Ακτινοθεραπεία αριστερού μαστού με την τεχνική της βαθιάς εισπνοής. Πότε; Πώς; Γιατί;

Γράφει η
Σοφία Π. Κοσμίδη
Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος
Αναπληρώτρια Διευθύντρια Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά επιβίωσης από τον καρκίνο του μαστού αυξάνονται συνεχώς, ενώ έχει πλέον αποδειχθεί από μεγάλες μελέτες ότι σε αυτό συνεισφέρει  και η ακτινοθεραπεία.

Οι περιοχές που ακτινοβολούνται, ανάλογα με την αρχική σταδιοποίηση, είναι ο μαστός μετά από ογκεκτομή ή το θωρακικό τοίχωμα μετά από μαστεκτομή. Ορισμένες φορές είναι απαραίτητο να συμπεριλαμβάνονται και οι λεμφαδένες της περιοχής (υπερκλείδιοι, μασχαλιαίοι και έσω μαστικοί).

Ο σκοπός της θεραπείας αυτής  είναι η χορήγηση της βέλτιστης δόσης ακτινοβολίας στον όγκο-στόχο, με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση της δόσης στους γύρω υγιείς ιστούς.

Η ιδιαιτερότητα του μαστού

Η ιδιαιτερότητα του μαστού είναι ότι πρόκειται για ένα όργανο το οποίο κινείται διαρκώς εξαιτίας της κίνησης του θωρακικού τοιχώματος κατά την αναπνοή. Ταυτόχρονα με τον στόχο όμως, σε διαρκή κίνηση βρίσκονται και τα φυσιολογικά όργανα όπως η καρδιά και οι πνεύμονες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κατά τη διάρκεια της θεραπείας μέρος αυτών να βρίσκονται στην περιοχή ακτινοβόλησης και επομένως να ακτινοβολούνται.

Παράλληλα ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών λαμβάνει και χημειοθεραπεία, ανάλογα με το στάδιο της νόσου, η οποία επιβαρύνει περαιτέρω τους φυσιολογικούς ιστούς. Σύγχρονες μελέτες με μεγάλο αριθμό ασθενών αναφέρουν ότι γυναίκες με καρκίνο αριστερού μαστού που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία, έχουν σημαντικό κίνδυνο να εμφανίσουν καρδιακή ή και πνευμονική νόσο ως απώτερη παρενέργεια κάποια στιγμή στη ζωή τους. Σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες ως προς το ποιες γυναίκες έχουν ένδειξη να ακτινοβοληθούν με αυτή την τεχνική, δεν έχουν καθοριστεί μέχρι τώρα. Σημαντικό ρόλο στη θεραπευτική αυτή απόφαση έχει η ηλικία της ασθενούς, η ακριβής ανατομική θέση της καρδιάς, η ανατομία του θωρακικού κλωβού, το καρδιολογικό ιστορικό της ασθενούς, η αρχική εντόπιση του όγκου (έσω τεταρτημόρια μαστού) καθώς και η ένδειξη για ακτινοβόληση των έσω μαστικών λεμφαδένων.

Στην καθημερινή πρακτική αυτό επιτυγχάνεται εξατομικεύοντας την θεραπευτική αντιμετώπιση για κάθε ασθενή και κυρίως, επιλέγοντας την κατάλληλη τεχνική. Η τρισδιάστατη σύμμορφος ακτινοθεραπεία (3D-CRT) είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη τεχνική εξωτερικής ακτινοθεραπείας στην ακτινοβόληση του μαστού.

Ακτινοθεραπεία αριστερού μαστού σε βαθιά εισπνοή (ABC)

προστατεύοντας πλήρως την καρδιά και τον πνεύμονα

Τα τελευταία χρόνια, μια βελτιωμένη εκδοχή της 3D-CRT, η γνωστή πλέον IMRT (ακτινοθεραπεία διαμορφούμενης έντασης) όπως και η VMAT (ογκομετρική τοξοειδής ακτινοθεραπεία διαμορφούμενης δέσμης) χρησιμοποιούνται και στον καρκίνο του μαστού, γιατί επιτυγχάνουν καλύτερη κατανομή της δόσης στο μαζικό παρέγχυμα ή στο θωρακικό τοίχωμα, αποφεύγοντας καλύτερα τους φυσιολογικούς ιστούς. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει η δυνατότητα χρήσης καινοτόμων εξαρτημάτων του γραμμικού επιταχυντή ώστε να περιορίζεται περεταίρω η άσκοπη ακτινοβόληση της καρδιάς και των πνευμόνων.

Παράδειγμα αποτελεί η ακτινοθεραπεία σε βαθιά εισπνοή. Το σύστημα αυτό ABC (εικ.1, εικ.2) είναι μια μη επεμβατική εξελιγμένη τεχνική, η οποία βοηθά την ασθενή να ελέγχει την αναπνοή της κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Η ακτινοβόληση γίνεται μόνο όταν η ασθενής βρίσκεται σε βαθιά εισπνοή. Η διαδικασία επιτρέπει τη χορήγηση της ακτινοθεραπείας στη φάση βαθιάς εισπνοής, κατά την οποία η απόσταση της καρδιάς από τον μαζικό αδένα είναι η μεγαλύτερη (εικ.4), ενώ ταυτόχρονα η δόση ακτινοβολίας που λαμβάνει η καρδιά και ο πνεύμονας ελαχιστοποιείται. Ο μαστός παραμένει ακινητοποιημένος, επιτρέποντας τη στοχευμένη χορήγηση ακτινοβολίας, προστατεύοντας πλήρως την καρδιά και τον πνεύμονα (εικ.3). Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η επαναληψιμότητα της θέσης του μαστού και των υγιών οργάνων, αυξάνοντας την ακρίβεια της θεραπείας.

Είναι σημαντικό για την ιατρική ομάδα της γυναίκας η οποία νοσεί από καρκίνο του μαστού να επιτυγχάνει την ίασή της. Λαμβάνοντας όμως υπόψη τις ραγδαίες εξελίξεις τόσο στα χημειοθεραπευτικά φάρμακα όσο και στη τεχνολογία, ο στόχος πλέον είναι η γυναίκα να ιαθεί αλλά και ταυτόχρονα να έχει τη δυνατότητα να συνεχίσει την ζωή της με όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα ζωής, χωρίς προβλήματα από τις απώτερες παρενέργειες.

Σεπτέμβριος 2020