Ιατρική διαφήμιση

Όταν ο άνθρωπος έχει την υγεία του είναι θείο δώρο. Όταν, όμως, μια αρρώστια έρχεται χωρίς να την περιμένουμε ή την ανακαλύπτουμε διότι είμαστε οπαδοί της προληπτικής ιατρικής, τότε τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν. Τι κάνουμε; Πώς αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα; Πάμε στο γιατρό, αλλά σε ποιον και πού θα τον βρούμε; Πώς επιλέγουμε τον καλύτερο σήμερα που η γνώση και η πληροφορία βρίσκονται σε τόσο προχωρημένο στάδιο;

Γράφει ο
Επαμεινώνδας Μεγαπάνος, MD, PhD, FICS, MAMFS
Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος, Επίτιμος Πρόεδρος Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ

Στις μέρες μας, που οι ειδικότητες είναι τόσες πολλές, νομίζω ότι ο οικογενειακός γιατρός θα ήταν μια καλή λύση για να μας οδηγήσει προς μια σωστή κατεύθυνση.  Παλαιότερα μερικοί από τους λιγοστούς τότε ιατρούς δημοσίευαν ανακοινώσεις στον τύπο για να ενημερώσουν το κοινό ότι «Ο ιατρός δέχεται στο ιατρείο», «Ο ιατρός θα λείψει στο εξωτερικό για μετεκπαίδευση» και διάφορα άλλα. Όλα αυτά σταδιακά κατέληξαν στη σημερινή ιατρική διαφήμιση, που κυμαίνεται από την επαγγελματική κάρτα και τον τηλεφωνικό κατάλογο μέχρι το διαδίκτυο και το Facebook. Η θέσπιση μιας σχετικής νομοθεσίας είναι πλέον απαραίτητη.  Για μια σωστή και εμπεριστατωμένη ανάπτυξη του θέματός μας, πρέπει να ανατρέξουμε πρώτα στα γενικότερα χαρακτηριστικά της διαφήμισης.

Ο ορισμός
Διαφήμιση είναι η διαδικασία μέσω της οποίας το καταναλωτικό κοινό ενημερώνεται και επηρεάζεται για ένα προϊόν ή μία υπηρεσία επί πληρωμή. Η διαφήμιση χρησιμοποιεί άλλοτε συγκινησιακά και άλλοτε λογικά επιχειρήματα. Σκοπός της κατά κανόνα είναι να αυξήσει τις πωλήσεις ενός προϊόντος ή και να το κάνει αποδεκτό σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Παράλληλα, να ενημερώνει το κοινό για την τιμή, τη διαθεσιμότητα και τυχόν κινδύνους από τη χρήση του προβαλλόμενου είδους. Σε γενικές γραμμές δεν υπάρχει διαφήμιση που να στοχεύει σε πολλές ομάδες συγχρόνως και οι περισσότερες διαφημίσεις επιλέγουν το target group στο οποίο απευθύνονται – αλλιώς δομείται μια διαφήμιση για γυναίκες και αλλιώς για άνδρες ή για παιδιά. 

Η εκτέλεση του διαφημιστικού μηνύματος μπορεί να γίνει με πολλούς και διάφορους τρόπους, μπορεί να έχει στοιχεία χιούμορ, συγκινησιακά φορτισμένες εικόνες κ.ά.

Διαφημιστικά μέσα
Η διαφήμιση μπορεί να χρησιμοποιήσει αρκετά μέσα για να επιτύχει την αποστολή της, όπως:
• Η τηλεόραση: Είναι το πλέον αποδοτικό μέσο και γι? αυτό είναι και το πιο ακριβό. Οι τιμές εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, όπως ο χρόνος και η ώρα προβολής, με το κόστος να αυξάνεται όταν η τηλεθέαση υπολογίζεται να είναι η μέγιστη.
• Το ραδιόφωνο: Το ραδιόφωνο ακολουθεί και αυτό τους κανόνες της τηλεοπτικής διαφήμισης. Η ραδιοφωνική διαφήμιση βασίζεται στον ήχο, δηλαδή κυρίως σε μουσική και σε ηχητικά λεκτικά κείμενα που εκπέμπονται.
Άλλοι τρόποι διαφήμισης είναι ο κινηματογράφος, ο ημερήσιος και περιοδικός Τύπος, αφίσες, πινακίδες, διάφορα φυλλάδια, τα κινητά τηλέφωνα και τέλος το διαδίκτυο.

Η ιατρική διαφήμιση
Πολλά από τα περιεχόμενα του κειμένου «Συλλογή ιατρικής νομοθεσίας» που έχουν δημοσιευθεί στο Διαδίκτυο είναι άξια σχολιασμού ξεκινώντας από το ότι την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, ακόμα και στον 21ο αιώνα, τη δίδει ο υπουργός αφού πρώτα υποβάλει ο ιατρός τα σχετικά έγγραφα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η πληροφορία ότι, αν ένας γιατρός δεν έχει ασκήσει το επάγγελμά του για τέσσερα συναπτά χρόνια, τότε για να μπορέσει να το ασκήσει και πάλι, είναι υποχρεωμένος να παρακολουθήσει για ένα χρόνο επανεκπαίδευση και άλλα διάφορα φαιδρά.

Η συγκεκριμένη συλλογή ιατρικής νομοθεσίας για την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος περιλαμβάνει και μια αναφορά στην ιατρική διαφήμιση, που αναφέρεται στο Δ? Κεφάλαιο του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας. Στο άρθρο 16, όπου αναλύεται το θέμα «Ιατρός και Κοινωνία», αναφέρονται τα εξής: «Ο ιατρός οφείλει να γνωρίζει τον κοινωνικό χαρακτήρα του λειτουργήματός του και έχει την υποχρέωση με βάση τις γνώσεις του, τις δεξιότητες και την πείρα που έχει αποκτήσει να εφιστά την προσοχή της κοινότητας στην οποία ανήκει σε θέματα που έχουν σχέση με τη δημόσια υγεία και τη βελτίωση της ποιότητας των ιατρικών υπηρεσιών».

Στην παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου αναφέρεται επίσης: «Ο γιατρός έχει το ίδιο δικαίωμα στο σεβασμό της προσωπικότητάς του και της ιδιωτικής του ζωής από τον Τύπο και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κατά την άσκηση του ιατρικού του λειτουργήματος».

Στον ίδιο κώδικα περί ιατρικής δεοντολογίας, στο άρθρο 17, γίνεται ιδιαίτερη μνεία στο θέμα της διαφήμισης και στην παρουσία ιατρών στα ΜΜΕ. Εκεί αναγράφονται τα εξής:
1. Απαγορεύεται οποιαδήποτε προσωπική διαφήμιση ή συστηματική δημόσια παρουσία ή αναφορά του ονόματος του ιατρού, άμεσα ή έμμεσα, η οποία είτε προέρχεται από αυτόν είτε διενεργείται με δική του υποκίνηση.
2. Απαγορεύεται η ανάρτηση σε δημόσιο χώρο διαφημιστικών πινακίδων ή επιγραφών ή διανομή φυλλαδίων, αγγελιών δημοσιευμάτων ή οποιασδήποτε φύσης διαφημιστικού εντύπου ή άλλων ανακοινώσεων στον έντυπο ή ηλεκτρονικό τύπο. Όμως κατ? εξαίρεση επιτρέπεται η χρήση των ανωτέρω μέσων σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου Ν8 του παρόντος νόμου.
3. Απαγορεύεται η εντοίχιση επιγραφών ή πινακίδων με εμπορικό ή κερδοσκοπικό περιεχόμενο, καθώς και η ανάρτηση πινακίδων σε εξώστες, παράθυρα ή άλλα σημεία του κτιρίου, εκτός από την κύρια είσοδο του τόπου της κατοικίας και της επαγγελματικής εγκατάστασης του ιατρού και την πρόσοψη του κτιρίου. Οι διαστάσεις των πινακίδων είναι συγκεκριμένες -25 x 30 cm- και σ? αυτές αναγράφονται υποχρεωτικά και αποκλειστικά το όνομα και το επώνυμο του ιατρού, ο αριθμός μητρώου του οικείου ιατρικού συλλόγου, οι μόνιμοι τίτλοι του, η αναγνωρισμένη στην Ελλάδα ειδικότητά του, καθώς και ημέρες και ώρες επισκέψεων. Απαγορεύεται η επιδεικτική διακόσμηση και ο φωτισμός των πινακίδων. Πριν από την ανάρτηση, ο ιατρός οφείλει να υποβάλει προς έγκριση στον οικείο ιατρικό σύλλογο την πινακίδα που προτίθεται να αναρτήσει.

Τι όμως δεν συνιστά ανεπίτρεπτη διαφήμιση σύμφωνα με την παράγραφο αυτή;
1. Δημόσιες ανακοινώσεις για ιατρικά θέματα εφόσον γίνονται από ειδικούς σε θέματα του αντικειμένου τους και με γνώμονα την ενημέρωση των συναδέλφων ιατρών και της κοινής γνώμης.
2. Η συμμετοχή σε δημόσιες συζητήσεις στον ιατρικό ή ηλεκτρονικό Τύπο, με σκοπό την ενημέρωση της κοινής γνώμης, κυρίως για θέματα αρμοδιότητας ή ειδικότητας του ιατρού ή του πεδίου ευθύνης του. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να τηρούνται οι αρχές της αβρότητας, της έντιμης εκφοράς κρίσεων και επιχειρημάτων και του σεβασμού της άλλης άποψης, που διατυπώνεται με τους ίδιους κανόνες.
Οι ιατροί μπορούν να διατηρούν ιστοσελίδα στο διαδίκτυο λαμβάνοντας υπόψη το άρθρο 17 του παρόντος νόμου (όνομα, επώνυμο, τίτλος, διεύθυνση), ότι οι πληροφορίες θα πρέπει να συνάδουν με την επαγγελματική ευπρέπεια και αξιοπρέπεια. Η ιστοσελίδα μπορεί να ενημερώνει σχετικά με τις συμβάσεις ή με άλλους τρόπους που ο ιατρός συνεργάζεται με το Δημόσιο ή άλλα ταμεία ασθενείας ή με ασφαλιστικούς φορείς.

Οι νεότερες διατάξεις και οι κυρώσεις
Το άρθρο 18 του παρόντος νόμου καταλήγει στο ότι, σύμφωνα με την κοινή αξιολόγηση των περισσοτέρων ευρωπαϊκών έννομων τάξεων, η υγεία δεν πρέπει να αποτελεί αντικείμενο εμπορικής διαφήμισης.

Η γενική αυτή απαγόρευση έχει τη βάση της στην έννοια του ιατρού και γενικότερα των ιατρικών κέντρων, εργαστηρίων, κλινικών κ.λπ. Ο ιατρός εκτελεί ευαίσθητο κοινωνικό λειτούργημα άρρηκτα συνδεδεμένο με σχέσεις προσωπικής εμπιστοσύνης, τέτοιες που δεν συνάδουν με καμία έννοια εμπορευματοποίησης. Η μέριμνα για την αποφυγή της παραπλάνησης του κοινού στα ευαίσθητα αυτά θέματα φαίνεται επίσης να δικαιολογεί τις σχετικές απαγορεύσεις, αν και θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι την ορθή πληροφόρηση του κοινού θα μπορούσαν ενδεχομένως να εξασφαλίσουν οι γενικές διατάξεις που απαγορεύουν την παραπλανητική και αθέμιτη διαφήμιση.

Υποστηρίζεται ωστόσο και η αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή η διαφήμιση επιτρέπει στο κοινό να βρίσκει ταχύτερα τον ειδικό για κάθε αντικείμενο, ενώ μπορεί να οδηγήσει και σε μείωση της δαπάνης για τον ιδιώτη, αφού κατά τεκμήριο ο ειδικός είναι σε θέση να παράσχει τις απαραίτητες υπηρεσίες με μεγαλύτερη ακρίβεια, ταχύτητα, οργανωτικά και εν τέλει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και οικονομία (Βουλή των Ελλήνων – Διεύθυνση Επιστημονικής Μελέτης – Τμήμα Νομοτεχνικής Επεξεργασίας Σχεδίων και Προτάσεων Νόμων).

Θα πρέπει να προσθέσουμε και κάποιες νεότερες διατάξεις που αφορούν πάντα στην ιατρική διαφήμιση και που σχετίζονται με την παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας. Αναφέρω μόνο ενδεικτικά τους νόμους – διατάξεις και τις παραγράφους ενδεικτικά (άρθρο 6 του Ν.2194/1994 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 2 του Ν. 2345/1995 (ΦΕΚ 17213), για να καταλήξω στο τι επιτρέπεται.
1. Επιτρέπεται η χρήση απλών πινακίδων σήμανσης (κατευθυντήριων πινακίδων) εφόσον δεν έχουν διαφημιστικά στοιχεία.
2. Κάθε ιατρική εταιρεία παροχής υπηρεσιών φέρει υποχρεωτικά στην επωνυμία της μόνον τη λέξη «ιδιωτικό» (π.χ. ιδιωτικό ιατρείο, ιδιωτικό οδοντιατρείο, ιδιωτικό διαγνωστικό εργαστήριο ή εργαστήριο φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης ή ιδιωτικό πολυϊατρείο) συνοδευόμενο από την ένδειξη Ιατρική Α.Ε. ή Ιατρική ΕΠΕ. Απαγορεύεται η χρήση του ίδιου διακριτικού τίτλου από άλλη ιατρική εταιρεία παροχής υπηρεσιών υγείας σε όλη τη χώρα.
3. Απαγορεύεται στους ιδιωτικούς φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας να χρησιμοποιούν στην επωνυμία τους, είτε είναι ελληνική είτε ξενόγλωσση, τους όρους Κέντρο Υγείας, Ιατρικό Κέντρο – Διαγνωστικό Κέντρο σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 12 του Ν.1579/1985 (ΦΕΚ 17217) που καταργήθηκε με τις διατάξεις του άρθρου 132 του Ν.2071/1992 και επανήλθε σε ισχύ με την παρ.1 του άρθρου 59 του Ν.2519/1997 (ΦΕΚ 17165).
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι για τις παραβάσεις της νομοθεσίας αυτής προβλέπονται και διοικητικές κυρώσεις που επιβάλλονται με αιτιολογημένη απόφαση του υπουργού Υγείας ύστερα από εισήγηση του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ). Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ.4 του Ν.1278/1982, το ΚΕΣΥ συγκροτεί μόνιμη ειδική πειθαρχική επιτροπή, η οποία επιμελείται τον έλεγχο και τη διαπίστωση των παραβάσεων του άρθρου αυτού.

Προς συμπλήρωση των ανωτέρω γίνεται σαφές ότι οι ρυθμίσεις του παρόντος νόμου δεν θίγουν τις διατάξεις του Α.Ν. 1565 (1939) περί του Κώδικα Ασκήσεως Ιατρικού Επαγγέλματος (ΦΕΚ Α16)
Στη συνέχεια, όπως αναφέρει το άρθρο 27:
1. Ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος συντάσσει δεοντολογικό κανονισμό των επαγγελματικών καθηκόντων και υποχρεώσεων του γιατρού, ο οποίος περιέχει και άλλους κανόνες σχετικούς με την περιφρούρηση της τιμής και αξιοπρέπειας του ιατρικού επαγγέλματος.
2. Ο δεοντολογικός κανονισμός, ο οποίος εγκρίνεται από τον υπουργό της Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως (υπουργό Υγείας), τίθεται σε ισχύ με Β. Διάταγμα (Π.Δ.), οι διατάξεις του οποίου είναι υποχρεωτικές για τους γιατρούς.
3. Μέχρι την έκδοση του προβλεπομένου από τις προηγούμενες παραγράφους δεοντολογικού κανονισμούς εξακολουθεί να ισχύει το Διάταγμα της 1ης Μαρτίου 1926 «Περί πρόσκαιρου κώδικα της δεοντολογίας του ιατρικού επαγγέλματος», εφόσον δεν αντίκειται στον παρόντα νόμο.

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο δεοντολογικός αυτός κανονισμός που πρόκειται να συντάξει ο Π.Ι.Σ. ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί και εξακολουθεί να ισχύει ο νόμος της 1ης Μαρτίου 1926.  Ανατρέχοντας στα προαναφερθέντα εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς την ύπαρξη πολυνομίας και πολλών διευκρινιστικών διατάξεων που περιπλέκουν το θέμα της ιατρικής διαφήμισης.

Η πρόταση του ΙΣΑ
Επίσης, στο διαδίκτυο μπορεί να βρεθεί η επιστολή που απέστειλε ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών, με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του, στις 19/4/2013 στον τότε υπουργό Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης,  Ανδρέα Λυκουρέντζο, σε μια προσπάθεια ομογενοποίησης του νομοθετικού πλαισίου περί την ιατρική διαφήμιση.

Παραθέτουμε εδώ το πλήρες κείμενο: 

“Σημειωτέον ότι η αδράνεια της πολιτείας, καθώς και η προβλεπόμενη από τις διατάξεις του Ν.2194/1994 ειδική Πειθαρχική Επιτροπή του ΚΕΣΥ για τη διαφήμιση των ιδιωτικών φορέων, δε λειτούργησαν ουσιαστικά, έχουν επιφέρει πλήρη αναρχία στον τομέα αυτό, η οποία απάδει του κύρους του ιατρού, της φύσης της ιατρικής ως λειτουργήματος και της υγείας ως οιονεί κοινωνικού αγαθού. Συγκεκριμένα, το νομικό πλαίσιο που αφορά στις “επαγγελματικές πινακίδες” των ιδιωτικών φορέων ΠΦΥ είναι αποσπασματικό. Αφενός για τους γιατρούς εφαρμοστέες ήταν οι διατάξεις του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (Ν3418/2005 – ΦΕΚ Α -287), ενώ αυτές δεν ίσχυαν για τις “ιατρικές εταιρείες”, για τις οποίες εφαρμοστέες ήταν οι διατάξεις του άρθρου 6 του Ν.2184/1994 (ΦΕΚ Α?/34) “Αποκατάσταση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και άλλες διατάξεις”, όπως ισχύουν σήμερα.

Ως εκ τούτου κρίνεται αναγκαία η ενοποίηση του νομοθετικού πλαισίου για όλους τους φορείς ΠΦΥ ανεξαρτήτως νομικής μορφής, για λόγους ασφαλείας δικαίου και νομιμότητας, αφετέρου η αντιμετώπιση των ιδιωτικών φορέων πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με τρόπο που συνάδει και στις διατάξεις της ΚΥΑ 38110/9-9-2002, που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο περιορισμού της υπαίθριας διαφήμισης και της επιβολής τάξης στις επαγγελματικές επιγραφές που αναρτώνται τόσο από τα φυσικά πρόσωπα όσο και τις πάσης φύσεως εταιρείες, ανεξαρτήτως της δραστηριότητάς τους.

Περαιτέρω, όσον αφορά την απαγόρευση της ιατρικής διαφήμισης των φορέων ΠΦΥ, η οποία δεν εμπίπτει στην κατηγορία διοικητικών περιορισμών που αίρονται με το Ν.3919/2011 (ΦΕΚ 32τ. Α?), αυτή θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με ένα πλαίσιο εκσυγχρονισμένων διατάξεων, καθώς το ισχύον άρθρο 17 του Ν.3418/2005, περιλαμβάνει υπέρμετρους περιορισμούς αποκλειστικά για τους ιατρούς φυσικά πρόσωπα, με αποτέλεσμα τη δυσμενή μεταχείρισή τους έναντι νομικών προσώπων. Στο σημείο αυτό επισημαίνουμε την ασύδοτη διαφήμιση “ιατρικών καρτών” από εμπορικές εταιρείες σε συνεργασία με ιδιωτικές κλινικές, όπως “Ygeia on line”, “Eu Club Εξασφάλιση Υγείας“.

Επίσης, θα πρέπει οι ιατρικοί σύλλογοι να έχουν αρμοδιότητα για την επιβολή κυρώσεων επί πάσης φύσεως φορέων πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, που προβαίνουν σε παραβίαση των διατάξεων περί διαφήμισης, και όχι μόνο επί των φυσικών προσώπων – ιατρών επί των οποίων αποκλειστικά οι ιατρικοί σύλλογοι έχουν αρμοδιότητα μέχρι σήμερα.
Προσφάτως ο ΙΣΑ υπέβαλε προς τις αρμόδιες αρχές ένα κείμενο προτεινόμενων διατάξεων σχετικών με την ιατρική διαφήμιση και ενημέρωση.

Προτεινόμενες διατάξεις σε κατάργηση του άρθρου 17 του Ν. 3418/2005 είναι μεταξύ άλλων:
Όλοι οι φορείς ΠΦΥ (ιατρεία, διαγνωστικά εργαστήρια, πολυϊατρεία) που δραστηριοποιούνται είτε ως φυσικά πρόσωπα είτε ως νομικά πρόσωπα και ανεξαρτήτως νομικής μορφής, μπορούν να αναρτούν επαγγελματική επιγραφή, στην οποία αναφέρεται αποκλειστικά η θέση, η διεύθυνση, η ιατρική ειδικότητα του ιατρού φυσικού προσώπου και οι μόνιμοι αναγνωρισμένοι τίτλοι του στην Ελλάδα και ο αριθμός της άδειας λειτουργίας που του έχει χορηγηθεί από τον οικείο ιατρικό σύλλογο ή την περιφέρεια και αντίστοιχα η επωνυμία, το αντικείμενο δραστηριότητας νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, καθώς και η άδεια λειτουργίας που τους έχει χορηγηθεί από τον οικείο ιατρικό σύλλογο ή την περιφέρεια, και η οποία τοποθετείται στο ισόγειο παράλληλα στην πρόσοψη του κτιρίου με μέγιστο συνολικό ύψος 0,70 μ., είτε στον όροφο όπου έχει την έδρα του ο φορέας και παράλληλα στην πρόσοψη του κτιρίου (μπαλκόνι – εξώστης) με μέγιστη διάσταση 0,70 x 3,00 μ., είτε κάθετα με διαστάσεις κατ? ανώτατο όριο 0,70 x 0,70 x 0,25 μ. Επίσης, επιτρέπεται η τοποθέτηση πινακίδων των ιδίων διαστάσεων στην ιδιόκτητη πρασιά των ακινήτων με ενιαία χρήση.

Άρθρο
Δεν επιτρέπεται η διαφήμιση των ιατρών φυσικών προσώπων και κάθε ιδιωτικού φορέα παροχής πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, ανεξάρτητα από τη νομική του μορφή, καθώς και η οποιαδήποτε προβολή και προπαγάνδα για την παροχή ιατρικών υπηρεσιών, που είτε υποκινείται από τον ίδιο τον ιατρό ή τον φορέα είτε γίνεται με γνώση του, και αποσκοπεί στην προβολή και στην επαγγελματική επικράτηση έναντι των συναδέλφων.

Άρθρο ως ενημέρωση νοείται:
1. Η δημιουργία, διάθεση και κυκλοφορία επαγγελματικών καρτών και φυλλαδίων με στοιχεία επικοινωνίας και αναφορά αποκλειστικά της ιατρικής ειδικότητας του ιατρού φυσικού προσώπου, των μόνιμων αναγνωρισμένων τίτλων του στην Ελλάδα, της διεύθυνσης και του τηλεφώνου του, καθώς και του αριθμού της άδειας λειτουργίας που του έχει χορηγηθεί από τον οικείο ιατρικό σύλλογο ή την περιφέρεια. Αντίστοιχα, για τα νομικά πρόσωπα, η επωνυμία, το αντικείμενο δραστηριότητας – ιατρικά τμήματα των νομικών προσώπων, καθώς και η άδεια λειτουργίας που τους έχει χορηγηθεί από τον οικείο ιατρικό σύλλογο ή την περιφέρεια.
2. Η καταχώριση ανακοίνωσης με τα ανωτέρω και μόνο στοιχεία σε τηλεφωνικούς ή άλλους καταλόγους επικοινωνίας, σε τοπικά, εθνικά ή διεθνή ευρετήρια ιατρών και εν γένει επαγγελματιών ή άλλα ευρετήρια που εκδίδονται στο τομέα των υπηρεσιών, έντυπα ή ηλεκτρονικά.
3. Η δημιουργία και παρουσίαση επαγγελματικής ιστοσελίδας στο διαδίκτυο με το κατά ως άνω επιτρεπόμενο περιεχόμενο.

Άρθρο
Επιτρέπεται η παροχή συνέντευξης στον Τύπο, έντυπο και ηλεκτρονικό, από ιατρό είτε ατομικά είτε ως μέλος ή εργαζόμενος σε ιατρική εταιρεία ή επιστημονικό ή κοινωφελή οργανισμό, με την προϋπόθεση ότι γίνεται έπειτα από σχετική ενημέρωση του οικείου ιατρικού συλλόγου και με σκοπό την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού επί ιατρικών ζητημάτων, και όχι την προβολή της επαγγελματικής δραστηριότητας του ιατρού ή του φορέα με απώτερο στόχο την επαγγελματική επικράτηση είτε του ίδιου προσωπικά είτε του φορέα για τον οποίο ενεργεί.

Άρθρο
Όταν ο ιατρός προβαίνει σε πάσης φύσεως ενέργεια ενημέρωσης του κοινού για επιστημονικά θέματα και όποιο και αν είναι το μέσο επικοινωνίας που χρησιμοποιεί (ενημερωτικά φυλλάδια, τηλεοπτική ή ραδιοφωνική παρουσίαση, συμμετοχή σε εκδηλώσεις, ημερίδες κ.ά.) δεν πρέπει:
1. να γνωστοποιεί τα προσωπικά του τηλέφωνα, τη διεύθυνσή του και την ιστοσελίδα του,
2. να προσφέρει δώρα, πακέτα προσφορών ή εκπτώσεις επί της ιατρικής αμοιβής του,
3. να αναφέρει πληροφορίες που αφορούν σε ιατρικές αμοιβές και τιμές,
4. να παραπλανεί το κοινό ως προς τις ιατρικές υπηρεσίες που παρέχει με βάση το γνωστικό αντικείμενο της ειδικότητάς του,
5. να δημιουργεί μη ρεαλιστικές προσδοκίες ως προς τη θεραπεία πάσης φύσεως νόσων,
6. να δημιουργεί σύγχυση στο κοινό σχετικά με τις συνέπειες που μπορεί να έχει για τη δημόσια υγεία μία ιατρική πράξη.

Άρθρο
Δεν επιτρέπεται στο γιατρό και σε κάθε φορέα ΠΦΥ να συνάπτει συμφωνίες με εταιρείες προβολής και διαφήμισης, με σκοπό την προώθηση της φήμης του και την επαγγελματική προβολή του και να παραχωρεί συνεντεύξεις επί πληρωμή.

Άρθρο
Η παραβίαση των διατάξεων του παρόντος, επισύρει διοικητικό πρόστιμο ποσού δύο χιλιάδων πεντακοσίων (2.500,00) ευρώ, το οποίο επιβάλλεται στο φορέα ΠΦΥ, ανεξάρτητα αν είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο. Σε περίπτωση υποτροπής επιβάλλεται πρόστιμο είκοσι πέντε χιλιάδων (25.000,00) ευρώ.
Σε περίπτωση παραβίασης κατ? εξακολούθηση των διατάξεων περί διαφήμισης ανακαλείται προσωρινά η άδεια λειτουργίας με απόφαση της αρχής, η οποία τη χορήγησε, για χρονικό διάστημα από ένα μήνα έως και ένα χρόνο.

Άρθρο
Η διαπίστωση της παράβασης γίνεται από την Τριμελή Επιτροπή του άρθρου 10 του Π.Δ. 84/2001, όπως αυτό τροποποιήθηκε από τις διατάξεις του άρθρου 35 του Ν.4025/11 που είναι αρμόδια για την διοικητική εποπτεία των ιδιωτικών φορέων ΠΦΥ. Η Επιτροπή που διενήργησε τον έλεγχο γνωστοποιεί εγγράφως με απόδειξη τη διαπίστωση παράβασης των διατάξεων του παρόντος στον παραβάτη, ο οποίος καλείται μέσα σε προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών από τη γνωστοποίηση να υποβάλει έγγραφο υπόμνημα με τις απόψεις του. Αμέσως μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και ανεξάρτητα από το αν ο παραβάτης έχει υποβάλει εγγράφως τις απόψεις του, η υπηρεσία που διενήργησε τον έλεγχο διαβιβάζει το φάκελο της υπόθεσης στο Δ.Σ. του κατά τόπο αρμοδίου ιατρικού συλλόγου.
Τα πρόστιμα επιβάλλονται με απόφαση του Δ.Σ. μετά από εισήγηση της Επιτροπής.
Τα πρόστιμα που επιβάλλονται βεβαιώνονται ως δημόσια έσοδα και κατατίθενται στο ταμείο του εκάστοτε αρμόδιου ιατρικού συλλόγου.

Με την προτεινόμενη ρύθμιση επιχειρείται μια ενοποίηση του νομοθετικού πλαισίου για λόγους ασφαλείας, δικαίου και νομιμότητας σύμφωνα με τη φύση των φορέων αυτών, αλλά και ο εκσυγχρονισμός του. Έτσι αντιμετωπίζονται κατά ενιαίο τρόπο όλοι οι ιδιωτικοί φορείς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, ανεξάρτητα από τη μορφή τους.
Εξάλλου η απαγόρευση της ιατρικής διαφήμισης των φορέων ΠΦΥ δεν εμπίπτει στην κατηγορία των διοικητικών περιορισμών που αίρονται με το Ν. 3919/2011 (ΦΕΚ 32τ. Α?).
Επιπλέον με τις προτεινόμενες διατάξεις οι ιατρικοί σύλλογοι καθίστανται αρμόδιοι για την επιβολή ενιαίου τύπου κυρώσεων για τους πάσης φύσεως φορείς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.
Πιστεύουμε ότι η προτεινόμενη κατά τα ανωτέρω τροποποίηση των κείμενων διατάξεων είναι επιβεβλημένη και ευελπιστούμε στην από μέρους σας στήριξη και προώθησή της. Είμαστε στη διάθεσή σας για κάθε περαιτέρω συνεργασία.
19/4/2013

Για το Δ.Σ. του ΙΣΑ
Ο Πρόεδρος Γεώργιος Πατούλης

Οι προτάσεις και οι εισηγήσεις του συλλόγου ελπίζουμε να ληφθούν υπόψη κατά τη δημιουργία νέου νομοθετικού πλαισίου για την ιατρική διαφήμιση.

Η κατάσταση τώρα
Τελικά, τι βλέπουμε σήμερα να γίνεται με την ιατρική διαφήμιση; Μετά την επέκταση και της διαφήμισης στο διαδίκτυο και παρά την υπάρχουσα νομοθεσία, η αγορά έχει κατακλειστεί από προσφορά καρτών «υγείας» που προωθούν την παροχή υπηρεσιών και προγραμμάτων υγείας με συστάσεις για συμβεβλημένους ιατρούς και κέντρα υγείας. Σε πολλές περιπτώσεις οι εταιρείες αυτές υποχρεώνουν τους συμβαλλόμενους γιατρούς να κατευθύνουν τους ασθενείς σε συγκεκριμένους ιατρούς ή ιατρικές εταιρείες που ανήκουν στο ίδιο «δίκτυο», το οποίο συνιστά αθέμιτη πρακτική, η οποία απαγορεύεται από τον κώδικα ιατρικής δεοντολογίας.

Υπάρχει επίσης μια έντονη τάση στην αγορά, να δημιουργούνται εταιρείες και κατάλογοι ιατρών ή ιατρικών εταιρειών που συχνά προβαίνουν σε διαφημιστικές καμπάνιες. Αυτές είτε εστιάζουν σε μία πάθηση (π.χ. παχυσαρκία) είτε προτρέπουν το κοινό σε πράξεις συνήθως προληπτικής ιατρικής (π.χ. pap-test, μαστογραφία). Με αυτόν τον τρόπο προωθούνται συγκεκριμένοι ιατροί και διαφημίζονται ιατρικές πρακτικές, με αντίστοιχους τιμοκαταλόγους.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα φυλλάδιο με τον τίτλο «Ο γιατρός μου», που περιέχει οδηγίες με διευκρινιστικό τίτλο «Τα πάντα για την υγεία». Στο φυλλάδιο αυτό βρίσκει κανείς γιατρούς ανά περιοχές (π.χ. Κουκάκι, Χίλτον, Ιλίσια, Πλ. Μαβίλη) και διαφόρων ειδικοτήτων. Περιέχει καταχωρίσεις ιατρών, ενώ προωθεί και άλλους ιατρούς που προβάλλουν την ειδικότητά τους, με καταχωρίσεις από δήθεν συμβούλους για τον τρόπο αντιμετώπισης μίας συγκεκριμένης νόσου, στην οποία αυτοί ειδικεύονται. Εάν αυτό δεν είναι διαφήμιση, τότε τι είναι; Υποθέτουμε ότι το συγκεκριμένο έντυπο βασίζεται σε πληρωμένες καταχωρίσεις.

Στο ίδιο φυλλάδιο παρουσιάζονται και ιδιωτικές νοσηλευτικές μονάδες, ενώ προβάλλονται επίσης ιατρικές απόψεις και συμβουλές π.χ. για τον καρκίνο του μαστού, από «επώνυμους» ιατρούς, ακόμα και καθηγητές, οι οποίοι οφείλουν -αν μη τι άλλο- να αποτελούν οι ίδιοι παράδειγμα στην τήρηση της δεοντολογίας. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι η σωστή ενημέρωση του κοινού από υπεύθυνα μέσα επικοινωνίας δεν είναι εξίσου σημαντική.
Εν κατακλείδι δεχόμαστε όλοι ότι κάτι πρέπει να αλλάξει στον κυκεώνα των νόμων και των διατάξεων για την ιατρική διαφήμιση, εκείνο όμως που θα είναι το λιγότερο αποτελεσματικό, θα είναι να ξεκινήσει άλλος ένας ατελείωτος διάλογος, ο οποίος θα παρατείνει τις ασάφειες για πολύ ακόμα χρόνο.

Σύνοψη
1. Στην ιατρική διαφήμιση είναι πολλές οι αρχές που εκφέρουν γνώμη για την ορθή εφαρμογή της: Υπουργείο Υγείας, Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, επιμέρους Ιατρικοί Σύλλογοι.
2. Η διαφήμιση συνδέεται και με την ιατρική δεοντολογία.
3. Η σχετική νομοθεσία ξεκινά το 1929 και συνεχίζεται με νέους νόμους, νέες διατάξεις 1278/82, 1579/85, 38110/92, 2071/92, 3418/2005, 3919/2011, με πιο πρόσφατη την πρόταση του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών στις 19/4/2013.
Συμπέρασμα: Η επικρατούσα πολυνομία, εμφανής από την πληθώρα προτάσεων, νόμων και κανονισμών, θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα νόμο καλά μελετημένο έτσι ώστε να καλύπτεται όλο το φάσμα της ιατρικής διαφήμισης. Ο νέος νόμος που θα θεσπιστεί θα πρέπει να είναι εναρμονισμένος με τα ευρωπαϊκά δρώμενα.
Πρόταση: Ως μέλη της ευρωπαϊκής κοινότητας ας εφαρμόσουμε κάποιον νόμο που ήδη έχει τεθεί σε ισχύ με επιτυχία σε μια από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ας μην αναζητούμε ελληνικές ιδιαιτερότητες γιατί τελικά η ιατρική είναι η ίδια παντού στον κόσμο.

Bιβλιογραφία
1. Wikipedia – Creative Commons Attribution/Share – Alike Licence.
2. New York Times 5/2/2009.
3. Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας – Ι. Ασπίς. Ιδεώδες Ασκληπιακό Πάρκο Ιατρική Σχολή.
4. Από τα επίσημα πρακτικά της ΚΔ? 8 Νοεμβρίου 2005, Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής.
5. Προτεινόμενες διατάξεις από ΙΣΑ για την ιατρική διαφήμιση 2013.
6. Δ.Β. Σπυρόπουλος. Δικηγόρος LLM. Δίκαιο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
7. Ιατρική Νομοθεσία – Άσκηση Ιατρικού Επαγγέλματος.
8. Open Health Alliance.
9. www.olympia.gr.

Ιούλιος, 2014