Παχυσαρκία: Ποσότητα ή ποιότητα;

Γράφει η
Ευανθία Διαμάντη – Κανδαράκη
Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών, Δ/ντρια
Τμήματος Ενδοκρινολογίας Διαβήτη & Μεταβολισμού ΥΓΕΙΑ

Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στον τομέα της υγείας παγκοσμίως είναι η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, λόγω της ισχυρής συσχέτισής της με προβλήματα υγείας, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και διάφοροι τύποι καρκίνου. Τα αίτια της παχυσαρκίας περιλαμβάνουν γενετικούς, κοινωνικούς, οικολογικούς παράγοντες, καθώς και «πολιτικές» επιρροές. Παρότι τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται πολλές εκστρατείες για την ενημέρωση και την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας από τους σημαντικότερους ιατρικούς οργανισμούς παγκοσμίως, εξακολουθεί να παρατηρείται ένα μεγάλο χάσμα στο τι ένα άτομο γνωρίζει για τη διατροφή και στο τι τελικά επιλέγει να φάει. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (2019) του παγκοσμίου κύρους ιατρικού περιοδικού JAMA, η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων έχει σχετιστεί με 15% αύξηση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη, καταδεικνύοντας ότι η ποιότητα είναι εξίσου σημαντική παράμετρος στις διατροφικές μας επιλογές και, κατ’ επέκταση, στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας.

Το θέμα των θερμίδων

H ποσότητα της ενέργειας σε ένα είδος τροφής ή ποτού μετριέται σε θερμίδες. Ο μέσος όρος των θερμίδων ανά ημέρα που χρειάζεται ένας άνθρωπος είναι εξατομικευμένος και εξαρτάται από το φύλο, την ηλικία, το σωματικό βάρος, αλλά και το επίπεδο της φυσικής του δραστηριότητας. Η παχυσαρκία δημιουργείται από την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας θερμίδων, ιδιαίτερα λιπαρών και ζάχαρης, που δεν καίγονται μέσω της άσκησης και της φυσικής δραστηριότητας, με αποτέλεσμα το πλεόνασμα να αποθηκεύεται στο σώμα ως λίπος.

Αντίθετα, όταν η ενέργεια που λαμβάνουμε ισοδυναμεί με την ενέργεια που καταναλώνουμε μέσω της φυσικής δραστηριότητας, τότε το σωματικό βάρος παραμένει σταθερό. Έτσι, ένας τρόπος ρύθμισης του σωματικού βάρος είναι η μείωση πρόσληψης θερμίδων, μέσω της μείωσης της ποσότητας της τροφής, και η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας.

Τι πρέπει να επιλέγουμε

Μεγάλη σημασία, όμως, για την επίτευξη, αλλά και τη διατήρηση του βέλτιστου σωματικού βάρους έχει και η ποιότητα της προσλαμβανόμενης τροφής. Σήμερα, οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών στο έδαφος, η υπέρμετρη χρήση συνθετικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, καθώς και οι αυξανόμενες εφαρμογές της γενετικής, ώστε να μπορέσει να τραφεί ο ταχέως αυξανόμενος πληθυσμός της Γης, έχουν οδηγήσει στην απώλεια σημαντικών θρεπτικών συστατικών των τροφών.

Έτσι, οι επεξεργασμένες τροφές χάνουν μεγάλο μέρος της θρεπτικής τους αξίας τους, όπως πρωτεΐνες και φυτικές ίνες, ενώ ταυτόχρονα είναι πλούσιες σε ενέργεια και σε ζάχαρη, αλάτι και κορεσμένα λιπαρά.Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι οι τροφές τύπου fast food, που παρασκευάζονται εύκολα, μαζικά, με μικρό κόστος και είναι διαθέσιμες όλο το 24ωρο. Οι τροφές αυτές χαρακτηρίζονται από μεγάλη περιεκτικότητα σε αλάτι, ζάχαρη και πρόσθετα συντηρητικά, ενώ έχουν ασθενή ικανότητα προαγωγής του κορεσμού. Επιπρόσθετα, λόγω του ότι μαγειρεύονται γρήγορα σε υψηλές θερμοκρασίες, περιέχουν υψηλά επίπεδα γλυκοτοξινών (AGEs), οι οποίες έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στον οργανισμό. Έτσι, έχει δειχθεί ότι η κατανάλωση fast food περισσότερο από 2 φορές την εβδομάδα, σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας, καρδιαγγειακής νόσου και σακχαρώδη διαβήτη.

Η σωστή αντίδραση

Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι και η ποιότητα της διατροφής είναι το κλειδί για την καταπολέμηση της παγκόσμιας επιδημίας της παχυσαρκίας, αλλά και των νοσηροτήτων που την ακολουθούν. Η βελτίωσης της ποιότητας της διατροφής -και όχι μόνο η μείωση της ποσότητας- θα πρέπει να είναι ο κυριότερος στόχος όλων των υγειονομικών οργανισμών ανά τον κόσμο, ώστε να περιοριστεί η παχυσαρκία με όλες τις συννοσηρότητες, ο επιβαρυντικός ρόλος της παχυσαρκίας στην πρόγνωση καρκίνου, αλλά και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του σύγχρονου ανθρώπου.

Υγιεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις σε σχολεία, διαφημιστικές καμπάνιες ενημέρωσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ των προμηθευτών και της βιομηχανίας τροφίμων είναι κάποιες από της στρατηγικές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους καταναλωτές στο να κάνουν πιο υγιεινές επιλογές.

Επίσης, ο ρόλος της τεχνολογίας είναι πολλά υποσχόμενος και στον τομέα των διατροφικών παρεμβάσεων και, με τις σωστές ιατρικές υποδείξεις, οι ενδιαφερόμενοι θα έχουν στη διάθεσή τους δυνατότητες για νέες εφαρμογές υγείας και ευεξίας. Οι δυνατότητες των «έξυπνων τηλεφώνων» και η εξοικείωση με την ψηφιακή τεχνολογία, σε συνδυασμό με την εξατομικευμένη προσέγγιση των εφαρμογών για δίαιτα και διαχείριση βάρους, μπορούν να συμβάλουν στην εκπαίδευση και κυρίως στην αύξηση της συμμόρφωσης των ενδιαφερομένων σε διαιτητικές παρεμβάσεις.

Ιανουάριος 2020