Πρόληψη Καρδιακών Συμβάντων σε αθλητές

Γράφει ο
Αθανάσιος Γ. Πιπιλής,
Καρδιολόγος
Διευθυντής Α’ Καρδιολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Η φυσική άσκηση αποτελεί σημαντικότατο παράγοντα πρόληψης καρδιαγγειακής νόσου σε επίπεδο γενικού πληθυσμού. Έτσι, όλες οι κατευθυντήριες συστάσεις για την πρόληψη των ιατρικών εταιρειών συνιστούν μέτριας έντασης αερόβια σωματική άσκηση για τουλάχιστον 150 λεπτά ανά εβδομάδα με στόχο την μείωση καρδιακών συμβάντων. Πράγματι, από έγκυρες στατιστικές, γνωρίζουμε ότι η τακτική άσκηση μειώνει κατά 20-30%  την καρδιαγγειακή και την ολική θνητότητα σε άτομα με παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο αλλά και σε ασθενείς με ήδη διαγνωσθείσα καρδιοπάθεια.

Η περίπτωση των αθλητών είναι κάπως διαφορετική. Ως αθλητής/αθλήτρια ορίζεται ένα νεαρό ή ενήλικο άτομο που σε ερασιτεχνικό ή επαγγελματικό επίπεδο έχει ενασχόληση με τακτική έντονη άσκηση και συμμετέχει σε ανταγωνιστικά ατομικά ή ομαδικά αθλήματα. Η πρόληψη καρδιακών συμβάντων σε αθλητές έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς η έντονη άσκηση με επακόλουθη αφυδάτωση, μεγάλη αύξηση της αδρεναλίνης ή ηλεκτρολυτικές διαταραχές, ενώ είναι ανεκτά σε ένα υγιές άτομο που αθλείται έντονα, μπορεί να πυροδοτήσουν ένα καρδιακό επεισόδιο εάν υπάρχει μια υποκείμενη μη διαγνωσμένη νόσος.

Η συχνότητα εμφάνισης αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε αθλητές είναι δύσκολο να υπολογισθεί με ακρίβεια, καθώς οι διάφορες καταγραφές αναφέρονται σε διαφορετικούς πληθυσμούς αθλητών. Για παράδειγμα, σε 20χρονους πρωταθλητές υπολογίζεται σε 7 ανά 100.000 ανά έτος, δηλαδή 0,0007%. Η ηλικία, το άρρεν φύλο και η μαύρη φυλή είναι παράγοντες που προσαυξάνουν τον κίνδυνο. Παρά την μικρή πιθανότητα, η εμφάνιση καρδιακού επεισοδίου σε αθλητή, ιδίως κατά την διάρκεια του αγώνα, είναι μια συνταρακτική εμπειρία για συναθλητές και θεατές.

Η πρόληψη βασίζεται στην παρατήρηση ότι τα καρδιακά επεισόδια σε αθλητές οφείλονται σε υποκείμενο νόσημα. Η ηλικία 35 ετών είναι ένα συμβατικό όριο που ξεχωρίζει κάπως τα αίτια αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Στους νεότερους αθλητές τα συχνότερα αίτια είναι η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, οι συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών, οι παθήσεις των καναλιών μεταφοράς ηλεκτρολυτών στο μυοκάρδιο που οδηγούν σε απειλητικές αρρυθμίες. Η τραυματική πλήξη του θώρακα με την μπάλα αν αυτή συμπέσει χρονικά με μια ευάλωτη φάση του καρδιακού κύκλου είναι επίσης μια αιτία καρδιακής ανακοπής. Μετά την ηλικία των 35 ετών τα παραπάνω αίτια αναλογικά γίνονται σπανιότερα καθώς η επίκτητη αθηροσκληρυντική στεφανιαία νόσος επικρατεί ως αιτία σε ποσοστό 80% των περιπτώσεων.

Με βάση τα παραπάνω, η κύρια στρατηγική πρόληψης καρδιακών συμβάντων στοχεύει στην αναγνώριση των συνήθων αιτιών ανάλογα με την ηλικία του αθλητή. Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία συνιστά ως προαθλητικό έλεγχο (screening) τρεις βασικές ενέργειες:

1. Λήψη λεπτομερούς οικογενειακού και ατομικού ιστορικού, με επικέντρωση σε αιφνίδιο θάνατο νέων σε ηλικία συγγενών και σε συμπτώματα κατά την άθληση.
2. Φυσική εξέταση και
3. Διενέργεια απλού καρδιογραφήματος καθώς αυτό πιστεύεται ότι αποκαλύπτει περίπου το 60% των καρδιοπαθειών που σχετίζονται με αιφνίδιο θάνατο.

Το υπερηχοκαρδιογράφημα προσφέρει περισσότερες πληροφορίες αλλά δεν θεωρείται απαραίτητη εξέταση για όλους τους εξεταζόμενους. Η δοκιμασία κοπώσεως έχει σημαντική θέση για την εκτίμηση στεφανιαίας νόσου στις μεγαλύτερες ηλικίες αθλητών.

Το νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ, παρέχει στο τμήμα προσυμπτωματικού ελέγχου (check-up) προαθλητικό έλεγχο για άτομα και αθλητές κάθε κατηγορίας άσκησης.

Πέρα όμως από την διαδικασία προαθλητικού ελέγχου και της συμβουλής σχετικά με την δυνατότητα συμμετοχής σε ανταγωνιστικά αθλήματα, σημασία έχει η ευαισθητοποίηση των ίδιων των αθλητών που θα πρέπει να δώσουν σημασία σε συμπτώματα όπως θωρακική δυσφορία ή μη αναμενόμενη δύσπνοια, ζάλη ή λιποθυμική τάση κατά την διάρκεια της άσκησης ή λίγο μετά, και να τα αναφέρουν στον ιατρό. Επίσης, να μην συμμετέχουν σε αγώνες εάν υπάρχει ενεργός ίωση, καθώς πολλοί ιοί προκαλούν μυοκαρδίτιδα που μπορεί να επιφέρει σημαντικές αρρυθμίες. Έχει βρεθεί ότι στο 1/3 των καρδιακών επεισοδίων στην άθληση είχαν προηγηθεί συμπτώματα τα οποία αγνοήθηκαν.

Τέλος, μεγάλη σημασία έχει η υγειονομική οργάνωση για αντιμετώπιση εφόσον υπάρξει ένα ατυχές συμβάν. Σε αθλητικούς χώρους, σε σχολεία, στάδια και γήπεδα, είναι αναγκαία η ύπαρξη αυτόματων εξωτερικών απινιδωτών σε συνδυασμό με εκπαίδευση γυμναστών, προπονητών και γενικού πληθυσμού στην βασική καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, ώστε να αντιμετωπισθεί με υψηλή πιθανότητα επιτυχίας μία ανακοπή. Ο Δανός ποδοσφαιριστής Κρίστιαν Έρικσεν κατά την διάρκεια αγώνα στο Euro 2020 υπέστη καρδιακή ανακοπή η οποία αντιμετωπίσθηκε άμεσα με επιτυχία μέσα στον αγωνιστικό χώρο χάρη στην άριστη οργάνωση της ιατρικής ομάδας του γηπέδου και σήμερα αγωνίζεται κανονικά.

Η καρδιά μας είναι η πηγή της ζωής μας. O Σεπτέμβριος είναι αφιερωμένος στην Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς, ας θυμηθούμε πόσο σημαντικό είναι να φροντίζουμε την καρδιά μας καθημερινά. Μια υγιής καρδιά συμβάλλει σε περισσότερες στιγμές ευτυχίας και ευημερίας με τα αγαπημένα μας πρόσωπα.