Μητρικός θηλασμός, δικαίωμα ζωής

Ο μητρικός θηλασμός, αποκλειστικό προνόμιο της γυναίκας, επί εκατομμύρια χρόνια ήταν η μοναδική τροφή του βρέφους και σε αυτό στηρίχθηκε η διαιώνιση του ανθρώπινου είδους.

 

Γράφει ο
Νικόλαος Βουδούρης 
Παιδίατρος, ΜΗΤΕΡΑ

Οι μητέρες θήλαζαν τα παιδιά τους, η μητρότητα λατρευόταν από όλους τους λαούς και ήταν θέμα έμπνευσης για καλλιτέχνες όλων των εποχών, εμπειρικά από τα πανάρχαια χρόνια και επιστημονικά τις τελευταίες δεκαετίες. Κάθε χρόνος που περνάει προσφέρει νέα επιστημονικά στοιχεία για την τελειότητα του μητρικού γάλακτος και είναι βέβαιο ότι η διαδικασία της αύξησης των επιστημονικά κατοχυρωμένων πλεονεκτημάτων του θα εξακολουθήσει και στο μέλλον.

Παρόλο που δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν πιστεύει στην υπεροχή του μητρικού θηλασμού, οι μητέρες που θηλάζουν τα βρέφη τους στη χώρα μας είναι ακόμα μειονότητα. Είναι σαφές πως δεν φθάνει η γνώση για να υιοθετηθεί η σωστή συμπεριφορά της μάνας προς το παιδί της, συμπεριφορά που θα αναγνωρίζει ότι το πρώτο ανθρώπινο δικαίωμα είναι το δικαίωμα του νεογνού να τραφεί με το γάλα της μάνας του.

Στην Ελλάδα διαπιστώνεται η μεγάλη διαφορά μεταξύ της «καλής» πρόθεσης και του σχετικά «φτωχού» αποτελέσματος. Πιο συγκεκριμένα, σχεδόν όλες οι γυναίκες (96%) πιστεύουν ότι με τον θηλασμό αναπτύσσεται μια ιδιαίτερη σχέση με το μωρό, περισσότερες από το 90% είχαν πρόθεση να θηλάσουν και περισσότερες από 85% θήλασαν τα μωρά τους την πρώτη εβδομάδα. Εντούτοις, στον 2ο – 3ο μήνα αποκλειστικά θηλάζουν λιγότερες μητέρες (49%) και στον 6ο μήνα μόνο το 5%. Αυτό φανερώνει ή υπερβολικό αρχικό ενθουσιασμό ή υπερβολικές δυσκολίες κατά τις πρώτες εβδομάδες του θηλασμού, ή και τα δύο μαζί.

Αφού το σύνολο των μητέρων έχουν πεισθεί για την αξία του μητρικού θηλασμού, είναι φανερό πως η πολιτική της παρέμβασης πριν από τη γέννηση κρίνεται απολύτως ικανοποιητική. Σε ποσοστό 85% οι μητέρες ξεκινούν να θηλάζουν τα μωρά τους την πρώτη εβδομάδα, γρήγορα όμως έπειτα από 2 – 2,5 μήνες, το ποσοστό αυτό πέφτει στο 49%. Διάφορες δυσκολίες με τον θηλασμό, που συνήθως αντιμετωπίζει η νεαρή και άπειρη μητέρα τις λίγες πρώτες ημέρες της γαλουχίας, η ευκολία με την οποία όλοι (μαιευτήρες, παιδίατροι, φίλοι) προτείνουν την αντικατάσταση του θηλασμού με τη χορήγηση ξένου γάλακτος, η απουσία άλλων μελών της οικογένειας (γιαγιά, παππούς, άλλοι συγγενείς) που θα μπορούσαν να συμπαρασταθούν στη νεαρή μητέρα (η σημερινή οικογένεια είναι συνήθως πυρηνική: μπαμπάς – μαμά – παιδί) και, τέλος, η ανάγκη μερικών νεαρών μητέρων να εργαστούν σύντομα μετά τον τοκετό εξηγούν τη σημαντική πτώση στον αριθμό των γυναικών που θηλάζουν μετά τους λίγους πρώτους μήνες από τον τοκετό.

Τα παραπάνω δείχνουν την ευθύνη όλων μας, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να δράσουμε. Φοβάμαι ότι εμείς οι γιατροί δεν έχουμε συνειδητοποιήσει επαρκώς την αξία του μητρικού γάλακτος και του μητρικού θηλασμού. Διότι, όσο και αν ακούγεται παράξενο, άλλο δίνω στο μωρό μητρικό γάλα και άλλο θηλάζω το μωρό. Το μητρικό γάλα έχει πολλά πλεονεκτήματα έναντι του ξένου. Η σύγχρονη βιομηχανία έχει κάνει θαύματα και έχει παρασκευάσει γάλα που μοιάζει με το μητρικό, όσον αφορά στα λευκώματα, στους υδατάνθρακες, στο λίπος, σε ιχνοστοιχεία και στις θερμίδες. Μητρικό γάλα, όμως, δεν έχει παρασκευαστεί.

Το μητρικό γάλα είναι ζωντανός ιστός που περιέχει 87% νερό και 13% στερεά συστατικά που είναι πρωτεΐνες, λίπη, υδατάνθρακες, βιταμίνες, άλατα, ένζυμα, ορμόνες και ιχνοστοιχεία μετάλλων. Τα συστατικά του μητρικού γάλακτος μεταβάλλονται κατά τα διάφορα στάδια της γαλουχίας, πύαρ, μεταβατικό, ώριμο, κατά τη διάρκεια του 24ώρου και κατά τη διάρκεια του θηλασμού και ποικίλλουν από μητέρα σε μητέρα. Το γάλα των μητέρων που γεννούν πρόωρα έχει διαφορετική σύνθεση από το γάλα εκείνων που γεννούν τελειόμηνα. Το πρόωρο γάλα έχει υψηλότερη περιεκτικότητα πρωτεϊνών, Cl, Mg, Fe, Cu, Zn, αυξημένη ποσότητα λίπους και ανοσοσφαιρίνης IgA4.

Το μητρικό γάλα είναι η μοναδική τροφή που προσφέρει στο νεογέννητο και στο βρέφος τις απαραίτητες ουσίες, στις κατάλληλες αναλογίες και στη σωστή σύνθεση. Η ενεργειακή πυκνότητα του μητρικού γάλακτος είναι 67 – 70 Kcal/dl κατά μέσο όρο. Τα λευκώματα του μητρικού γάλακτος είναι ανώτερης βιολογικής αξίας. Τα λίπη του απορροφούνται καλύτερα, είναι ευκολοχώνευτα και κυριαρχούν τα ακόρεστα λιπαρά οξέα. Οι υδατάνθρακες του γυναικείου γάλακτος είναι μοναδικοί. Προσφέρουν ενέργεια, αλλά παίζουν και σπουδαίο ρόλο στην προφύλαξη του παιδιού από παθήσεις του εντέρου και στη φυσιολογική ανάπτυξη του νευρικού του συστήματος.

Τα άλατα, το ασβέστιο, ο φώσφορος, ο σίδηρος είναι λιγότερα απ’ ότι στο αγελαδινό -και αναφέρουμε το αγελαδινό γιατί στην τεχνητή διατροφή χρησιμοποιείται το γάλα αγελάδας, αλλά απορροφώνται πιο εύκολα και χρησιμοποιούνται καλύτερα από τον βρεφικό οργανισμό. Η περιεκτικότητα σε βιταμίνες εξαρτάται από το διαιτολόγιο της μητέρας. Η A και η C είναι περισσότερες απ’ ότι στο αγελαδινό.

Ειδικές ουσίες, όπως οι επιδερμικοί και νευρικοί παράγοντες αύξησης του μητρικού γάλακτος, συμβάλλουν στην ωρίμανση του πεπτικού και του νευρικού συστήματος. Τα στοιχεία του αμυντικού συστήματος που περιέχονται στο μητρικό γάλα, δηλαδή τα λευκοκύτταρα, οι ανοσοσφαιρίνες, οι αντισταφυλοκοκκικοί παράγοντες, η λυσοζύμη, η α λακτοφερίνη και ο γαλακτοβάκιλλος, προφυλάσσουν το νεογέννητο και το βρέφος από πολλές αρρώστιες. Αλλεργικές εκδηλώσεις, συνάχι, άσθμα, έκζεμα, διάρροιες είναι σπανιότερες σε παιδιά που θηλάζουν. Για το πρόωρο νεογέννητο το γάλα της μητέρας του είναι η μοναδική, η ιδανική τροφή.

Τελευταίες έρευνες έδειξαν πως το γάλα των μητέρων που γεννούν πρόωρα έχει περισσότερα λευκώματα, αντισώματα, λίπη και άλατα από το γάλα των μητέρων που γεννούν τελειόμηνα παιδιά. Για τον λόγο αυτό η διακοπή της γαλουχίας στις μητέρες που γεννούν πρόωρα παιδιά είναι περισσότερο επιζήμια στα πρόωρα απ’ ό,τι στα τελειόμηνα.

Το μητρικό γάλα δεν έχει μικρόβια, γιατί το παιδί το παίρνει απευθείας από το μαστό της μητέρας του. Το μητρικό γάλα είναι μοναδικός θησαυρός που προσφέρεται δωρεάν. Το μητρικό γάλα δεν είναι μόνο αναντικατάστατη τροφή αλλά και φάρμακο που προφυλάσσει από πολλές αρρώστιες. Τα παιδιά που θηλάζουν σπάνια παθαίνουν γαστρεντερίτιδες, ωτίτιδες, βρογχίτιδες και είναι περισσότερο ανθεκτικά σε ορισμένους ιούς. Μελέτες και έρευνες σε όλο τον κόσμο έδειξαν ότι με το μητρικό γάλα ελαττώθηκε πολύ η νοσηρότητα και η θνησιμότητα των παιδιών. Ακόμη, ο μητρικός θηλασμός είναι το θεμέλιο της ψυχικής υγείας του παιδιού και σφυρηλατεί γερούς δεσμούς ανάμεσα στη μητέρα, το παιδί και την οικογένεια.

Στους πίνακες 1 έως 3 συνοψίζονται τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού για το παιδί, τη μητέρα και την κοινωνία.

Όλοι πρέπει να βοηθήσουμε τη νεαρή μητέρα να ξεπεράσει τα πρακτικά προβλήματα του θηλασμού τις λίγες πρώτες ημέρες, ώσπου να εγκατασταθεί η σωστή γαλουχία και να την πείσουμε ότι με το θηλασμό προσφέρει ένα εξαιρετικά πολύτιμο δώρο στο μωρό της. Φαίνεται όμως πως για το τελευταίο πρέπει πρώτοι από όλους να πεισθούμε εμείς οι γιατροί.

«Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε μια γυναίκα που αρνείται να θηλάσει το παιδί της και σε κάποια που το σκοτώνει αμέσως μετά τη σύλληψη».  Jaques Gillemeau, μαιευτήρας (1612).

Ιανουάριος 2010