Η συμβολή της απεικόνισης στη χειρουργική

Γράφει ο
Ιωάννης Ανδρέου
Ακτινολόγος
Διευθυντής Απεικονιστικών Τμημάτων ΥΓΕΙΑ & ΜΗΤΕΡΑ

Η εξέλιξη  και η επιβίωση  του ανθρώπινου είδους χαρακτηρίστηκε από την ικανότητά του  να κατασκευάζει εργαλεία με τα οποία μπορεί να πολλαπλασιάζει και να επεκτείνει τις φυσικές του ικανότητες. Οι ιστορικές περίοδοι μάλιστα χαρακτηρίστηκαν με βάση την επινόηση και τη χρήση των εργαλείων  της κάθε εποχής. Έτσι έχουμε την παλαιολιθική εποχή, την εποχή του χαλκού, την  εποχή του σιδήρου, τη βιομηχανική εποχή (επανάσταση), τη μεταβιομηχανική εποχή με τις υποδιαιρέσεις της και ούτω καθεξής.

Κατά καιρούς, λοιπόν, επινοήθηκαν και κατασκευάστηκαν μηχανήματα και συ σκευές που πολλαπλασίασαν τη μυϊκή δύναμη  του ανθρώπου. Κατασκευάστηκαν, επίσης, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές ώστε ο ήχος της φωνής, οι εικόνες και οι σκέψεις να μεταδίδονται άμεσα και παντού, καθώς και  διατάξεις  φακών-κρυστάλλων που επέτρεψαν την  ενίσχυση της οπτικής ικανότητας του ανθρώπου σε τέτοιο σημείο ώστε να είναι δυνατή η παρατήρηση των ουράνιων σωμάτων  αλλά και των μικροβίων.

Με τη χρήση των  απεικονιστικών μηχανημάτων οι επιστήμονες μπόρεσαν να δουν το εσωτερικό του οργανισμού. Αυτό έγινε όταν ανακαλύφθηκε ότι κάποιες από τις μορφές ενέργειας μπορούν να διαπεράσουν  το ανθρώπινο σώμα και μάλιστα χωρίς να προκαλέσουν καταστροφή των ιστών.  Οι διάφοροι τύποι ενέργειας, όταν εξέρχονται από το σώμα που διαπέρασαν, έχουν υποστεί ποιοτικές και ποσοτικές μεταβολές. Το γεγονός αυτό εκμεταλλευόμαστε ώστε με τις ειδικές συσκευές που διαθέτουμε να μπορούμε να απεικονίσου – με το εσωτερικό του σώματος το οποίο διαπέρασαν.  Με πάρα πολύ απλά λόγια, λοιπόν, αυτό που συμβαίνει είναι ότι στέλνουμε  στο σώμα μια μορφή ενέργειας που βγαίνει από την άλλη μεριά.

Αυτή την «τροποποιημένη» ενέργεια ρωτάμε και αυτή μας διηγείται «τι είδε» από εκεί που πέρασε.  Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στο τέλος του 19ου αιώνα το 1895 όταν ο καθηγητής της φυσικής Βίλχελμ Κόνραντ Ρέντγκεν ανακάλυψε τις ακτίνες Χ ενώ μελετούσε τα φυσικά φαινόμενα σε σχέση με τον ηλεκτρισμό. Ενώ δηλαδή εργαζόταν με μια ειδική συσκευή (καθοδικό σωλήνα) στο εργαστήριό του στο πανεπιστήμιο Βίρτσμπουργκ στη Γερμανία, «είδε» κατά τύχη τα οστά του χεριού της γυναίκας του.

Το συγκλονιστικό αυτό επίτευγμα έγινε αμέσως γνωστό στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και στην Ευρώπη και μέσα σε έξι μήνες χρησιμοποιήθηκε στα πεδία των μαχών για τον εντοπισμό  θραυσμάτων  πυροβόλων όπλων και κακώσεων των στρατιωτών. Η πρώτη χρήση της ιατρικής απεικόνισης, λοιπόν, έγινε στη χειρουργική τραυματολογία. Τα αμέσως επόμενα χρόνια άρχισε και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα η ραγδαία εξέλιξη  των διαφόρων μορφών απεικόνισης  που χαρακτηρίστηκε από την εμφάνιση της αξονικής τομογραφίας, της μαγνητικής τομογραφίας, της αγγειογραφίας, των υπερήχων, των εξετάσεων της πυρηνικής ιατρικής και των άλλων γνωστών σε όλους μας μεθόδων.

Η διαγνωστική απεικόνιση οδήγησε σε σημαντικές βελτιώσεις στην ιατρική και αποτελεί μοναδική καινοτομία γιατί, όπως ήδη αναφέρθηκε, επιτρέπει στους απασχολούμενους με την υγεία να βλέπουν το εσωτερικό ενός ζωντανού ανθρώπινου σώματος, χωρίς να χρειάζεται να επέμβουν χειρουργικά.

Βασικό πλεονέκτημα είναι η καθοριστική συμβολή στην πρώιμη διάγνωση που οδήγησε σε ακριβέστερες θεραπείες και πολύ μικρότερης έκτασης χειρουργικές επεμβάσεις, που με τη σειρά τους οδήγησαν σε ελάττωση της ταλαιπωρίας των ασθενών και του κόστους περίθαλψης ανά περιστατικό. Πολλές μάλιστα από τις χειρουργικές επεμβάσεις μπορούν και γίνονται με ασφάλεια  στα εξωτερικά ιατρεία ή στα νοσοκομεία μιας ημέρας, καθοδηγώντας τους γιατρούς μέσα από πολύ μικρές τομές στο δέρμα του ασθενούς. Η χειρουργική αντιμετώπιση των καρδιολογικών προβλημάτων, όπως η τοποθέτηση βαλβίδων και στεντ, οι σύνθετες επεμβάσεις στην ορθοπεδική,  στη χειρουργική θώρακος και κοιλίας, στα αγγεία του σώματος και η χειρουργική του κεντρικού νευρικού συστήματος, έφτασαν σε τέτοια επίπεδα ακρίβειας που κανένας δεν μπορούσε να διανοηθεί στο παρελθόν.

Η καθοδήγηση πολλών χειρουργικών πράξεων μέσα στο χειρουργείο από τις ιατρικές απεικονίσεις είναι πλέον πραγματικότητα με θεαματικά αποτελέσματα.

Στην πραγματικότητα δεν θα ήταν δυνατόν να αναπτυχθούν  οι σύγχρονες χειρουργικές και οι άλλες θεραπευτικές μέθοδοι, χωρίς την παράλληλη εξέλιξη  των ακτινολογικών μεθόδων.

Η συμβολή  μάλιστα των απεικονιστικών μεθόδων σε όλες τις ειδικότητες, αλλά ειδικότερα στις χειρουργικές, μπορεί να γίνει ευκολότερα αντιληπτή μόνο αν προσπαθήσουμε να φανταστούμε το σύγχρονο νοσοκομείο χωρίς αυτές.

Αύγουστος 2022