήγητη υπογονιμότητα είναι η κατάσταση κατά την οποία ένας ενδελεχής έλεγχος σε ένα υπογόνιμο ζευγάρι αδυνατεί να εξακριβώσει την αιτία αυτής της υπογονιμότητας. Το ζευγάρι θεωρείται υπογόνιμο όταν δεν έχει καταφέρει να επιτύχει σύλληψη έπειτα από 12 μήνες προσπαθειών με ελεύθερες επαφές, οπότε και ξεκινά ο έλεγχος. Όταν η γυναίκα είναι άνω των 35 ετών, ο έλεγχος ξεκινά νωρίτερα.

Ο όρος «ενδελεχής» για τη διερεύνηση της υπογονιμότητας σε ένα ζευγάρι είναι υποκειμενικός. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να καλύπτει τις βασικές αιτίες της υπογονιμότητας. Στα 100 ζευγάρια που θα προσπαθήσουν να επιτύχουν εγκυμοσύνη, το 85%-90% θα το καταφέρει στους 12 μήνες. Στο υπόλοιπο 10%-15% τίθεται η διάγνωση της υπογονιμότητας και ξεκινά ο έλεγχος, παρότι τα μισά σχεδόν από αυτά τα ζευγάρια θα επιτύχουν σύλληψη μέσα στους επόμενους 12 μήνες.

Ο έλεγχος του υπογόνιμου ζευγαριού σε ένα ποσοστό 75% θα αποκαλύψει μία από τις εξής τρεις αιτίες:
1. διαταραχή ωοθυλακιορρηξίας,
2. διαταραχή σπέρματος, και
3. διαταραχή στη βατότητα των σαλπίγγων.
Σε ένα 8% η αιτία είναι η ενδομητρίωση, σε ένα 2% διάφοροι παράγοντες όπως ανοσολογικοί, ενδομητρικές συμφύσεις ή τραχηλικός παράγοντας. Στο εναπομείναν 15% δεν ευρίσκεται κάποια αιτία κι έχουμε την ανεξήγητη υπογονιμότητα.

Αλλαγές στον τρόπο ζωής
Η διαχείριση της ανεξήγητης υπογονιμότητας ξεκινά με αλλαγές στον τρόπο ζωής του ζευγαριού. Σε αυτές περιλαμβάνονται η διακοπή του καπνίσματος, ο περιορισμός της κατανάλωσης καφέ μέχρι δύο κούπες την ημέρα και του αλκοόλ μέχρι τέσσερα ποτά την εβδομάδα. Επίσης, θα πρέπει η γυναίκα να επιτύχει ένα σωματικό βάρος που να αντιστοιχεί σε Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) μεταξύ 20 και 28. Για παράδειγμα, για μία γυναίκα ύψους 1,60 μ. το ιδανικό βάρος είναι 51-69 κιλά, για ύψος 1,65 μ. είναι 54,5-73,5 κιλά και για γυναίκα ύψους 1,70 μ. είναι 57,8-78 κιλά. Αυτές οι αλλαγές στον τρόπο ζωής αφορούν κυρίως στη γυναίκα, αλλά θα πρέπει να ενθαρρύνουμε και τον άνδρα να τις υιοθετεί, αφενός για το γενικότερο όφελος στην υγεία του, αλλά κυρίως γιατί έτσι παρέχεται υποστήριξη στη γυναίκα να πετύχει τους στόχους ευκολότερα.

Εξατομικευμένη διαχείριση
Από κει και μετά, η διαχείριση εξατομικεύεται. Σε γυναίκες μέχρι 32 ετών, με φυσιολογικά ωοθηκικά αποθέματα, έχει φανεί από μελέτες ότι το να περιμένουμε 6 μήνες δίνοντας συμβουλές για στοχευμένες επαφές στις γόνιμες μέρες έχει τα ίδια αποτελέσματα με τη σπερματέγχυση μετά από διέγερση ωοθηκών.

Μετά από αυτό το διάστημα ή νωρίτερα για μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες, θα προχωρήσουμε στις διαδικασίες της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ξεκινώντας από τη σπερματέγχυση. Πρόκειται για μία απλή, ανώδυνη, χαμηλού κόστους διαδικασία, η οποία μπορεί να γίνει είτε σε φυσικό κύκλο, δηλαδή με το ωάριο που παράγει κάθε μήνα μόνη της μία από τις δύο ωοθήκες, είτε μετά από διέγερση των ωοθηκών με χάπια ή ενέσεις. Δεν έχει νόημα να διενεργήσουμε πάνω από 6 κύκλους σπερματέγχυσης, καθώς τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας επιτυγχάνονται μέσα στις 3-4 προσπάθειες. Το μέσο ποσοστό επιτυχίας, ανεξαρτήτως ηλικίας της γυναίκας και της αιτίας της υπογονιμότητας, ανέρχεται αθροιστικά μετά από 3-4 προσπάθειες στο 25%. Αυτό σημαίνει ότι το 1 στα 4 ζευγάρια θα αποφύγει την εξωσωματική γονιμοποίηση, η οποία αποτελεί και το επόμενο στάδιο.

Η ιδιαιτερότητα στη διαχείριση της ανεξήγητης υπογονιμότητας έχει να κάνει με την αβεβαιότητα που προκαλεί στο ζευγάρι η μη εύρεση κάποιας αιτίας. Ενώ στις περιπτώσεις όπου έχουμε μια αιτία οδηγούμε το ζευγάρι σε συγκεκριμένες επιλογές, στην ανεξήγητη υπογονιμότητα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα πλάνο εξατομικευμένο και σε συνεργασία με αυτό. Έτσι, προκύπτει να γίνονται διαφορετικά πράγματα σε παρόμοιες περιπτώσεις.

Φεβουάριος 2015