Διαβήτης: Το αλφαβητάρι της προφύλαξης

Ο διαβήτης συγκαταλέγεται στα χρόνια νοσήματα και χαρακτηρίζεται σαν αόρατη επιδημία, της οποίας η πορεία και οι επιπλοκές συνεπάγονται ένα υπέρογκο κόστος διαχείρισης και καταπολέμησης. Το 2000 έπασχαν από διαβήτη 171 εκατ. άτομα παγκοσμίως, σήμερα ο αριθμός τους ξεπερνά τα 285 εκατ. άτομα, που αντιστοιχεί στο 6,4% του ενήλικου πληθυσμού.

Γράφει η
Σταυρούλα Μαγγανά
Παθολόγος – Διαβητολόγος
Επιστ. Υπεύθυνη Παθολογικών Τμημάτων ΥΓΕΙΑNET Αθηνών και Περιστέρι

Η πρόβλεψη για το μέλλον είναι πιο απαισιόδοξη: εκτιμάται ότι το 2030 οι πάσχοντες από διαβήτη τύπου 2 θα φθάσουν τα 438 εκατ. Στην Ελλάδα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που υπάρχουν, νοσούν περισσότερα από 1 εκατ. άτομα.

Ο διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος στην οποία ο οργανισμός δεν παράγει την απαιτούμενη ινσουλίνη ή η ινσουλίνη που παράγεται δεν μπορεί, για διάφορους λόγους, να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά από τον οργανισμό. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από το πάγκρεας και επιτρέπει την πρόσληψη της γλυκόζης από τα κύτταρα του σώματος. Η έλλειψη ινσουλίνης οδηγεί σε αύξηση του σακχάρου στο αίμα, με συνέπεια την εμφάνιση των επιπλοκών
του διαβήτη, όπως καρδιαγγειακά, αμφιβληστροειδοπάθεια (οφθαλμοπάθεια), νεφροπάθεια και νευροπάθεια.

Οι τύποι διαβήτη και οι παράγοντες κινδύνου

Ο διαβήτης τύπου 1, που συχνά ονομάζεται και νεανικός διαβήτης, χαρακτηρίζεται από την καταστροφή των κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη, με αποτέλεσμα την ελλιπή ή και καθόλου παραγωγή της. Ο διαβήτης τύπου
1 θεραπεύεται με την εξωγενή χορήγηση της ινσουλίνης. Πρόληψη του διαβήτη τύπου 1 δεν υπάρχει, όμως έχει μεγάλη σημασία η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία του.

O διαβήτης τύπου 2 χαρακτηρίζεται από ανεπάρκεια είτε στην έκκριση είτε στη δράση της ινσουλίνης, με αποτέλεσμα την αύξηση του σακχάρου του αίματος. Τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 μπορεί να αντιμετωπίσουν τη νόσο με διατροφή και άσκηση, αλλά σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται φαρμακευτική αγωγή με δισκία ή και ινσουλίνη. Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες διαδραματίζουν
σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του διαβήτη τύπου 2.
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες περιλαμβάνουν την παχυσαρκία, την καθιστική ζωή και την κατανάλωση τροφίμων με μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπος και θερμίδες και είναι εκείνοι που μπορούν να τροποποιηθούν. Στη φυσική ιστορία του διαβήτη τύπου 2 υπάρχει μια χρονική περίοδος, πριν από την κλινική
εκδήλωση της νόσου, στην οποία αυξάνεται σε παθολογικά επίπεδα η γλυκόζη στο αίμα.

Η τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου σε αυτή την προδιαβητική περίοδο μπορεί να καθυστερήσει την εμφάνιση της νόσου και κατ’ επέκταση των επιπλοκών της. Με δεδομένο ότι ο διαβήτης τύπου 2 αφορά στο 85%-90% των ατόμων γενικά με διαβήτη, είναι εύκολο να γίνει αντιληπτό πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η πρόληψη με διάφορους τρόπους παρέμβασης.

Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες κινδύνου:

Το οικογενειακό ιστορικό διαβήτη τύπου 2.
Η παχυσαρκία.
Ηλικία άνω των 45 ετών.
Η υπέρταση.
Η υπερλιπιδαιμία.
Το κάπνισμα.
Ο διαβήτης κύησης.

Όσοι ανήκουν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες θα πρέπει να απευθύνονται στο γιατρό τους για περαιτέρω έλεγχο.

Απλά μέτρα προφύλαξης
Πώς μπορούμε, όμως, να παρέμβουμε για να αποφύγουμε ή να καθυστερήσουμε την εμφάνιση του διαβήτη;

Επίτευξη και διατήρηση φυσιολογικού βάρους με απώλεια σωματικού βάρους κατά 5%-10% στα υπέρβαρα άτομα.
Αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Συνιστάται τουλάχιστον 30 λεπτά τακτική, μέτριας έντασης δραστηριότητα τις περισσότερες ημέρες.
Υγιεινή διατροφή.
Αποφυγή χρήσης καπνού. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων στα διαβητικά άτομα.

Στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής πρέπει να καταναλώνουμε: