Εγκυμοσύνη και ρινικές εκδηλώσεις: Τα πιθανά προβλήματα και η αντιμετώπισή τους

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι αυξημένες οι πιθανότητες να εμφανιστούν κάποια ρινικά προβλήματα, όπως ρινίτιδες, παραρρινοκολπίτιδες κ.λπ. Αιτία γι’ αυτό είναι ο αυξημένος όγκος αίματος που κυκλοφορεί στα αγγεία και η επίδραση των οιστρογόνων. Παρότι τα προβλήματα φαίνονται απλά, η ιδιαιτερότητα της εγκυμοσύνης επιβάλλει μια διαφορετική αντιμετώπιση, για τη διαφύλαξη της υγείας της εγκύου, αλλά και του εμβρύου. Τι πρέπει να γνωρίζουμε, λοιπόν;

Γράφει ο
Βασίλης Ντρίνιας
Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος,
Επιστ. Συνεργάτης ΛΗΤΩ

Η ρινική κοιλότητα είναι ο πρώτος χώρος υποδοχής του αέρα που αναπνέουμε, δηλαδή η αρχή της αναπνευστικής μας οδού, η οποία τελικά καταλήγει στους πνεύμονες. Αυτή η κοιλότητα δεν είναι απλά ένας αγωγός από τον οποίο περνά ο αέρας που αναπνέουμε, αλλά μεταβάλλει τις ιδιότητες αυτού του αέρα λόγω της ιδιαίτερης κατασκευής της. Κατ’ αρχάς χωρίζεται σε δύο διαμερίσματα (τη δεξιά και την αριστερή ρινική κοιλότητα) από το ρινικό διάφραγμα, που βρίσκεται στη μέση και σε κάθετο επίπεδο. Εν συνεχεία αυξάνεται η συνολική εσωτερική επιφάνεια της κοιλότητας, με την ύπαρξη των λεγόμενων ρινικών κογχών, που εκφύονται από τα πλάγια τοιχώματα σε σχήμα «λουκάνικου» με προσθιοπίσθια φορά.
Ο βλεννογόνος των ρινικών κοιλοτήτων έχει πλούσια νεύρωση και αγγείωση, όπως επίσης επεκτείνεται και πέραν των ρινικών κοιλοτήτων στους παραρρίνιους κόλπους, που βρίσκονται πέριξ και επικοινωνούν με αυτές με μικρά στόμια. Αυτή ακριβώς η ανατομική διαμόρφωση καθιστά τις ρινικές κοιλότητες ικανές να επιτελέσουν τη λειτουργία τους, που είναι η θέρμανση, η εφύγρανση και το φιλτράρισμα από ξένα σωματίδια του εισπνεόμενου αέρα.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι δυνατό να προκύψουν συγκεκριμένα ρινολογικά προβλήματα. Ακολουθεί στη συνέχεια η περιγραφή τους, όπως και οι δυνατότητες που υπάρχουν για την ασφαλέστερη δυνατή αντιμετώπισή τους, τόσο για την εγκυμονούσα όσο και για το έμβρυο.

Τα πιθανά προβλήματα
Στη διάρκεια των δύο πρώτων τριμήνων της εγκυμοσύνης αυξάνεται ο όγκος του αίματος που κυκλοφορεί στα αγγεία ως πλάσμα και στο τρίτο τρίμηνο μεταφέρεται σε μεγάλο ποσοστό στον εξωαγγειακό χώρο. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την επίδραση των οιστρογόνων, που προκαλούν διόγκωση των αγγείων του βλεννογόνου και την εντονότερη λειτουργία των αδένων του, προκαλούν μια κατάσταση γνωστή ως «ρινίτιδα της εγκυμοσύνης». Αυτή η διαταραχή προκαλεί έντονη ρινική συμφόρηση, ιδίως κατά την κατάκλιση, με ή χωρίς καταρροή.

Για τους ίδιους λόγους, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να εμφανιστεί επιδείνωση προϋπαρχόντων ρινολογικών προβλημάτων, όπως η αλλεργική ρινίτιδα και οι παραρρινοκολπίτιδες. Αυτές οι καταστάσεις επιβαρύνουν την εγκυμονούσα με ρινική συμφόρηση, έντονη υδαρή ή και ιξώδη καταρροή, κεφαλαλγία και κακουχία.

Σε αυτές τις διαταραχές θα πρέπει να προστεθεί και η φαρμακευτική ρινίτιδα, η οποία συχνά εμφανίζεται στις εγκυμονούσες, λόγω κατάχρησης τοπικών ρινικών αποσυμφορητικών σκευασμάτων, τα οποία πιστεύεται ότι είναι ασφαλή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η συμπτωματολογία κατά κανόνα υποχωρεί σε όλες αυτές τις καταστάσεις λίγες μέρες μετά τον τοκετό.

Η σωστή αντιμετώπιση
Η δυσκολία στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων έγκειται στο γεγονός ότι η φαρμακευτική αγωγή, ο ακτινολογικός έλεγχος και η πιθανή χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να είναι επικίνδυνες για το έμβρυο. Επομένως, η αντιμετώπιση πρέπει να γίνεται με βάση την ασφάλεια της ασθενούς, αλλά και του εμβρύου, έπειτα από περίσκεψη και επί απολύτων ενδείξεων.

Οι φαρμακευτικές ουσίες γενικότερα έχουν ταξινομηθεί σε 4 κατηγορίες, ανάλογα με την επικινδυνότητά τους απέναντι στο έμβρυο. Με βάση αυτήν την ταξινόμηση, μπορούν να χορηγηθούν με σχετική ασφάλεια ουσίες τάξης Α ή Β, ενώ ουσίες των τάξεων C και D πρέπει να αποφεύγονται.

Τα αντιβιοτικά που μπορούν να χορηγηθούν με ασφάλεια είναι οι πενικιλίνες (και με κλαβουλανικό οξύ), οι κεφαλοσπορίνες, η κλινδαμυκίνη, η αζιθρομυκίνη και η ερυθρομυκίνη. Αντιθέτως, θα πρέπει να αποφεύγονται η κλαριθρομυκίνη, οι κινολόνες, οι αμινογλυκοσίδες, η τετρακικλίνη, η βανκομυκίνη και οι σουλφοναμίδες.
Όσον αφορά στα ρινικά σκευάσματα, επειδή η απορρόφηση των ουσιών είναι περιορισμένη, υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια. Η βουδεσονίδη (τάξης Β) θεωρείται γενικά ασφαλέστερο κορτικοειδές, αλλά χρησιμοποιούνται και τάξης C κορτικοστεροειδή, όπως η μομεταζόνη και η φλουτικαζόνη. Ευρεία χρήση έχουν και ρινικά τοπικά αποσυμφορητικά, όπως η οξυμεταζολίνη, παρότι ανήκουν στην τάξη C. Όμως, η χρήση τους πρέπει να είναι περιορισμένη, επειδή υπάρχει και ο κίνδυνος εμφάνισης φαρμακευτικής ρινίτιδας.

Τα από του στόματος στεροειδή και αποσυμφορητικά πρέπει να αποφεύγονται (είναι όλα τάξης C), ιδιαίτερα στο πρώτο τρίμηνο της κύησης. Υπάρχουν επίσης ασφαλή αντιισταμινικά που μπορούν να χορηγηθούν κατά την κύηση, όπως η λοραταδίνη και η κετιριζίνη.

Οι απλές ακτινογραφίες και οι αξονικές τομογραφίες θα πρέπει να αποφεύγονται αυστηρά, ειδικά στο πρώτο τρίμηνο της κύησης, ενώ και η χρήση σκιαγραφικών (όπως και σε μαγνητική τομογραφία) μπορούν να εκθέσουν το έμβρυο σε κίνδυνο. Σε περίπτωση αποτυχίας της συντηρητικής αγωγής, βέβαια, η αξονική τομογραφία χωρίς σκιαγραφικό θα μπορούσε να επιλεγεί ως προεγχειρητική προετοιμασία, γνωρίζοντας τους κινδύνους και τους περιορισμούς που αφορούν το έμβρυο.

Τέλος, η χειρουργική αντιμετώπιση οφείλει να είναι η τελευταία λύση για τα ρινολογικά προβλήματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διότι έχει παρατηρηθεί αυξημένο ποσοστό πρόωρων τοκετών έπειτα από χορήγηση γενικής αναισθησίας σε εγκυμονούσες των δύο πρώτων τριμήνων κύησης, όπως επίσης δεν είναι απολύτως γνωστή η επίδραση των πτητικών αναισθητικών στο έμβρυο.

Ιούλιος 2016