Καρδιο-ογκολογία: μια συνεργασία ειδικοτήτων προς όφελος των ασθενών

Γράφουν οι
Aθανάσιος Πιπιλής,
Καρδιολόγος Δ/ντής Α’ Καρδιολογική Κλινική ΥΓΕΙΑ
Σωτήρης Καλιαμπάκος,
Καρδιολόγος, Επιμελητής Α’ Καρδιολογική Κλινική ΥΓΕΙΑ
Σταμάτης Μακρυγιάννης,
Επεμβατικός Καρδιολόγος, Συνεργάτης Α’ Καρδιολογική Κλινική ΥΓΕΙΑ

Ένα από τα πλεονεκτήματα της άσκησης της Ιατρικής στο ΥΓΕΙΑ είναι η εύκολη, άμεση και αποτελεσματική συνεργασία ανάμεσα σε ιατρούς διαφορετικών ειδικοτήτων με στόχο την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας προς όφελος των ασθενών.

Το ΥΓΕΙΑ, εδώ και 50 χρόνια, αποτελεί κέντρο αναφοράς για την χώρα τόσο για την Ογκολογία όσο και την Καρδιολογία. Και αναφερόμαστε στις δύο αυτές ειδικότητες διότι τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται μια ισχυρή συνεργασία μεταξύ τους στο πλαίσιο της ταχύτατα εξελισσόμενης υποειδικότητας της Καρδιο-ογκολογίας.

Οι ογκολογικές θεραπείες έχουν πετύχει σημαντικά αποτελέσματα, έχοντας επιμηκύνει την επιβίωση και βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών με καρκίνο. Παράλληλα όμως, δυνητικά μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές παρενέργειες στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Η πλέον χαρακτηριστική είναι η εμφάνιση καρδιοτοξικότητας, δηλαδή η δυσλειτουργία της καρδιάς λόγω άμεσης βλαπτικής επίδρασης του αντικαρκινικού φαρμάκου στον καρδιακό μυ που κατά κανόνα είναι αναστρέψιμη.

Η πιθανότητα να εκδηλωθεί καρδιοτοξικότητα σχετίζεται με:

• το είδος του αντικαρκινικού φαρμάκου
• την συνολική δόση
• την ηλικία
• την νεφρική λειτουργία
• την συγχορήγηση άλλων αντικαρκινικών θεραπειών
• πιθανώς προϋπάρχουσα καρδιακή νόσο ή υπέρταση

Ο καρδιολόγος θα εκτιμήσει την καρδιακή λειτουργία περιοδικά κατά την διάρκεια που χορηγούνται οι κύκλοι χημειοθεραπείας έχοντας στη διάθεσή του, εκτός από την προσεκτική κλινική εξέταση, την υπερηχοκαρδιογραφική μελέτη (με ειδικούς δείκτες ποσοτικοποίησης της ενδεχόμενης καρδιακής δυσλειτουργίας), την μαγνητική τομογραφία και συγκεκριμένους βιοχημικούς δείκτες. Μερικές φορές, με κοινή απόφαση καρδιολόγου και ογκολόγου, κρίνεται απαραίτητη η τροποποίηση ή ακόμα και η διακοπή της αντικαρκινικής αγωγής για να μην εγκατασταθεί βαρειά μη αναστρέψιμη καρδιακή ανεπάρκεια στον ασθενή. Η χορήγηση προστατευτικής αγωγής συχνά επιτρέπει την ολοκλήρωση χημειοθεραπείας ακόμα και αν εκδηλωθούν σημεία καρδιακής δυσλειτουργίας.

Η στεφανιαία νόσος (που πιθανόν προϋπάρχει) μπορεί να δώσει συμπτώματα κατά την διάρκεια της αντικαρκινικής θεραπείας και να εκδηλώσει ισχαιμία του μυοκαρδίου ή και έμφραγμα.

Ο μηχανισμός σχετίζεται με την αγγειοσύσπαση που προκαλούν ορισμένες θεραπείες επιδρώντας στο ενδοθήλιο (δηλαδή στο εσωτερικό τοίχωμα των στεφανιαίων αρτηριών) ή την τάση για θρόμβωση που προκαλείται από ενεργοποίηση μηχανισμών της πήξης του αίματος. Πολλές φορές κατά τη διάρκεια θεραπείας του καρκίνου αυξάνονται σημαντικά οι τιμές των λιπιδίων του αίματος με συνέπεια την πρόοδο της αθηρωματικής νόσου. Η ακτινοθεραπεία με ακτινοβόληση του θώρακα μπορεί να οδηγήσει, ακόμα και δεκαετίες μετά την ολοκλήρωσή της, σε ασβεστώσεις και επακόλουθες στενώσεις σε στεφανιαία αγγεία ή καρδιακές βαλβίδες.

Ο καρδιολόγος θα εκτιμήσει την βαρύτητα της πιθανής στεφανιαίας νόσου και θα ρυθμίσει την φαρμακευτική αγωγή. Η τυπική αγωγή πολλές φορές προσαρμόζεται ανάλογα με τον κίνδυνο αιμορραγίας. Σε αυτή την περίπτωση, υπάρχει συχνά δυσκολία στην επιλογή της αγωγής καθώς οι ασθενείς με ενεργό κακοήθεια έχουν συγχρόνως αυξημένο κίνδυνο για θρόμβωση (κυρίως φλεβική θρόμβωση, πνευμονική εμβολή) και αυξημένο κίνδυνο για αιμορραγία (λόγω μείωσης αιμοπεταλίων, διαταραχών της αιμόστασης ή πρόσφατων χειρουργικών πράξεων). Η συνεργασία και με αιματολόγους ασχολούμενους με την πήξη είναι συχνά απαραίτητη.

Αρρυθμίες εμφανίζονται ενίοτε κατά τη θεραπεία ογκολογικών ασθενών. Επειδή, μάλιστα μερικά φάρμακα επηρεάζουν το καρδιογράφημα, η στενή παρακολούθηση είναι χρήσιμη για την αποφυγή σοβαρών αρρυθμιών.

Νοσήματα του περικαρδίου προκύπτουν από κακοήθεις νόσους είτε ως περικαρδιακή συλλογή υγρού είτε ως σκλήρυνση του περικαρδίου (από προηγηθείσα ακτινοθεραπεία). Τέτοιες καταστάσεις οδηγούν σε δυσλειτουργία της καρδιάς η οποία πιέζεται εξωτερικά. Σύγχρονες απεικονιστικές τεχνικές (υπέρηχοι, αξονική και μαγνητική τομογραφία) βοηθούν στην διάγνωση και καθοδηγούν τις θεραπευτικές επιλογές.

Είναι φανερό ότι η Καρδιολογία συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση ασθενών με κακοήθεις νόσους. Όλες οι Καρδιολογικές Κλινικές και Ομάδες του ΥΓΕΙΑ διαθέτουν τις γνώσεις αλλά και την εμπειρία να παρακολουθούν σε συνεργασία με τους θεράποντες Ογκολόγους ή Αιματολόγους, ασθενείς με κακοήθειες ακολουθώντας τις κατευθυντήριες συστάσεις που δημοσιεύονται και διαρκώς ανανεώνονται από τις  αντίστοιχες επιστημονικές εταιρείες Καρδιολογίας και Ογκολογίας. Η Καρδιο-ογκολογία αναπτύσσεται πλέον ως ξεχωριστή και ιδιαίτερα χρήσιμη υπο-ειδικότητα.

Ιούλιος 2020