Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα: άμυνα η γνώση και η πρόληψη

 Παρότι πια δεν προκαλούν θανατηφόρες επιδημίες, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα είναι σημαντική απειλή για την υγεία της γυναίκας. Γι’ αυτό πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα όλων η ενημέρωση και η εκπαίδευση των νέων. Ποιες είναι, λοιπόν, οι μεγαλύτερες απειλές και τι πρέπει να γνωρίζουμε γι’ αυτές;

Γράφει ο
Παναγιώτης Καραντζής
Μαιευτήρας Γυναικολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ

Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) αποκαλούνται τα νοσήματα που μεταδίδονται από άνθρωπο σε άλλον άνθρωπο μέσω της σεξουαλικής συμπεριφοράς. Μάλιστα τα νοσήματα αναφέρονται και ως αφροδίσια -venereal- από τη θεά του έρωτα, την Αφροδίτη, και την αντίστοιχη θεά στο ρωμαϊκό κόσμο, τη Venus. Κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το αίτιο που τα προκαλεί.

1. Βακτηριδιακές λοιμώξεις:
Σ’ αυτές ανήκουν η σύφιλη, η βλεννόρροια, το μαλακό έλκος, το βουβωνικό κοκκίωμα και τα χλαμύδια. Tα δύο πρώτα νοσήματα εμφανίστηκαν περί τα τέλη του 15ου αιώνα και λέγεται ότι τη σύφιλη μετέφεραν στην Ευρώπη οι ναύτες των πλοίων του Χριστόφορου Κολόμβου, μετά την ανάμιξή τους με τους πληθυσμούς της Νέας Γης. Η νόσος αυτή κυριολεκτικά σάρωσε την Ευρώπη με εκατομμύρια νεκρούς. Τα νοσήματα αυτά εμφανίζονταν με τη μορφή επώδυνων ή ανώδυνων ελκών στα γεννητικά όργανα, που εξαπλώνονταν και σε άλλα μέρη του σώματος. Η θεραπεία τότε ήταν εμπειρική και η νόσος, προσβάλλοντας ακόμη και το νευρικό σύστημα, οδηγούσε στην παράνοια. Η νόσος περιορίστηκε με την ανακάλυψη της πενικιλίνης τη δεκαετία του ’40. Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια προοδευτική αύξηση των κρουσμάτων των παραπάνω λοιμώξεων λόγω του αυξημένου ρεύματος μετανάστευσης πληθυσμών από την Ανατολική Ευρώπη και τις αναπτυσσόμενες χώρες της Άπω Ανατολής. Τα χλαμύδια είναι νόσημα των ανεπτυγμένων χωρών της Ευρώπης και της Αμερικής, με αυξημένη συχνότητα στα χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Δεν έχουν συμπτωματολογία, προσβάλλουν τα έσω γεννητικά όργανα της γυναίκας, όπως τη μήτρα και τις σάλπιγγες, και προκαλούν υπογονιμότητα. Θεραπεύεται με ερυθρομυκίνη και τα παράγωγά της.

2. Ιογενείς λοιμώξεις:
Είναι οι διάφορες μορφές ηπατίτιδας, όπως η ηπατίτιδα Β και C, ο HIV (AIDS,) που μεταδίδονται μέσω του γεννητικού συστήματος από άνδρα σε γυναίκα και αντίστροφα αλλά και μέσω μετάγγισης αίματος. O HIV εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και στην αρχή θεωρούνταν νόσος των ομοφυλόφιλων. Γρήγορα, όμως, διαπιστώθηκε ότι ήταν ιός που δεν αφορούσε σε κάποια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, αλλά μπορούσε να προσβάλει ανεξαιρέτως όλο το σεξουαλικώς ενεργό πληθυσμό. Τα τριάντα τελευταία χρόνια έγιναν γιγάντιες προσπάθειες σε ερευνητικό επίπεδο για να βρεθεί η θεραπεία για τον ιό HIV. Αυτήν τη στιγμή τα φάρμακα που είναι στο οπλοστάσιο της επιστήμης έχουν τη δυνατότητα να περιορίσουν σε σημαντικό βαθμό την εξάπλωση του ιού στον ανθρώπινο οργανισμό και μπορεί να τον κρατήσουν σε χαμηλά επίπεδα (χαμηλό φορτίο) για μεγάλο χρονικό διάστημα.

3. Ένας άλλος πολύ διαδεδομένος ιός ιδίως στον νεαρής ηλικίας πληθυσμό είναι ο ιός των ανθρώπινων κονδυλωμάτων (HPV).
Η έναρξη σεξουαλικών σχέσεων σε όλο και νεαρότερη ηλικία, η συχνή εναλλαγή ερωτικών συντρόφων και η υπολειπόμενη ενημέρωση για τη σεξουαλική υγεία και τα μέτρα πρόληψης έχουν καταστήσει τον συγκεκριμένο ιό τον πιο συχνά ανιχνεύσιμο σήμερα. Ανιχνεύεται μέσω του test Παπανικολάου και, έπειτα από μακροχρόνιες μελέτες, είναι πλέον βέβαιο ότι σε αυτόν οφείλεται το 97% των περιστατικών καρκίνου τραχήλου της μήτρας. Αυτό καταδεικνύει πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η πρόληψη και, συγκεκριμένα, ο ετήσιος έλεγχος του τραχήλου της μήτρας μέσω του test Παπανικολάου. Σήμερα είμαστε στην ευχάριστη θέση να αναφέρουμε ότι από τα μέσα της περασμένης δεκαετίας είναι διαθέσιμο και κυκλοφορεί και στη χώρα μας, με τη μορφή δυο εμπορικών σκευασμάτων, το εμβόλιο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Το εμβόλιο, που χορηγείται δωρεάν από τα ασφαλιστικά ταμεία, γίνεται σε 3 δόσεις από τις ηλικίες 9 έως 26 έτη στα κορίτσια. Τέλος στις ιογενείς λοιμώξεις δεν πρέπει να λησμονούμε και τον ιό του έρπητα τύπου ΙΙ -HSV- (των γεννητικών οργάνων), ο οποίος εμφανίζεται με τη μορφή επώδυνων ελκών στα εξωτερικά γεννητικά όργανα. Σήμερα η θεραπεία είναι εύκολη και γίνεται με λήψη ασυκλοβίρης (αντιι ικού φαρμάκου) από το στόμα με θεραπεία 5 ημερών.

4. Μύκητες – πρωτόζωα (τριχομονάδες) – παράσιτα (ψείρες):
Είναι λοιμώξεις που παρουσιάζονται με τη μορφή κολπίτιδας απασχολούν τις γυναίκες όλο το χρόνο, με ιδιαίτερη αύξηση των κρουσμάτων τους καλοκαιρινούς μήνες. Η θεραπεία είναι απλή, τοπική, με κολπικά υπόθετα και κρέμες αλλά και συστηματική θεραπεία από το στόμα, καθώς και προληπτική αγωγή για το σύντροφο.

Πρόληψη και ενημέρωση

Η ουσιαστική καταπολέμηση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων γίνεται μέσω της προφύλαξης, δηλαδή της συστηματικής χρήσης του προφυλακτικού σε κάθε επαφή. Η χρήση του αντισυλληπτικού χαπιού προφυλάσσει τη γυναίκα με αξιόπιστο τρόπο από το να μείνει έγκυος, αλλά όχι από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Οι ιογενείς λοιμώξεις, όπως οι ιοί της ηπατίτιδας Β, C, ο ιός HIV, καθώς και ο ιός HSV, ανιχνεύονται στο αίμα, γεγονός που μας βοηθά στη διάγνωση, αλλά και στη θεραπεία τους. Για τον ιό της ηπατίτιδας Β υπάρχει το αντίστοιχο εμβόλιο, που στο πλαίσιο της πρόληψης θα πρέπει να γίνεται από την παιδική ηλικία και να ανανεώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα ιδίως σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως ιατροί, νοσηλευτικό, μαιευτικό προσωπικό, καθώς και σε άτομα που ασχολούνται με τη δημόσια υγιεινή γενικότερα.

Η σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών από το σχολείο για θέματα σεξουαλικής υγείας από άριστους γνώστες του αντικειμένου, η ενημέρωση και η εκμάθηση της έννοιας του προληπτικού ελέγχου αποτελεί τη μόνη ορθολογική προσέγγιση για το συστηματικό περιορισμό και την καταπολέμηση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων.

Δεκέμβριος 2012