200 χρόνια Νόσος Πάρκινσον: στο κατώφλι μιας νέας εποχής

200 χρόνια απο την περιγραφή της νόσου Πάρκινσον το 1817 από τον James Parkinson, και η πρόοδος που έχει συντελεστεί από τότε έως σήμερα είναι τόσο σημαντική, που αισθανόμαστε βέβαιοι ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας νέας εποχής για την αντιμετώπιση της νόσου! Η νόσος Πάρκινσον είναι η συχνότερη νευροεκφυλιστική νόσος μετά την νόσο Alzheimer, και αφορά δεκάδες χιλιάδες ασθενείς και φροντιστές στην Ελλάδα, και εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως.

Γράφει η
Μαρία Σταμέλου
Υπεύθυνη τμήματος Πάρκινσον και Κινητικών Διαταραχών, Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ
Επίκουρη Καθηγήτρια Νευρολογίας, Πανεπιστημίου Marburg, Γερμανία
Εξειδικευμένη στην νόσο Πάρκινσον και Κινητικές Διαταραχές, UCL, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο

Καταρχάς, οι γνώσεις μας για την αιτιολογία της νόσου είναι πολύ πιο ουσιαστικές, και γνωρίζουμε ότι κεντρικό ρόλο στην δυσλειτουργία των νευρικών κυττάρων, διαδραματίζει η συσσώρευση μιας πρωτεΐνης, της α—συνουκλεϊνης. Οι ανακαλύψεις της τελευταίας δεκαετίας πάνω στο πώς ακριβώς δημιουργείται και πώς εξαπλώνεται η ‘λάθος μορφή’ αυτής της πρωτεΐνης στον εγκέφαλο είναι αλματώδεις, και έχουν οδηγήσει στον σχεδιασμό μιας  πληθώρας νέων θεραπειών υπό μελέτη που ως σκοπό έχουν την αναχαίτιση της εξάπλωσης αυτής της πρωτεΐνης στον εγκέφαλο, και άρα την αναχαίτιση ή επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου.

Επιπλέον η επανάσταση στη γενετική παίζει όλο και σημαντικότερο ρόλο στην κατανόηση της νόσου, ενώ παράλληλα αποκαλύπτει γιατί η νόσος διαφέρει τόσο πολύ από ασθενή σε ασθενή καθώς υπάρχουν δεκάδες διαφορετικές μεταλλάξεις και παραλλαγές στα γονίδιά του καθενός που συνδέονται με την ασθένεια. Βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας νέας εποχής που υπόσχεται να δώσει στους ασθενείς θεραπείες προσαρμοσμένες στον καθ΄ ένα ξεχωριστά (εξατομικευμένη ιατρική). Αυτή η ιατρική επανάσταση θα ενισχυθεί περαιτέρω με νέες τεχνικές απεικόνισης, όπως για παράδειγμα την απεικόνιση της ίδιας της α—συνουκλεϊνης, που θα μας δώσει μια πολύ καλύτερη κατανόηση του τι συμβαίνει μέσα στον εγκέφαλο του κάθε ασθενή από  την αρχή της νόσου, και ίσως και πριν εκδηλωθούν τα συμπτώματα.

Η αντιμετώπιση της νόσου είναι ήδη αποτελεσματική αλλά συμπτωματική. Ωστόσο, υπάρχουν εξελίξεις στις ήδη υπάρχουσες θεραπείες που άμεσα, δηλαδή μέσα στα επόμενα 2-5 χρόνια θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών. Η Λεβοντόπα για παράδειγμα που εδώ και 50 χρόνια αποτελεί την πιο αποτελεσματική θεραπεία, οδηγεί μετά από κάποια χρόνια σε επιπλοκές όπως κινητικές διακυμάνσεις και υπερκινησίες. Όμως καινούργιες μορφές χορήγησης τη Λεβοντόπα, όπως βραδείας απελευθέρωσης ταμπλέτες και κάψουλες παρατεταμένης αποδέσμευσης, εισπνεόμενες μορφές καθώς και αντλίες που παρέχουν μια σταθερή ροή του φαρμάκου απευθείας μέσω του γαστρεντερικού, είναι ήδη εγκεκριμένες και ελαττώνουν αυτές τις επιπλοκές.  Επίσης υπογλώσσια απομορφίνη, παρατεταμένη αμανταδίνη αλλά και καινούργιοι ΜΑΟ-Β αποκλειστές όπως η σαφιναμίδη είναι ήδη υπό κυκλοφορία. Καινούργιες βελτιωμένες τεχνολογίες και για τον εν τω βάθει εγκεφαλικό ερεθισμό είναι ήδη σε χρήση, όπου αντί για εμφύτευση συσκευών που απλώς παρέχουν μια συνεχή ηλεκτρική διέγερση, το σύστημα μπορεί να παρακολουθεί την ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο, και μόνο όταν ανιχνεύει ένα μη φυσιολογικό σήμα, να απαντά αυτόματα με την κατάλληλη διέγερση. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς θα κυκλοφορήσουν όλα αυτά στην Ελλάδα, αλλά πιθανώς μέσα στα επόμενα 2-5 χρόνια.

Για τα επόμενα χρόνια ίσως σε βάθος δεκαετίας ή και περισσότερο, η έρευνα στοχεύει στην ανεύρεση μιας θεραπείας που θα σταματά την εξέλιξη της νόσου, ή θα την προλαμβάνει. Το σημαντικό είναι ότι τέτοιες θεραπείες αυτήν την στιγμή βρίσκονται ήδη στο στάδιο των κλινικών μελετών, που σημαίνει ότι εάν λειτουργήσουν  θα αποτελέσουν θεραπείες μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Τέτοιες είναι οι ανοσοθεραπείες, δηλαδή ο παθητικός ή ενεργός εμβολιασμός ενάντια στην α-συνουκλεϊνη, με σκοπό να αξιοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα για να σταματήσει την συγκέντρωση και εξάπλωση της πρωτεΐνης, τα αρχέγονα βλαστικά κύτταρα (stem cells), όπου πρόκειται να δοκιμαστούν άμεσα σε  κλινικές μελέτες σε ανθρώπους, αλλά και γονιδιακές θεραπείες τροποποίησης.

200 χρόνια μετά την πρώτη περιγραφή της νόσου, βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας νέας εποχής για την θεραπεία της και έχουμε κάθε λόγο να αισιοδοξούμε ότι θα την νικήσουμε!