Aγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα

Τι είναι η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα;

Η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα είναι ένας τύπος αρθρίτιδας που περιλαμβάνεται στις «Σπονδυλοαρθρίτιδες». Όλες αυτές οι νόσοι έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά και συμπτώματα.

Ποια νοσήματα μπορεί να συνδέονται με την αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα;

Υπάρχουν αρκετά νοσήματα που ενδέχεται να σχετίζονται με την αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα και να έχουν παρόμοια συμπτώματα. Σε αυτά περιλαμβάνονται:
• Σπονδυλοαρθρίτιδα
• Ψωριασική αρθρίτιδα
• Σπονδυλοαρθρίτιδα η οποία σχετίζεται με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (η νόσος μπορεί να ονομάζεται και εντεροπαθητική αρθρίτιδα)
• Αντιδραστική αρθρίτιδα
• Νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα σχετιζόμενη με ενθεσίτιδα (JIA)
Ποια είναι τα συμπτώματα της αγκυλοποιητικής σπονδυλοαρθρίτιδας;
Τα συνήθη συμπτώματα της αγκυλοποιητικής σπονδυλοαρθρίτιδας περιλαμβάνουν:
• Πόνο και δυσκαμψία στην οσφυϊκή ή/και στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, δηλαδή χαμηλά στη μέση ή ψηλά στον αυχένα αντίστοιχα
• Πόνο στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις (οι αρθρώσεις στο σημείο που η βάση της σπονδυλικής στήλης συναντά τη λεκάνη). Αυτός ο πόνος μπορεί να γίνει αισθητός στους γλουτούς ή στην πίσω πλευρά των μηρών
• Εύκολη κόπωση
Άλλα πιθανά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
• Πόνο και οίδημα σε άλλες αρθρώσεις
• Ευαισθησία ή πόνο στα πέλματα
• Πρησμένα δάκτυλα των χεριών ή των ποδιών (συνήθως ονομάζεται δακτυλίτιδα)
• Πόνο ή αίσθηση περιορισμού στο θώρακα
• Φλεγμονή των ματιών (πόνος ή ερεθισμός στα μάτια)
Στα πρώιμα στάδια, η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα μπορεί να προκαλέσει:
• Δυσκαμψία
• Πόνο στους γλουτούς ή μερικές φορές στο πίσω μέρος των μηρών (όπως το λουμπάγκο)

Ο ασθενής, ενδέχεται να παρατηρήσει για πρώτη φορά τα συμπτώματα ύστερα από κάποια μυϊκή κάκωση. Έτσι, πολλές φορές η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα είναι πιθανό να αποδίδεται σε κοινό πόνο στη μέση. Μπορεί να ακολουθήσει πόνος στον αυχένα, τους ώμους, τα ισχία ή τους μηρούς. Μερικοί άνθρωποι επίσης αισθάνονται πόνο, δυσκαμψία και οίδημα σε περιφερικές αρθρώσεις, συχνά στα γόνατα ή στις ποδοκνημικές αρθρώσεις, ή ακόμα και στις μικρότερες αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών. Σε μερικούς ανθρώπους, κυρίως παιδιά, τα πρώτα συμπτώματα μπορεί να είναι πόνος στο ισχίο ή στα κάτω άκρα, παρά στη μέση.

Άλλα πιθανά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
• Ευαισθησία στο πέλμα, που μπορεί να προκαλεί δυσκολία όταν ο ασθενής στέκεται όρθιος για πολλή ώρα, κυρίως σε σκληρό έδαφος.
• Πόνο και ευαισθησία στη βάση της λεκάνης (στην ισχιακή χώρα), που μπορεί να προκαλεί πρόβλημα με το κάθισμα.
• Πόνο και πρήξιμο σε ένα δάκτυλο του χεριού ή του ποδιού. Όταν όλο το δάκτυλο είναι πρησμένο, αυτό το ονομάζουμε δακτυλίτιδα.
• Πόνο στο θώρακα ή μια αίσθηση περιορισμού της εκτάσεως του θώρακα, εάν η σπονδυλική στήλη έχει προσβληθεί στο επίπεδο του θώρακα. Αυτό μερικές φορές μπορεί να δυσκολεύει τον ασθενή να πάρει βαθιά ανάσα.
• Φλεγμονή της ίριδας του ματιού (ιριδοκυκλίτιδα). Εάν ο ασθενής παρουσιάσει αυτό το σύμπτωμα, πρέπει να επισκεφτεί αμέσως τον οφθαλμίατρό του, ή τον ρευματολόγο, ο οποίος θα του συστήσει να πάει σε οφθαλμίατρο.
• Εύκολη κόπωση, η οποία συνήθως εμφανίζεται όταν η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα είναι πολύ ενεργός. Αυτό μπορεί να συνδυάζεται με αναιμία ή ενίοτε και με κατάθλιψη που σχετίζονται με τη σπονδυλοαρθρίτιδα.
• Προβλήματα με το έντερο, ήτοι κολίτιδα ή φλεγμονώδης νόσος του εντέρου.

Ποιος αναπτύσσει αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα;
Η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε άνθρωπο, νέο ή ηλικιωμένο, άντρα ή γυναίκα. Ωστόσο, είναι πιο συχνή σε νέους άνδρες και το πιο πιθανό είναι να εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια της εφηβείας ή στη δεκαετία των 20-30.

Η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα σχετίζεται με κάποια γονίδια. Ωστόσο, εάν οι γονείς έχουν αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα, δεν σημαίνει ότι τα παιδιά τους θα νοσήσουν οπωσδήποτε. Η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα προσβάλλει περίπου 2-3 φορές περισσότερους άνδρες από ό,τι γυναίκες. Τα γονίδια που παίρνουμε από τους γονείς μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης αγκυλοποιητικής σπονδυλοαρθρίτιδας, όμως η νόσος δεν περνά απευθείας από γονείς σε παιδιά. Επίσης, η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα δεν είναι μεταδοτική, οπότε ούτε μπορεί κανείς να την κολλήσει από κάποιον, ούτε να τη μεταδώσει σε άλλον.

Τα περισσότερα άτομα με αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα φέρουν ένα γονίδιο που ονομάζεται HLA-B27, το οποίο μπορεί να ανιχνευθεί με μια απλή εξέταση αίματος. Εντούτοις, εάν κάποιος έχει το γονίδιο αυτό, δεν σημαίνει ούτε ότι έχει, ούτε απαραίτητα ότι θα αποκτήσει αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα. Ακόμη και σε οικογένειες όπου κάποιος έχει αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα, είναι πιθανό ο αδερφός ή η αδερφή του να έχουν το γονίδιο HLA-B27, αλλά οι ίδιοι να μην εμφανίσουν αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα.

Πώς διαγιγνώσκεται η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα;
Δεν υπάρχουν ειδικές εξετάσεις για αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα, γι’ αυτό ο γιατρός συνήθως βασίζει τη διάγνωση στα συμπτώματα, στην εξέλιξή τους, καθώς επίσης και στην κλινική εξέταση, σε συνδυασμό με εξετάσεις αίματος, απλές ακτινογραφίες ή ειδικές απεικονιστικές εξετάσεις π.χ. μαγνητική τομογραφία. Οι απλές ακτινογραφίες μπορεί να δείξουν αλλαγές στη σπονδυλική στήλη του ασθενούς, καθώς η νόσος εξελίσσεται, αλλά στα αρχικά στάδια δεν βοηθούν. Η μαγνητική τομογραφία μπορεί να βοηθήσει όταν οι απλές ακτινογραφίες δεν μας δείχνουν αλλοιώσεις.

Στον περισσότερο κόσμο, ο πόνος στη μέση δεν προκαλείται από αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα. Τα συμπτώματα της αγκυλοποιητικής σπονδυλοαρθρίτιδας στα πρώιμα στάδια είναι συχνά παρόμοια με άλλα, πιο συνηθισμένα προβλήματα που μπορεί να προκαλούν πόνο στη μέση, π.χ. δισκοπάθεια. Γι’ αυτό το λόγο, μερικές φορές παίρνει αρκετό καιρό για να διαγνωστεί η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα, ενώ άλλες φορές η διάγνωση μπορεί να είναι λανθασμένη αρχικά.

Τι είδους εξετάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν;
Οι εξετάσεις αίματος μπορεί να δείξουν φλεγμονή. Συνήθως, αυτές οι εξετάσεις συμπεριλαμβάνουν είτε την Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών (TKE) ή τη C αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP). Μερικές φορές, μπορεί να ζητηθεί η εξέταση αίματος που θα δείξει εάν ο ασθενής έχει το γονίδιο HLA-B27. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα έχουν θετικό HLA-B27, αλλά και ορισμένοι που δεν έχουν τη νόσο, επίσης μπορεί να έχουν θετικό HLA-B27. Το θετικό HLA-B27 μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση, αλλά δεν την επιβεβαιώνει.

Μαγνητικές τομογραφίες μπορεί αρχικά να ζητηθούν, εάν οι απλές ακτινογραφίες δεν δείξουν αλλοιώσεις. Σε όψιμα στάδια της νόσου, και όταν έχει αναπτυχθεί καινούργιο οστό μεταξύ των σπονδύλων, η νόσος συνήθως μπορεί να είναι ορατή και στις απλές ακτινογραφίες

Τι θεραπείες είναι διαθέσιμες για την αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα;
Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές στρατηγικές θεραπείας, αρχίζοντας από άσκηση και προχωρώντας σε φάρμακα είτε από το στόμα, είτε σε ενέσιμη μορφή. Ο ρευματολόγος θα συζητήσει λεπτομερώς με τον ασθενή τις διαθέσιμες θεραπείες, οι οποίες μπορεί να συμπεριλαμβάνουν:
• Φυσικοθεραπεία και τακτική άσκηση από τον ίδιο τον ασθενή
• Φάρμακα
• Σε βαριές περιπτώσεις, και μετά από πολύ χρόνο, μπορεί να χρησιμεύσει και κάποια χειρουργική επέμβαση

Οι θεραπείες αυτές έχουν σκοπό να ανακουφίσουν τα συμπτώματα, π.χ. τον πόνο και τη δυσκαμψία, να διατηρήσουν την κινητικότητα της σπονδυλικής στήλης, αλλά και των περιφερικών αρθρώσεων, και να βοηθήσουν τον ασθενή να συνεχίσει να ζει μια απόλυτα φυσιολογική ζωή. Η άσκηση, η σωστή στάση του σώματος, καθώς και το σωματικός βάρος, είναι επίσης σημαντικά για τον περιορισμό των πιθανών επιπτώσεων της νόσου στην ποιότητα ζωής του ασθενή.
Φάρμακα

• Τα απλά αναλγητικά και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη βοηθούν στην ανακούφιση του πόνου και εξασφαλίζουν ξεκούραστο ύπνο. Μπορεί επίσης και να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της δυσκαμψίας, μιας και καθιστούν ευκολότερη την άσκηση. Οι ασθενείς δεν χρειάζεται να λαμβάνουν καθημερινά αυτού του είδους τα φάρμακα, εντούτοις μπορεί να είναι ευεργετικά σε περιόδους που η νόσος παρουσιάζει έξαρση.
• Υπάρχουν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα τα οποία έχουν παρατεταμένη διάρκεια, και ενδέχεται να ανακουφίσουν τόσο τον νυκτερινό πόνο όσο και την πρωινή δυσκαμψία. Μερικές φορές, τα φάρμακα αυτά προκαλούν στομαχικές διαταραχές. Η πιθανότητα να συμβεί αυτό μπορεί να μειωθεί εάν λαμβάνονται με φαγητό. Ωστόσο, αν προκύψουν τέτοια προβλήματα, ο ασθενής πρέπει να τα συζητήσει με το γιατρό του.
• Αντιρευματικά φάρμακα τροποποιητικά της νόσου (DMARD). Αυτά τα φάρμακα είναι σχεδιασμένα για να μειώσουν την πιθανή βλάβη από τη φλεγμονή στις αρθρώσεις, και όχι για να περιορίσουν μόνο τα συμπτώματα της νόσου. Συνήθως, χρειάζονται μερικές εβδομάδες για να αρχίσουν να λειτουργούν, οπότε το όποιο θεραπευτικό αποτέλεσμα δεν γίνεται άμεσα αισθητό. Τα φάρμακα αυτά φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικά στη θεραπεία της αρθρίτιδας των περιφερικών αρθρώσεων (π.χ. γόνατα ή ποδοκνημικές αν φλεγμαίνουν), παρά στη θεραπεία της σπονδυλοαρθρίτιδας, δηλαδή της φλεγμονής της σπονδυλικής στήλης. Υπάρχουν αρκετά φάρμακα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως τροποποιητικά της νόσου, αλλά τα πιο συχνά είναι η μεθοτρεξάτη, η λεφλουνομίδη και η σουλφασαλαζίνη.
• Βιολογικές θεραπείες, κυρίως με παράγοντες anti-TNF, οι οποίοι χορηγούνται είτε με υποδόριες ενέσεις είτε με εγχύσεις από τη φλέβα. Οι βιολογικές θεραπείες δεν είναι απαραίτητες για όλους ούτε ταιριάζουν σε όλους, γι’ αυτό ο γιατρός ενδέχεται να ζητήσει επιπλέον εξετάσεις, π.χ. για τον αποκλεισμό της πιθανότητας φυματίωσης, πριν προσανατολιστεί σε μια τέτοια θεραπεία.
• Στεροειδή (κορτιζόνη) μπορεί να χρησιμοποιηθούν συνήθως για μικρά χρονικά διαστήματα, για τη θεραπεία εξάρσεων της νόσου. Μπορεί να χορηγηθούν είτε με ένεση εντός της φλεγμαίνουσας πρησμένης άρθρωσης, είτε με ενδομυϊκή ένεση, που μπορεί να έχει πιο εκτεταμένη δράση σε πολλές αρθρώσεις, είτε ως άπια από το στόμα. Παρότι αυτή η θεραπεία μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, εάν χρησιμοποιηθεί σε αρκετά υψηλές δόσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικές παρενέργειες, τις οποίες ο γιατρός θα πρέπει να συζητήσει με τον ασθενή.
Φυσικοθεραπεία
• Η φυσικοθεραπεία είναι ένα πολύ σημαντικό τμήμα της αγωγής της αγκυλοποιητικής σπονδυλοαρθρίτιδας. Ο φυσικοθεραπευτής αξιολογεί την κατάσταση του ασθενούς και προγραμματίζει ασκήσεις που μπορεί να έχουν πολλαπλούς στόχους, όπως αύξηση της μυϊκής ισχύος, διατήρηση της κινητικότητας της σπονδυλικής στήλης και των περιφερικών αρθρώσεων, καθώς επίσης και υποχώρηση των συμπτωμάτων της φλεγμονής. Είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς να κάνουν ασκήσεις, κυρίως για διατήρηση της μέσης τους σε καλή κατάσταση.
• Ο φυσικοθεραπευτής ενδέχεται να προσφέρει υδροθεραπεία, όπου αυτή είναι διαθέσιμη. Η υδροθεραπεία προβλέπει ειδικές ασκήσεις σε θερμαινόμενη πισίνα. Πολλοί ασθενείς με αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα θεωρούν την υδροθεραπεία ευεργετική.
Χειρουργικές επεμβάσεις

Τα περισσότερα άτομα με αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα δεν χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση. Μερικοί ασθενείς ενδέχεται μετά από πολύχρονη νόσο να χρειαστούν επεμβάσεις αντικατάστασης του ισχίου ή του γόνατος, αν για παράδειγμα αυτές οι αρθρώσεις έχουν υποστεί μεγάλη βλάβη από τη σπονδυλοαρθρίτιδα. Τέτοιες επεμβάσεις πιθανόν να είναι αποτελεσματικές τόσο στην εξάλειψη του πόνου, όσο και στη βελτίωση της κινητικότητας της άρθρωσης. Χειρουργικές επεμβάσεις για την ευθυγράμμιση τμημάτων της σπονδυλικής στήλης που έχουν στραβώσει είναι πολύ σπάνιες και συνήθως δεν προτείνονται.