Γλυκαντικές ουσίες: Βγάλτε τη ζάχαρη απ’ τη ζωή σας!

Την τελευταία δεκαετία το ποσοστό των διαβητικών ασθενών, αυξήθηκε με αλματώδεις ρυθμούς παγκοσμίως, ενώ η παχυσαρκία είχε κάνει ήδη αισθητή την παρουσία της. Μία από τις αιτίες ήταν η κατάχρηση της ζάχαρης στο «δυτικό» διαιτολόγιο. Σταδιακά, λοιπόν, και υπό την πίεση των καταναλωτών για πιο υγιεινά διατροφικά προϊόντα, η βιομηχανία τροφίμων αναζήτησε και βρήκε υποκατάστατα της ζάχαρης, κάποια φυσικά, κάποια άλλα τεχνητά. Σε τι διαφέρουν, όμως αυτές οι δύο κατηγορίες υποκατάστατων, πόσο «επάξια» αντικαθιστούν τη ζάχαρη και τι πρέπει να γνωρίζουμε για τη χρήση τους;

Γράφουν οι
Πολυξένη Κουτκιά – Μυλωνάκη
Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, Διευθύντρια
Διαιτολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ
Διονυσία Βουτσά
Σταματία Στράτη
Ιωάννα Κεχαγιά, Msc
Αριάδνη Λιδωρίκη
Κλινικές Διαιτολόγοι ΥΓΕΙΑ

Η αύξηση του ποσοστού των διαβητικών ασθενών την τελευταία δεκαετία ώθησε τη βιομηχανία τροφίμων στην παραγωγή προϊόντων με γλυκαντικές ουσίες. Οι γλυκαντικές ουσίες υποκαθιστούν τη ζάχαρη και είναι ευρέως διαδεδομένες σε μια μεγάλη ποικιλία από τρόφιμα και ποτά.

Τα υποκατάστατα ζάχαρης είναι προϊόντα που προστίθενται στα φαγητά και δίνουν μια γλυκιά γεύση όπως η ζάχαρη. Τα υποκατάστατα έχουν μια γλυκιά γεύση όπως η ζάχαρη, αλλά περιέχουν πολύ λιγότερες ή καθόλου θερμίδες. Μερικά υποκατάστατα είναι φυσικά και άλλα, που δεν είναι φυτικά, λέγονται συνθετικά.

Στις ΗΠΑ έχουν πάρει ένδειξη για χρήση 7 υποκατάστατα της ζάχαρης: 1. η στέβια, 2. η ασπαρτάμη, 3. η σουκραλόζη, 4. η νεοτάμη, 5. η ακεσουλφάμη του καλίου (Ace-K), 6. η σακχαρίνη και 7. η ανβραντάμη. O Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) χαρακτηρίζει τα υποκατάστατα σαν προσθετικά τροφίμων.

Οι πιο διαδεδομένες κατηγορίες υποκατάστατων είναι τα τεχνητά γλυκαντικά (ασπαρτάμη, ακεσουλφάμη του καλίου, σακχαρίνη, σουκραλόζη κ.ά.), οι αλκοόλες των σακχάρων (ερυθριτόλη, σορβιτόλη, μανιτόλη, χυλιτόλη κ.ά.), τα φυσικά γλυκαντικά (νέκταρ αγαύης, συμπυκνώματα χυμών φρούτων, μέλι, σιρόπι σφενδάμου, μελάσα) και, τέλος, κάποια νέα γλυκαντικά (εκχυλίσματα στέβιας, ταγκατόζη, τρεχαλόζη κ.ά.). Τα παραπάνω γλυκαντικά είναι χημικές ή φυσικές ουσίες που προσφέρουν τη γλυκιά γεύση της ζάχαρης με χαμηλότερο θερμιδικό περιεχόμενο συγκριτικά με τη ζάχαρη, καθώς σε πολύ μικρότερη ποσότητα μπορούν να αποδώσουν το ίδιο γλυκό αποτέλεσμα.

Συχνά έχει τεθεί θέμα ασφάλειας για ορισμένες από αυτές, αλλά οι εθνικές και διεθνείς αρχές για την ασφάλεια των τροφίμων έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι εγκεκριμένες γλυκαντικές ύλες είναι απολύτως ασφαλείς για χρήση όταν καταναλώνονται εντός των αποδεκτών ημερήσιων επιπέδων πρόσληψης. Συνεπώς, όλα τα εγκεκριμένα γλυκαντικά μπορούν να καταναλώνονται και από άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, καθώς δεν επηρεάζουν τα επίπεδα της γλυκόζης και της ινσουλίνης στο αίμα.

Τα τεχνητά γλυκαντικά χρησιμοποιούνται ευρέως σε πολλά προϊόντα, όπως τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα αναψυκτικά, τα επιδόρπια, οι κονσέρβες, οι μαρμελάδες και πολλά άλλα, επειδή σε πολύ μικρές ποσότητες προσδίδουν γλυκύτητα σε αυτά, χωρίς παράλληλα να προσθέτουν και θερμίδες.

Οι αλκοόλες των σακχάρων είναι υδατάνθρακες των φρούτων και των λαχανικών, οι οποίες μπορούν να παρασκευαστούν και τεχνητά. Προσδίδουν λιγότερες θερμίδες στα τρόφιμα συγκριτικά με τη ζάχαρη και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα κυρίως σε επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως οι σοκολάτες, οι καραμέλες, οι τσίχλες, οι οδοντόκρεμες. Όπου προστίθενται, συμβάλλουν στη βελτίωση όχι μόνο της γεύσης, αλλά και της υφής και του όγκου. Επίσης βοηθούν τα τρόφιμα να διατηρούν την υγρασία τους. Η ερυθριτόλη και η ξυλιτόλη αποτελούν από τις πιο διαδεδομένες αλκοόλες σακχάρων και δεν επηρεάζουν τα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης. Σημειώνεται ότι η ξυλιτόλη δρα προστατευτικά στην οδοντοστοιχία και την οστεοπόρωση. Ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωση των δύο παραπάνω γλυκαντικών ουσιών θα μπορούσε να οδηγήσει σε γαστρεντερικές διαταραχές.

Υποκατάστατα και κύηση

Τα ακόλουθα είναι φυσικά υποκατάστατα που μπορούν να καταναλωθούν στην εγκυμοσύνη 1. Rebaudioside A (Stevia) 2. Acesulfame Potassium (Sunett) 3. Aspartame (Equal or NutraSweet) 4. Sucralose (Splenda): είναι ασφαλές στην κύηση και το θηλασμό, αλλά σε μέτριες ποσότητες. Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ασθενείς που πάσχουν από φαινυλκετυνουρία, μια σπάνια γενετική νόσο. Η φαινυλαλαμίνη είναι συνθετικό της ασπαρτάμης και μπορεί να μη μεταβολίζεται σωστά σε ασθενείς που πάσχουν από αυτή τη νόσο.
Τα τεχνητά υποκατάστατα απαγορεύονται στην κύηση, όπως η σακχαρίνη Saccharin (Sweet ‘N Low). Η σακχαρίνη περνά τον πλακούντα και μπορεί να παραμείνει στον εμβρυϊκό ιστό, οπότε η χρήση της σε εγκύους είναι υπό αμφισβήτηση.

Τι επιλέγουμε

Γιατί, όμως, να χρησιμοποιήσουμε υποκατάστατο ζάχαρης αντί για ζάχαρη;

1. Για να διατηρήσουμε ή να χάσουμε σωματικό βάρος. Το υποκατάστατο ζάχαρης (όπως η στέβια) έχει λιγότερες ή καθόλου θερμίδες εν συγκρίσει με τη ζάχαρη. Αυτό μας επιτρέπει να καταναλώνουμε τροφές που δεν μας εμποδίζουν να χάσουμε βάρος και ταυτόχρονα δε στερούμαστε (όπως ένα μους σοκολάτας ή ένα κομμάτι σοκολάτας).
2. Για να προστατεύσουμε τα δόντια μας. Οι υδατάνθρακες και η ζάχαρη κολλάνε στην επιφάνεια των δοντιών και τα μικρόβια τρέφονται από αυτούς και πολλαπλασιάζονται. Τα βακτήρια μετατρέπουν τη ζάχαρη σε οξέα και καταστρέφουν τα δόντια. Τα υποκατάστατα δεν μεταβολίζονται από τα μικρόβια που υπάρχουν φυσιολογικά πάνω στα δόντια και έτσι δεν καταστρέφουν την αδαμαντίνη του δοντιού. Ειδικά η ξυλιτόλη, προστατεύει την οδοντική υγιεινή διότι εμποδίζει την προσκόλληση των μικροβίων στο δόντι, την οδοντική πλάκα και την τερηδόνα.
3. Για να ρυθμίσουμε το διαβήτη. Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη μπορούν να απολαμβάνουν γλυκά και γλυκές τροφές χωρίς να αυξάνουν τη γλυκόζη αίματος. Και αυτά τα υποκατάστατα που έχουν θερμίδες μεταβολίζονται πιο αργά και δεν προκαλούν απότομες αυξήσεις στα επίπεδα γλυκόζης αίματος, οπότε μπορούν -και συνιστάται- να καταναλώνονται από διαβητικούς ασθενείς.
4. Για να αποφύγουμε την αντιδραστική υπογλυκαιμία. Ασθενείς που έχουν αντιδραστική υπογλυκαιμία, παράγουν υπερβολική έκκριση ινσουλίνης μετά από κατανάλωση γλυκόζης με αποτέλεσμα να εμφανίζουν αντιδραστική υπερινσουλιναιμία και μεγάλη ελάττωση γλυκόζης αίματος γευματικά και υπογλυκαιμία. Πρέπει να αποφεύγουν απλούς υδατάνθρακες και τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, όπως το άσπρο ψωμί και η ζάχαρη, και συνιστάται να καταναλώνουν υποκατάστατα που είναι γλυκά, αλλά δεν περιέχουν ζάχαρη, που προκαλεί αυτή την υπερβολική αντίδραση του σώματος στην έκκριση ινσουλίνης
5. Για λόγους… οικονομίας! Μερικά υποκατάστατα ίσως είναι φθηνότερα από τη ζάχαρη και έχουν μεγαλύτερο εύρος ζωής στο ράφι. Επίσης, λόγω της έντονης γλυκύτητάς τους, χρειάζεται να χρησιμοποιούμε μικρότερη ποσότητα στην παρασκευή γλυκών ή στα ροφήματά μας.

Ιούλιος 2016