Εμβόλια MRNA. Ελπίδες και επιφυλάξεις

Γράφει η
Καλαπανίδα Δέσποινα,
Ογκολόγος,
Συνεργάτης Γ’ Παθολογικής – Ογκολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί μία από τις πιο συχνές διαγνωσθείσες κακοήθειες καθώς και την κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως. Η διάγνωση του γίνεται συνήθως σε εκτεταμένο ή μεταστατικό στάδιο με κύριο παράγοντα κινδύνου για τη νόσο να αποτελεί το κάπνισμα. Περίπου 85% των περιπτώσεων κατηγοριοποιούνται ως μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα. Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικά άλματα τόσο στη διάγνωση όσο και τη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα με αξιοσημείωτη πρόοδο στον προσυμπτωματικό έλεγχο, τη χρήση νέων ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών διάγνωσης και την κυκλοφορία πιο αποτελεσματικών και ειδικών θεραπειών για τη νόσο. Οι ασθενείς με ΜΜΚΠ που είναι κατάλληλοι για στοχευμένες θεραπείες ή ανοσοθεραπεία επιβιώνουν τώρα περισσότερο με τα ποσοστά 5ετούς επιβίωσης να κυμαίνονται από 15% έως 62,5%, ανάλογα με τον υπότυπο του καρκίνου του πνεύμονα, έχοντας παράλληλα και καλύτερη ποιότητα ζωής.

Η περίοδος της πανδημίας αποτέλεσε σημαντικό εφαλτήριο για την περαιτέρω ανάπτυξη και καλύτερη κατανόηση της δράσης μίας ιδιαίτερης κατηγορίας εξατομικευμένης θεραπείας αυτής των εμβολίων και πιο συγκεκριμένα των mRNA εμβολίων, η οποία ήταν ήδη γνωστή στην κοινότητα των Παθολόγων Ογκολόγων. Ήδη από τη δεκαετία του 1990 ήταν γνωστό ότι η έγχυση του mRNA σε κύτταρα στο εργαστήριο είχε τη δυνατότητα να τροποποιεί και να ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Η πρώτη επιτυχημένη κλινική δοκιμή ενός εμβολίου σε συμπαγείς όγκους ξεκίνησε το 2008 και αφορούσε ασθενείς με  μεταστατικό καρκίνο του προστάτη. Για τη δημιουργία του εμβολίου συλλέγονταν κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος του  ίδιου του ασθενούς και μετά από ειδική τροποποίηση επανεγχύονταν στον οργανισμό του ενισχύοντας την ανοσοποιητική απάντηση του οργανισμού ενάντια στον όγκο. Έτσι το 2013, πραγματοποιείται η πρώτη έγκριση εμβολίου ως αντικαρκινική θεραπεία.

Μέσα στα επόμενα χρόνια έλαβαν χώρα σημαντικά άλματα στην ανάπτυξη και μελέτη των mRNA εμβολίων κυρίως με την αξιολόγηση της ασφάλειας και της πιθανής αποτελεσματικότητας τους σε κλινικές δοκιμές φάσεις Ι και προσφάτως φάσης ΙΙ τόσο στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, όσο και σε άλλα συχνά νεοπλάσματα. Τους τελευταίους μήνες υπάρχει εκτεταμένη συζήτηση αναφορικά με το νέο ¨αποτελεσματικό¨ θεραπευτικό όπλο στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, συζήτηση που αφορά μια πολυκεντρική μελέτη αρχικής φάσης για την αξιολόγηση της δραστικότητας ενός mRNA εμβολίου. Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι αφορά κλινική δοκιμή αξιολόγησης μιας νέας αντικαρκινικής θεραπείας, δυνητικά αποτελεσματικής ή και όχι στο μέλλον, η οποία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει ήδη εγκεκριμένες αποτελεσματικές επιλογές για το μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα καθώς βρίσκεται σε αρχικά στάδια μελέτης.

Τι γνωρίζουμε για τα mRNA εμβόλια και πιο συγκεκριμένα για τα νέα mRNA εμβόλιο και τις κλινικές δοκιμές που μελετιούνται στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα

• Περισσότερα από 20 mRNA εμβόλια είναι υπό μελέτη σε πρώιμης φάσης κλινικές δοκιμές και στο εργαστήριο σε διάφορους συμπαγείς όγκους όπως καρκίνος του παχέος εντέρου και του μαστού, χωρίς ωστόσο να ξέρουμε την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια τους στην αντιμετώπιση του καρκίνου
• Στόχος της χορήγησης των mRNA εμβολίων αποτελεί κυρίως η ενίσχυση της ανοσοποιητικού μας συστήματος ώστε να καταπολεμήσει επιτυχώς τα κύτταρα του όγκου
• Τα mRNA εμβόλια έχουν ενθουσιώδη υποδοχή από την επιστημονική κοινότητα κυρίως γιατί έχουν πλεονεκτήματα ως προς την καλή ανοχή των ασθενών στη χορήγηση τους με συνήθως αντιμετωπίσιμες και παροδικές ανεπιθύμητες ενέργειες. Επίσης, δεν ‘μπαίνουν’ στο DNA του ασθενούς οπότε έχουν μικρό κίνδυνο να δημιουργήσουν νέες μεταλλάξεις, αποβάλλονται εύκολα από τον οργανισμό και έχουν γρήγορη και σχετικά φτηνή παραγωγή.  Πάνω από όλα ενισχύουν όλα τα είδη της ανοσίας με αποτέλεσμα η ενεργοποίηση της να έχει και διάρκεια
• Αναφορικά με τα νέα mRNA εμβόλια στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα το πιο γνωστό είναι ένα εμβόλιο που περιέχει 6 λιποσωμιακά τροποποιήμενα mRNAs, κάθε ένα από τα οποία κωδικοποιεί για ένα διαφορετικό για τον όγκο αντιγόνο που συχνά εκφράζεται στον μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα στοχεύοντας στην ενίσχυση της ανοσιακής απάντησης με στόχο την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων
• Πρώιμα αποτελέσματα, κυρίως στο εργαστήριο, αναφέρουν θετικό προφίλ ασφάλειας γεγονός που οδήγησε στο σχεδιασμό της κλινικής μελέτης φάσης Ι και ακολούθως φάσης ΙΙ για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας του εμβολίου
• Στην συγκεκριμένη κλινική μελέτη που τρέχει εντάσσονται ασθενείς τόσο με πρώιμο όσο και με προχωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα και το λαμβάνουν μόνο του, σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία ή σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία και χημειοθεραπεία
• Η χορήγηση του συγκεκριμένου mRNA εμβολίου πραγματοποιείται ενδοφλεβίως σε 6 αρχικές εβδομαδιαίες δόσεις και ακολούθως κάθε 3 εβδομάδες για συνολικό διάστημα έως και 54 μηνών
• Η πρώτη χορήγηση του εμβολίου στη μελέτη πραγματοποιήθηκε το Καλοκαίρι του 2024 στο Ηνωμένο Βασίλειο και η παρούσα μελέτη διεξάγεται σε 34 Ογκολογικά κέντρα στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, την Ισπανία και την Τουρκία
• Στην Χώρα μας ερευνητικά κέντρα διεξάγουν μία παρόμοια πολυκεντρική κλινική μελέτη φάσης ΙΙ σε ασθενείς με πρώιμο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε χειρουργική εκτομή της νόσου (ασθενείς με στάδιο νόσου Ι-ΙΙΙΑ)
• Πιο συγκεκριμένα στη κλινική αυτή δοκιμή αξιολογείται η αποτελεσματικότητα της προσθήκης ενός mRNA εμβολίου σε συγχορήγηση με ανοσοθεραπεία ως θεραπείας συντήρησης μετά το χειρουργείο ή την ολοκλήρωση της επικουρικής χημειοθεραπείας, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα αναζωπύρωσης της νόσου στο μέλλον
• Πρόκειται για ένα mRNA εμβόλιο το οποίο αποτελείται από ένα μόνο συνθετικό mRNA που κωδικοποιεί για έως και 34 νέο-αντιγόνα και έχει σχεδιαστεί σύμφωνα με την γονιδιακή υπογραφή του κάθε ασθενούς ώστε να αυξήσει την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος του σώματος να ανιχνεύσει και να καταπολεμήσει τα καρκινικά κύτταρα

Μη πλήρως διευκρινισμένες πτυχές στην χρήση των mRNA εμβολίων στον καρκίνο του πνεύμονα

• Θα πρέπει να υπάρχει η γνώση ότι παρά την ερεύνα στο συγκεκριμένο θεραπευτικό πεδίο τα τελευταία χρόνια, δεν υπάρχει έγκριση για κανένα mRNA εμβόλιο στην πρόληψη ή τη θεραπεία του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα
• Τα mRNA εμβόλια αποτελούν υπό μελέτη θεραπευτικούς παράγοντες, η δραστικότητα τους δεν είναι γνωστή και η χορήγηση τους δεν μπορεί να αντικαταστήσει ήδη υπάρχουσες εγκεκριμένες αποτελεσματικές θεραπείες
• Η ασφάλεια των mRNA εμβολίων δεν είναι εντελώς γνωστή όπως μας δίδαξε και η ευρεία εφαρμογή τους κατά της λοίμωξης από SARS-COV-2 στην περίοδο της πανδημίας

Συμπερασματικά, τα mRNA εμβόλια φαίνεται να αποτελούν μια ενδιαφέρουσα πιο εξατομικευμένη αντικαρκινική προσέγγιση στην πρόληψη ή τη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου. Ωστόσο, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι αφορά επιστημονική έρευνα η βρίσκεται ακόμα σε πρώιμα ερευνητικά στάδια. Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας των mRNA εμβολίων θα πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω μέσα από τη διεξαγωγή και πιο προχωρημένων κλινικών μελετών (Φάσης ΙΙ και ΙΙΙ). Η  ένταξη των ασθενών σε κλινικές μελέτες θα πρέπει να ενθαρρύνεται, σε κάθε περίπτωση όμως μόνο μετά από σωστή επιστημονική πληροφόρηση.