Alzheimer: τι γνωρίζουμε για τη νόσο σήμερα

Γράφει η
Παρασκευή Σακκά
Νευρολόγος – Ψυχίατρος
Διευθύντρια Τμήματος Νευροεκφυλιστικών Παθήσεων Εγκεφάλου – Ιατρείου Μνήμης ΥΓΕΙΑ

Σύμφωνα µε πρόσφατα στατιστικά στοιχεία στη χώρα μας 160.000 άτομα πάσχουν από άνοια και 280.000 άτομα από ήπια νοητική διαταραχή που είναι το προστάδιο της άνοιας.

Συνολικά, ο πληθυσμός των ανθρώπων με νοητικά προβλήματα πλησιάζει το μισό εκατομμύριο και αν συνυπολογίσουμε ότι για κάθε ασθενή με άνοια επηρεάζεται σημαντικά η ζωή 2-3 φροντιστών-μελών της οικογένειας, η πάθηση αφορά άμεσα περισσότερο από 1 εκατομμύριο Έλληνες πολίτες.

Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουν γίνει σημαντικά βήματα σχετικά με την αντιμετώπιση της άνοιας. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την άνοια έχει εγκριθεί από την Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής.

To Εθνικό Παρατηρητήριο για την Άνοια και οι οργανώσεις Αλτσχάιμερ σε όλη την Ελλάδα συνεχίζουν με επιτυχία τον αγώνα να γίνει η άνοια προτεραιότητα για τη δημόσια υγεία. Κέντρα Ημέρας για άτομα με άνοια λειτουργούν πλέον στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος και υπάρχουν αρκετά Ιατρεία Μνήμης σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία.

Ως άνοια θεωρείται η σοβαρή έκπτωση των νοητικών λειτουργιών που προκαλείται από βλάβη του εγκεφάλου με διάφορα αίτια. Η έκπτωση αυτή των νοητικών λειτουργιών μπορεί να περιλαμβάνει πολλαπλές νοητικές λειτουργίες (μνήμης, λόγου, μετωπιαίων-επιτελικών λειτουργιών, πραξίας, γνωσίας κτλ.). Πρέπει δε να είναι τέτοιας βαρύτητας, ώστε να διαταράσσει τη λειτουργικότητα του ασθενούς στην κοινωνική και επαγγελματική του ζωή. Επίσης, υπάρχουν αλλαγές στην προσωπικότητα, συχνά σωματικά ενοχλήματα και ψυχιατρικά συμπτώματα όπως απάθεια, κατάθλιψη, επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός, παραλήρημα και ψευδαισθήσεις.

Η συχνότερη μορφή άνοιας είναι η νόσος Αλτσχάιμερ (60-70% του συνόλου των περιστατικών), κατάσταση μη αναστρέψιμη που εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς σε βάθος χρόνου. Από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι τα τελικά στάδια μεσολαβούν κατά μέσο όρο 10 χρόνια. Οι αιτίες όλων των μορφών άνοιας αλλά και της νόσου Αλτσχάιμερ δεν είναι συνολικά γνωστές.

Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου που έχουν διαπιστωθεί είναι η γενετική προδιάθεση και η αύξηση της ηλικίας, παράγοντες μη τροποποιήσιμοι.

Στη νόσο Ατσχάιμερ συγκεκριμένα, η αυστηρά κληρονομική μορφή είναι σπάνια, αφορά σε 1-2% του συνόλου των πασχόντων και εμφανίζεται σε ηλικίες κάτω των 65 ετών. Η σποραδική μορφή της νόσου Αλτσχάιμερ που εμφανίζεται μετά τα 65 έτη έχει μικρότερη κληρονομική επιβάρυνση. Μελέτες πληθυσμών στην Ευρώπη και στην Αμερική τα τελευταία χρόνια αποδεικνύουν ότι η επίπτωση της άνοιας μειώνεται ως αποτέλεσμα της αλλαγής του τρόπου ζωής και του ελέγχου των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου. Οι πολιτικές για τη δημόσια υγεία θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους μεσήλικες να διακόπτουν το κάπνισμα, να ασκούνται σωματικά, να ακολουθούν διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και ψάρια (Μεσογειακή δίαιτα), να ελέγχουν την παχυσαρκία, το διαβήτη και την υπέρταση και να αποφεύγουν την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Επιπρόσθετα, άνθρωποι με πολλά χρόνια εκπαίδευσης, απαιτητικά επαγγέλματα και περισσότερες δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (συμπεριλαμβανομένων πνευματικών, κοινωνικών, αλλά και φυσικών-σωματικών δραστηριοτήτων) έχουν μικρότερες πιθανότητες ανάπτυξης νόσου Alzheimer.

Οι εγκεκριμένοι θεραπευτικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται σήμερα για τη θεραπεία της νόσου Alzheimer είναι συμπτωματικές και όχι αιτιολογικές θεραπείες και ελέγχουν μερικώς τα νοητικά και συμπεριφορικά συμπτώματα της νόσου, χωρίς να επηρεάζουν τη νευροεκφυλιστική διεργασία στον εγκέφαλο των πασχόντων. Τα νευροπαθολογικά χαρακτηριστικά της νόσου Alzheimer είναι η ενδοκυττάρια εναπόθεση πρωτεΐνης τ που σχηματίζει τα νευροϊνιδιακά συμπλέγματα και η εξωκυττάρια εναπόθεση β-αμυλοειδούς που σχηματίζει τις αμυλοειδικές πλάκες, καταστρέφοντας έτσι τους φυσιολογικούς εγκεφαλικούς νευρώνες των ασθενών με νόσο Alzheimer.

Νέα επιστημονικά δεδομένα μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι ότι στα επόμενα χρόνια η πρόοδος της επιστήμης θα έχει και πρακτική εφαρμογή στη φροντίδα των ασθενών με άνοια.

Αν ανησυχείτε για τη μνήμη σας ή κάποιος δικός σας έχει παρατηρήσει ότι ξεχνάτε, απευθυνθείτε άμεσα σε ένα Ιατρείο Μνήμης και εξεταστείτε!

Συζητήστε τις ανησυχίες σας με τον γιατρό σας, γιατί υπάρχουν και θεραπεύσιμες καταστάσεις που προκαλούν προβλήματα μνήμης όπως η κατάθλιψη, χρόνιες λοιμώξεις, ανεπάρκειες βιταμινών, προβλήματα θυρεοειδούς ή όγκοι του εγκεφάλου!

Αύγουστος 2022