Η ακτινοθεραπεία (ΑΚΘ) ως συμπληρωματική θεραπεία στον καρκίνο του μαστού είναι μία από τις κυριότερες ενδείξεις χορήγησης της ΑΚΘ στις δυτικές χώρες, κυρίως λόγω της μεγάλης επίπτωσης της νόσου.

Γράφουν οι,
Κωνσταντία Τσαμασιώτη
Ακτινοθεραπεύτρια – Ογκολόγος, Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ
Kωνσταντίνος Δαρδούφας
Ακτινοθεραπευτής – Ογκολόγος, Διευθυντής Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Τα τελευταία χρόνια αποδείχθηκε ότι η συμβολή της δεν εξαντλείται στη βελτίωση του τοπικού ελέγχου (δραματική μείωση των ποσοστών τοπικής υποτροπής – κατά 65%-75% σε όλες τις περιπτώσεις), αλλά και στην αύξηση της επιβίωσης των ασθενών, ανεξαρτήτως είδους χειρουργικής επέμβασης και χορήγησης ή μη συστηματικής θεραπείας.

Ταχύρρυθμα σχήματα χορήγησης
Σε περίπτωση ογκεκτομής, τόσο σε διηθητικό όσο και σε in situ καρκίνο του μαστού, η χορηγούμενη παραδοσιακά δόση ΑΚΘ ήταν τα 50Gy σε 25 συνεδρίες. Τις τελευταίες 2 δεκαετίες, όμως, έχουν συσσωρευθεί πολλά δεδομένα από μεγάλες προοπτικές τυχαιοποιημένες μελέτες, οι οποίες διερεύνησαν πιο σύντομα σχήματα. Τουλάχιστον 4 τυχαιοποιημένες μελέτες έχουν εξετάσει ταχύρρυθμα σχήματα ακτινοβόλησης του μαστού (42,5Gy σε 16 συνεδρίες ή 40Gy σε 15 συνεδρίες) και τα αποτελέσματα έδειξαν αντίστοιχο τοπικό έλεγχο και παρόμοιο ή και ανώτερο κοσμητικό αποτέλεσμα συγκριτικά με την κλασική κλασματοποίηση. Αυτά τα σχήματα προτιμώνται σε ασθενείς με κατάλληλη ανατομία (κυρίως μέγεθος μαστού), όπου μπορεί να επιτευχθεί καλή ομοιογένεια της χορηγούμενης δόσης. Δεν εφαρμόζονται όταν υπάρχει μετεγχειρητικό οίδημα στον μαστό, φλεγμονή ή άλλες επιπλοκές, και σε ασθενείς με εμφυτεύματα μαστού για κοσμητικούς ή επανορθωτικούς λόγους. Αυτές οι ασθενείς διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για απώτερη ίνωση και κατώτερο κοσμητικό αποτέλεσμα και συνήθως παραπέμπονται για ΑΚΘ με το κλασικό σχήμα των 25-30 συνεδριών.

Η ανάγκη ακτινοβόλησης επιχωρίων λεμφαδένων και η ΑΚΘ του θωρακικού τοιχώματος μετά από μαστεκτομή δεν αποτελούν αντενδείξεις για τα ταχύρρυθμα σχήματα, αν και σε αυτές τις περιπτώσεις έχουν εκφραστεί πιο πολλές επιφυλάξεις. Όταν κρίνεται απαραίτητο να χορηγηθεί επιπλέον ακτινοβολία, οι συνήθεις δόσεις είναι 10-16Gy σε 4-8 συνεδρίες. Η μείωση της διάρκειας της επικουρικής ΑΚΘ μαστού συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και ταυτόχρονα μειώνει την επιβάρυνση των ακτινοθεραπευτικών κέντρων.

Active Breathing Coordinator^TM
Η μικρή δόση ακτινοβολίας που λαμβάνουν η καρδιά και οι πνεύμονες κατά την ακτινοθεραπεία μαστού, έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο καρδιοπνευμονικής τοξικότητας, ειδικά σε καπνίστριες, καθώς και σε γυναίκες με άλλους παράγοντες κινδύνου. Έχουν, λοιπόν, διερευνηθεί διάφορες μέθοδοι ελαχιστοποίησης της μέσης δόσης που λαμβάνουν αυτά τα όργανα.

Μια από τις πιο σύγχρονες και αποτελεσματικές μεθόδους είναι το σύστημα Active Breathing CoordinatorTM (ABC) της εταιρείας Elekta. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ, εφαρμόζεται ακτινοθεραπεία μαστού με έλεγχο της αναπνοής με το σύστημα ABC, το οποίο αποτελεί μία μη επεμβατική εξελιγμένη τεχνολογία, που επιτρέπει τη χορήγηση της ακτινοθεραπείας στη φάση βαθιάς εισπνοής. Σε αυτήν τη φάση, η απόσταση της καρδιάς από τον μαζικό αδένα μεγιστοποιείται, με αποτέλεσμα η δόση ακτινοβολίας που λαμβάνουν η καρδιά και ο πνεύμονας να ελαχιστοποιείται.

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, η ασθενής ελέγχει το σύστημα ABC με τη βοήθεια ενός κουμπιού, το οποίο κρατά πατημένο κατά τη βαθιά εισπνοή. Όταν νιώσει ότι θέλει να εκπνεύσει, σταματά να πιέζει το κουμπί και η ακτινοβόληση διακόπτεται αυτόματα. Με αυτόν τον τρόπο, η χορήγηση της ακτινοθεραπείας μαστού πραγματοποιείται σε 4 έως 6 βαθιές εισπνοές. Είναι μια μέθοδος εύκολη, με μεγάλη επαναληψιμότητα και καλή συμμόρφωση των ασθενών. Αυξάνει ελάχιστα το χρόνο θεραπείας και εφαρμόζεται κυρίως σε ακτινοβόληση αριστερού μαστού και σε ασθενείς με καλές αναπνευστικές εφεδρείες. Τυχαιοποιημένες μελέτες έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα του ABC στη μείωση της ακτινοβόλησης καρδιάς και πνευμόνων, διατηρώντας παράλληλα τα ποσοστά του τοπικού ελέγχου της νόσου.

Επίλογος
Η ΑΚΘ αποτελεί απαραίτητο τμήμα της συμπληρωματικής θεραπείας στον καρκίνο του μαστού, καθώς μειώνει δραστικά τον κίνδυνο τοπικής υποτροπής, μειώνει τη θνητότητα από τον καρκίνο και αυξάνει την ολική επιβίωση. Τα ταχύρρυθμα σχήματα θα πρέπει πλέον να θεωρούνται o καθιερωμένος τρόπος ακτινοβόλησης και να προσφέρονται στις περισσότερες γυναίκες, καθώς συμφέρουν από άποψη χρόνου και κόστους. Παράλληλα, τεχνολογικές καινοτομίες με τις οποίες είναι εξοπλισμένο το Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ (Active Breathing Control), μας προσφέρουν τη δυνατότητα να χορηγούμε τη θεραπεία σε ελεγχόμενες συνθήκες βαθιάς εισπνοής, προστατεύοντας έτσι τον πνεύμονα και την καρδιά ακόμα περισσότερο και ελαχιστοποιώντας τις παρενέργειες.

Bιβλιογραφία

1. Darby S, McGale P, Correa C, et al. Early Breast Cancer Trialists’ Collaborative Group (EBCTCG). Effect of radiotherapy after breast-conserving surgery on 10-year recurrence and 15-year breast cancer death: meta-analysis of individual patient data for 10,801 women in 17 randomised trials. Lancet 2011; 378 (9804): 1707-1716.
2. Owen JR, Ashton A, Bliss JM, et al. Effect of radiotherapy fraction size on tumour control in patients with early-stage breast cancer after local tumour excision: long-term results of a randomised trial. Lancet 2006; 7: 467-471.
3. Whelan TJ, Pignol JP, Levine MN, et al. Long-term results of hypofractionated radiation therapy for breast cancer. N Engl J Med 2010; 362: 513-520.
4. Haviland JS, Owen JR, Dewar JA, et al. The UK Standardisation of Breast Radiotherapy (START) trials of radiotherapy hypofractionation for treatment of early breast cancer: 10-year follow-up results of two randomised controlled trials. Lancet 2013; 14: 1086-1094.
5. Eldredge-Hindy H, Lockamy V, Crawford A, et al. Active Breathing Coordinator reduces radiation dose to the heart and preserves local control in patients with left breast cancer: Report of a prospective trial. Practical Radiation Oncology 2015; 5: 4-10.

Μάιος 2017