Ρευματοειδής αρθρίτιδα

Τι είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα;
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα που προκαλεί φλεγμονή στις αρθρώσεις. Τα συχνότερα συμπτώματά της είναι πόνος και οίδημα στις αρθρώσεις, καθώς και πολύωρη πρωινή δυσκαμψία. Είναι η δεύτερη πιο συχνή μορφή φλεγμονώδους αρθρίτιδας. Για να κατανοήσουμε πώς αναπτύσσεται η ρευματοειδής αρθρίτιδα, καλό είναι να γνωρίζουμε πώς λειτουργεί μια υγιής άρθρωση.

Τι είναι οι αρθρώσεις και πώς λειτουργούν;
Άρθρωση ονομάζεται το σημείο όπου ενώνονται δύο ή περισσότερα οστά. Οι αρθρώσεις επιτρέπουν στα οστά να κινούνται ελεύθερα μέχρι κάποιων ορίων.

Οι άκρες των οστών καλύπτονται με χόνδρο, που έχει ιδιαίτερα λεία και ολισθηρή επιφάνεια. Οι χόνδροι επιτρέπουν στις άκρες των οστών να κινούνται η μία πάνω στην άλλη με αμελητέα τριβή. Οι αρθρώσεις περιβάλλονται από τον αρθρικό υμένα, που παράγει μικρή ποσότητα αρθρικού υγρού, το οποίο θρέφει τους χόνδρους και λιπαίνει τις αρθρώσεις. Ο αρθρικός υμένας έχει έναν σκληρό εξωτερικό χιτώνα, τον αρθρικό θύλακο, ο οποίος μαζί με τους συνδέσμους κρατά την άρθρωση στη θέση της και εμποδίζει την υπερβολική κίνηση των οστών.

Τι συμπτώματα προκαλεί η ρευματοειδής αρθρίτιδα στις αρθρώσεις;
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα προκαλεί φλεγμονή του αρθρικού υμένα. Η φλεγμονή έχει τα ίδια συμπτώματα με τις φλεγμονές που προκαλούνται και από άλλες καταστάσεις, όπως τραυματισμούς. Τέτοια είναι η εμφάνιση ερυθρότητας, το πρήξιμο της άρθρωσης, ο πόνος και η θερμότητα.

Η ερυθρότητα οφείλεται στην αύξηση της ροής του αίματος στην περιοχή. Είναι πιθανό η άρθρωση να είναι ζεστή λόγω της ίδιας αιτίας. Η φλεγμονή προκαλείται από παραγωγή υγρού και κυττάρων από τον αρθρικό υμένα μέσα στην άρθρωση, οπότε παρατηρείται πρήξιμο και δυσκολία στην κίνηση. Ο πόνος οφείλεται σε δύο λόγους:

• Ερεθισμός των νευρικών απολήξεων, λόγω των χημικών ουσιών που παράγονται από τη φλεγμονή
• Διάταση του αρθρικού θυλάκου, λόγω του οιδήματος στην άρθρωση

Όταν υποχωρεί η φλεγμονή, η διάταση του αρθρικού θυλάκου παραμένει, με αποτέλεσμα η άρθρωση να μην επιστρέφει στην κανονική της θέση. Έτσι, οι αρθρώσεις παρουσιάζουν αστάθεια και ενδέχεται να παραμορφωθούν.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας;
Τα συνήθη συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας περιλαμβάνουν:

• Πόνο και οίδημα στις αρθρώσεις (μικρές αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών, μεγάλες αρθρώσεις, όπως γόνατα, αγκώνες, ώμοι, άλλα και σπονδυλική στήλη)
• Δυσκαμψία
• Κόπωση, κατάθλιψη και ευερεθιστότητα
• Αναιμία
• Συμπτώματα γρίπης, όπως κακουχία, εξάψεις και εφιδρώσεις

Λιγότερο συνήθη συμπτώματα:

• Απώλεια βάρους
• Οφθαλμική φλεγμονή
• Ρευματοειδή οζίδια
• Φλεγμονή σε άλλα μέρη του σώματος (καρδιά, πνεύμονες, δέρμα)

Παροδικά συμπτώματα:

• Η ρευματοειδής αρθρίτιδα ενδέχεται να εμφανίζει κρίσεις (έξαρση των συμπτωμάτων) οι οποίες υποχωρούν στη συνέχεια.

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα δεν προκαλεί τα ίδια συμπτώματα σε όλους τους ασθενείς. Στα πρώτα στάδια της νόσου, η εξέλιξη είναι πολύ αργή. Μερικές αρθρώσεις –συνήθως στα δάκτυλα, στους καρπούς ή στα μετατάρσια (μικρά οστά των ποδιών)– πονούν ή ενδέχεται να πρήζονται κατά καιρούς, ενώ συχνά υπάρχει συμμετρία στην προσβολή των αρθρώσεων. Πολλοί ασθενείς αναφέρουν πρωινή δυσκαμψία.

Έχει διαπιστωθεί ότι 1 στους 5 ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα παρουσιάζει ταχεία εξέλιξη, με πόνο και οίδημα σε πολλές αρθρώσεις, σοβαρή πρωινή δυσκαμψία και δυσκολία πραγματοποίησης των καθημερινών ασχολιών.
Άτομα με πόνο και οίδημα στις αρθρώσεις και πρωινή δυσκαμψία που διαρκεί περισσότερο από μισή ώρα πρέπει να επισκεφτούν ρευματολόγο. Οι έρευνες δείχνουν ότι όσο συντομότερα ξεκινά η θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, τόσο πιο αποτελεσματική είναι. Γι’ αυτό η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική.

Καθώς η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι δυνατόν να προσβάλει και άλλα μέρη του σώματος εκτός από τις αρθρώσεις, είναι σημαντικό ο ασθενής να αναφέρει στο γιατρό όλα τα συμπτώματα που αισθάνεται, ακόμα και αν δεν τα θεωρεί σχετικά με τη νόσο.

Ποιος αναπτύσσει ρευματοειδή αρθρίτιδα;

Μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε άνθρωπο, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, αν και οι περισσότεροι ασθενείς είναι μεταξύ 40 και 50 ετών και οι γυναίκες κινδυνεύουν 3 φορές περισσότερο από τους άνδρες.
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα δεν οφείλεται αποκλειστικά σε γενετικούς παράγοντες, αν και σχετίζεται με κάποια γονίδια. Δηλαδή, αν οι γονείς έχουν ρευματοειδή αρθρίτιδα, δεν σημαίνει ότι θα νοσήσουν απαραίτητα και τα παιδιά τους. Τα κληρονομούμενα από τους γονείς γονίδια δεν προκαλούν από μόνα τους ρευματοειδή αρθρίτιδα, αλλά ενδέχεται να αυξήσουν της πιθανότητες προσβολής από τη νόσο.

Ακόμα και οι μονοζυγωτικοί δίδυμοι, που φέρουν το ίδιο γενετικό υλικό, έχουν 1 στις 5 πιθανότητες να νοσήσουν και οι δύο. Επίσης, αν νοσήσουν πολλά μέλη της ίδιας οικογένειας, η σοβαρότητα της πάθησης διαφέρει από τον έναν στον άλλον.

Έχει αποδειχτεί ότι κάποιες καθημερινές συνήθειες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Οι συνήθειες αυτές είναι:

• Το κάπνισμα
• Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας κόκκινου κρέατος
• Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας καφέ

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα εμφανίζεται σπανιότερα σε άτομα που:

• Λαμβάνουν πολλή βιταμίνη C
• Καταναλώνουν μέτρια ποσότητα αλκοόλ

Ποια είναι τα αίτια της ρευματοειδούς αρθρίτιδας;

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι αυτοάνοση ασθένεια. Αυτό σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και παράγοντες (ιοί, μικρόβια, στρες) που δεν έχουν πλήρως διευκρινισθεί, επιτίθεται στους ιστούς και τα όργανα του σώματος και προκαλεί φλεγμονή.

Η συνηθισμένη φλεγμονή υποχωρεί σχετικά γρήγορα, αλλά στη ρευματοειδή αρθρίτιδα η διαδικασία αυτή κρατά πολύ καιρό. Τα γονίδια που κληρονομεί ο ασθενής από τους γονείς του δεν προκαλούν ρευματοειδή αρθρίτιδα αλλά μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης της.

Πώς εξελίσσεται η νόσος;

Σε μελέτες που πραγματοποιήθηκαν με μεγάλο δείγμα ασθενών έχουν διαπιστωθεί τα ακόλουθα:

• Το 75% των ασθενών συνεχίζουν να έχουν πόνο και οίδημα στις αρθρώσεις, καθώς και κρίσεις.
• Το 20% των ασθενών έχουν διά βίου ήπια ρευματοειδή αρθρίτιδα.
• Το 5% των ασθενών εκδηλώνουν σοβαρή μορφή της νόσου με εκτεταμένα κινητικά προβλήματα.

Συμπερασματικά, η εξέλιξη, η πορεία και η πρόγνωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι διαφορετική σε κάθε ασθενή.
Ο γιατρός εκτιμά την ταχύτητα εξέλιξης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και προβλέπει την πιθανή πορεία εξέλιξής της με τη βοήθεια αιματολογικών εξετάσεων και ακτινογραφιών. Κατόπιν, αποφασίζεται ποια θεραπεία θα προτείνει.
Στους περισσότερους ασθενείς μεσολαβούν διαστήματα μηνών ή ακόμα και ετών από τη μία κρίση στην άλλη. Αν και στα διαστήματα αυτά η φλεγμονή είναι περιορισμένη, ενδέχεται να προκληθούν βλάβες. Πάντως, στους περισσότερους ασθενείς, ιδίως σε εκείνους που ακολουθούν κατάλληλη θεραπεία, τα συμπτώματα υποχωρούν και η ζωή τους γίνεται και πάλι φυσιολογική.

Οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα έχουν αυξημένη πιθανότητα να υποστούν έμφραγμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο κίνδυνος μειώνεται όταν η νόσος τίθεται υπό έλεγχο, π.χ. με φαρμακευτική αγωγή. Τα υψηλά επίπεδα χοληστερίνης και το κάπνισμα αυξάνουν τον κίνδυνο, γι’ αυτό συνιστάται ισορροπημένη διατροφή και διακοπή του καπνίσματος.

Πώς διαγιγνώσκεται η ρευματοειδής αρθρίτιδα;

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη διαγνωστική εξέταση ρευματοειδούς αρθρίτιδας, όταν η νόσος βρίσκεται στα πρώιμα στάδια. Ο γιατρός καταλήγει σε διάγνωση αξιολογώντας τα συμπτώματα του ασθενούς, την κλινική εξέταση και όλα τα αποτελέσματα των ακτινολογικών και των αιματολογικών εξετάσεων.

Αιματολογικές εξετάσεις

Οι αιματολογικές εξετάσεις μάς δίνουν πληροφορίες για τα παρακάτω:

• Εκτίμηση της φλεγμονής (Ταχύτητα καθίζησης ερυθρών-ΤΚΕ, CRP)
• Εκτίμηση της βαρύτητας της νόσου –πρόγνωση (ρευματοειδής παράγοντας /Ra test και αντι-CCP)
• Έμμεση εκτίμηση των επιπλοκών της φλεγμονής (π.χ. αναιμία)
• Εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας και των πιθανών παρενεργειών της

Ωστόσο, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε ότι περίπου 8 στους 10 ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα έχουν θετικό Ra test, αλλά και 1 στους 20 ανθρώπους που δεν πάσχουν από τη νόσο βγαίνουν επίσης θετικοί. Μόνο το 50% του συνόλου των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα βγαίνουν θετικοί στον ρευματοειδή παράγοντα, όταν η νόσος βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Επίσης, όσον αφορά τα αντισώματα έναντι CCP, αυτά μπορεί να προϋπάρχουν αρκετά χρόνια πριν εμφανιστεί η νόσος, και υποδηλώνουν βαρύτερη εξέλιξη.

Ακτινογραφίες και άλλες εξετάσεις

Οι ακτινογραφίες δείχνουν όλες τις βλάβες που προκαλεί στις αρθρώσεις η φλεγμονή της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Είναι σκόπιμο να γίνονται ακτινογραφίες με την έναρξη της νόσου, σε όλες τις αρθρώσεις που παρουσιάζουν συμπτώματα. Συνήθως, οι αλλαγές εμφανίζονται στις ακτινογραφίες των άκρων ποδών, προτού εμφανιστούν σε άλλες αρθρώσεις, γι’ αυτό ο γιατρός ίσως ζητήσει ακτινογραφίες των ποδιών ακόμα και από ασθενείς που δεν παραπονούνται για ενοχλήσεις στο σημείο αυτό. Οι ακτινολογικές βλάβες εμφανίζονται από τους πρώτους μήνες της νόσου, γι’ αυτό είναι αναγκαίος ο ακτινολογικός έλεγχος.

Ο γιατρός αξιολογεί αν χρειάζονται συμπληρωματικές απεικονιστικές μέθοδοι, όπως η μαγνητική τομογραφία (MRI) και τα υπερηχογραφήματα, και αποφασίζει αν χρησιμεύουν στην έγκαιρη διάγνωση και την παρακολούθηση της εξέλιξης της πάθησης.

Προτείνεται τακτική επανάληψη των αιματολογικών εξετάσεων και των ακτινογραφιών, ώστε ο γιατρός να εκτιμήσει την ταχύτητα εξέλιξης της αρθρίτιδας και να συστήσει αλλαγές στη φαρμακευτική αγωγή.

Ποια η θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας;

Αν και δεν έχει βρεθεί ακόμα θεραπεία για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, υπάρχουν αρκετές θεραπευτικές αγωγές που επιβραδύνουν την εξέλιξή της και ελαχιστοποιούν τις βλάβες των αρθρώσεων. Όσο νωρίτερα ξεκινά η θεραπευτική αγωγή, τόσο πιο αποτελεσματική ενδέχεται να είναι ώστε να αποφευχθεί η καταστροφή των αρθρώσεων.
Φάρμακα

Για την αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας χρησιμοποιούνται 4 βασικές ομάδες φαρμάκων:

• Παυσίπονα (απλά αναλγητικά)
• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)
• Αντιρευματικά φάρμακα, τα τροποποιητικά της νόσου (DMARDS)
• Στεροειδή (κορτιζόνη)

Στους περισσότερους ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα χορηγούνται περισσότερα από ένα φάρμακα. Αυτό συμβαίνει επειδή κάθε φάρμακο δρα με διαφορετικό τρόπο. Με τη λήψη περισσότερων του ενός αντιρευματικών φαρμάκων, ο ασθενής έχει καλύτερα αποτελέσματα χωρίς επιπλέον παρενέργειες.
Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να αλλάζει ανάλογα με το αν είναι ενεργή η αρθρίτιδα ή όχι, ώστε να ανταποκριθεί σε αλλαγές των συνθηκών ζωής του ασθενούς. Για παράδειγμα, ο ασθενής ίσως πρέπει να διακόψει κάποιο φάρμακο, αν πρόκειται να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση ή αν παρουσιάσει κάποια εμπύρετη λοίμωξη.

Παυσίπονα

Τα παυσίπονα δεν αρκούν για να αντιμετωπιστεί η ρευματοειδής αρθρίτιδα, αλλά είναι χρήσιμα, επειδή μεγιστοποιούν την ανακουφιστική δράση άλλων, πιο εξειδικευμένων φαρμάκων. Συχνότερα χρησιμοποιείται παρακεταμόλη. Μπορεί να λαμβάνεται είτε ξεχωριστά, είτε μαζί με άλλα φάρμακα, είτε σε συνδυασμό με κωδεΐνη ή άλλα φάρμακα.

Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)

Τα ΜΣΑΦ περιορίζουν τον πόνο και το οίδημα. Η δράση τους ξεκινά μέσα σε λίγες ώρες και διαρκεί από λίγες ώρες μέχρι και ολόκληρη την ημέρα, ανάλογα την ουσία. Ο γιατρός θα υποδείξει το κατάλληλο σκεύασμα και τη σωστή δοσολογία.
Τα ΜΣΑΦ λαμβάνονται συνήθως σε χάπια ή κάψουλες με ένα ποτήρι νερό, μαζί με το φαγητό ή αμέσως μετά από αυτό. Τα ΜΣΑΦ κυκλοφορούν επίσης σε μορφή κρέμας ή τζελ, που εφαρμόζεται απευθείας στην πάσχουσα περιοχή. Σπάνια χρησιμοποιείται η ενέσιμη μορφή τους

Όπως όλα τα φάρμακα, τα ΜΣΑΦ ενδέχεται να παρουσιάσουν παρενέργειες. Ο γιατρός ίσως συστήσει ένα άλλο φάρμακο μαζί με τα ΜΣΑΦ, για την προστασία του στομάχου.

Αντιρευματικά φάρμακα τροποποιητικά της νόσου (DMARDS)

Τα αντιρευματικά φάρμακα επιτίθενται στην ασθένεια και όχι στα συμπτώματα. Παρόλο που δεν είναι παυσίπονα, μειώνουν τον πόνο, το οίδημα και τη δυσκαμψία, μέσα σε μερικές εβδομάδες ή μήνες, διότι επιβραδύνουν τη νόσο και τις επιπτώσεις της στις αρθρώσεις. Δεν έχουν άμεσο αποτέλεσμα.
Υπάρχουν δύο τύποι αντιρευματικών φαρμάκων:

• Τα συμβατικά
• Οι βιολογικές θεραπείες

Στα συμβατικά αντιρευματικά φάρμακα συγκαταλέγονται τα παρακάτω:

• Υδροξυχλωροκίνη
• Μεθοτρεξάτη
• Σουλφασαλαζίνη

Καθώς τα φάρμακα αυτά είναι βραδείας δράσης, ο ασθενής δεν πρέπει να διακόπτει την αγωγή, ακόμα και αν δεν βλέπει άμεσα αποτελέσματα.

Ορισμένα συμβατικά αντιρευματικά φάρμακα ονομάζονται ανοσοκατασταλτικά, διότι καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι ασθενείς που ακολουθούν αγωγή με ανοσοκατασταλτικά πρέπει να παρακολουθούνται διαρκώς, διότι τα φάρμακα αυτά προκαλούν παρενέργειες. Παραδείγματα ανοσοκατασταλτικών αντιρευματικών φαρμάκων είναι τα παρακάτω:

• Αζαθειοπρίνη
• Λεφλουνομίδη
• Κυκλοσπορίνη

Οι βιολογικές θεραπείες στοχεύουν σε μεμονωμένα μόρια που συμμετέχουν στη φλεγμονή και στη βλάβη των αρθρώσεων. Οι βιολογικές θεραπείες με την ονομασία anti-TNF εξουδετερώνουν μια πρωτεΐνη που λέγεται παράγοντας νέκρωσης όγκου και η οποία, όταν βρίσκεται σε μεγάλη ποσότητα στο αίμα ή στις αρθρώσεις, ενισχύει τη φλεγμονή. Στους anti-TNF συγκαταλέγονται οι παρακάτω ουσίες:

• Αδαλιμουμπάμπη
• Σερτολιζουμάμπη πεγκυλιωμένη
• Ετανερσέπτη
• Γκολιμουμάμπη
• Ινφλιξιμάμπη

Υπάρχουν και άλλες βιολογικές θεραπείες, που εξουδετερώνουν διαφορετικές πρωτεΐνες:

• Αμπατασέπτη
• Ριτουξιμάμπη
• Τοσιλιζουμάμπη

Οι βιολογικές θεραπείες συνιστώνται μόνο εάν ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται στα συμβατικά αντιρευματικά φάρμακα ή αν του προκαλούν παρενέργειες. Συνήθως, ο ασθενής λαμβάνει συνδυασμό φαρμάκων με κάποιο συμβατικό αντιρευματικό, όπως η μεθοτρεξάτη.
Οι παρενέργειες των αντιρευματικών φαρμάκων περιλαμβάνουν:

• Ναυτία και στομαχικές διαταραχές
• Αυξημένη Πίεση
• Εξάνθημα
• Πονοκέφαλο
• Ζαλάδα

Οι παρενέργειες των βιολογικών θεραπειών είναι:

• Ερεθισμένος λαιμός
• •Πυρετός
• Συριγμός κατά την αναπνοή
• Μελανιές στο δέρμα ή αιμορραγία που δεν οφείλονται σε συγκεκριμένο αίτιο
• Συμπτώματα λοίμωξης
• Τοπικός ερεθισμός στο σημείο της ένεσης.

Ορισμένα αντιρευματικά φάρμακα προσβάλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, γι’ αυτό οι ασθενείς είναι ευάλωτοι σε λοιμώξεις. Τα αντιρευματικά φάρμακα ενδέχεται να προσβάλουν το αίμα ή το συκώτι, γι’ αυτό οι ασθενείς που λαμβάνουν αγωγή με αντιρευματικά υποβάλλονται σε τακτική ιατρική παρακολούθηση, με αιματολογικές και ουρολογικές εξετάσεις, ώστε να αποκλειστούν οι κίνδυνοι για την υγεία τους από τυχόν παρενέργειες των φαρμάκων. Πάντως, εάν γίνεται τακτική παρακολούθηση, τα φάρμακα αυτά γίνονται καλά ανεκτά από τον ασθενή και είναι πολύ αποτελεσματικά.

Στεροειδή (Κορτιζόνη)

Τα στεροειδή είναι πολύ αποτελεσματικά στη μείωση της φλεγμονής. Παρόλο που δεν θεραπεύουν πλήρως τη νόσο, την καταστέλλουν. Χορηγούνται είτε σε ενέσιμη μορφή ενδοφλέβια, ενδομυϊκά, ή μέσα στην άρθρωση, είτε με τη μορφή χαπιών.

Οι ενέσεις κορτιζόνης έχουν λίγες παρενέργειες, όπως:

• Ατροφία και άλλες μεταβολές του δέρματος στο σημείο της ένεσης
• Έξαψη προσώπου
• Διαταραχές στην έμμηνο ρύση
• Αλλαγές στη διάθεση

Στις παρενέργειες των χαπιών κορτιζόνης συγκαταλέγονται επίσης τα παρακάτω:

• Αύξηση βάρους
• Οστεοπόρωση
• Μυϊκή αδυναμία
• Καταρράκτης
• Αύξηση του σακχάρου στο αίμα και της αρτηριακής πίεσης
• Ευαισθησία στις λοιμώξεις

Συνιστώνται οι χαμηλότερες δυνατές δόσεις χαπιών κορτιζόνης, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες εκδήλωσης παρενεργειών. Ο γιατρός μαζί με τη μακροχρόνια χορήγηση κορτιζόνης συνιστά συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D ή και αντιοστεοπορωτική αγωγή, ώστε να προστατευτούν τα οστά από την οστεοπόρωση.
Οι ασθενείς δεν πρέπει να διακόπτουν τη θεραπεία της κορτιζόνης ή να αλλάζουν τη δοσολογία χωρίς τη συμβουλή του γιατρού. Η απότομη διακοπή της κορτιζόνης είναι επικίνδυνη.

Φυσικοθεραπεία

Η φροντίδα των αρθρώσεων είναι πολύ σημαντική στη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Η άσκηση είναι το πρώτο που χρειάζεται. Ο φυσικοθεραπευτής προτείνει διάφορες ασκήσεις που βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στη βελτίωση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων.
Για τα προβλήματα των άκρων ποδών και των αστραγάλων χρειάζεται η βοήθεια ποδιάτρου. Ο ποδίατρος προτείνει κατάλληλα υποδήματα για την καθημερινότητα και την άθληση.

Εάν ο ασθενής δυσκολεύεται να φέρει εις πέρας τις καθημερινές δραστηριότητες, μπορεί να απευθυνθεί σε έναν εργοθεραπευτή. Εκείνος θα του προτείνει τρόπους να εκτελεί τις δραστηριότητες αυτές, χωρίς να καταπονεί υπερβολικά τις αρθρώσεις του. Θα δώσει επίσης πληροφορίες για νάρθηκες, σε περίπτωση που ο ασθενής χρειάζεται υποστήριξη στα χέρια ή στους καρπούς.

Χειρουργική αντιμετώπιση

Ενίοτε απαιτείται χειρουργική επέμβαση για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Μπορεί να χρειαστεί μια μικρή επέμβαση, όπως η απελευθέρωση νεύρου ή τένοντα, αλλά και κάποια σοβαρότερη, όπως η αντικατάσταση άρθρωσης (ισχίου, γόνατος κ.λπ.)

Αυτοβοήθεια και καθημερινές ασχολίες

Οι ασθενείς πρέπει:

• Να ακολουθούν ένα αρμονικό πρόγραμμα ανάπαυσης και άσκησης.
• Να ακολουθούν ισορροπημένη δίαιτα και να προσέχουν το βάρος τους.
• Να προστατεύουν τις αρθρώσεις τους από περιττή καταπόνηση.
• Να κοιμούνται καλά το βράδυ, για να περιορίσουν το αίσθημα κόπωσης.
• Να ενημερωθούν καλά για την ασθένεια τους.

Τα συμπτώματα εμφανίζονται παροδικά και ακατάστατα. Πολλές φορές, οι κρίσεις έχουν σαφές αίτιο (π.χ. μια άλλη ασθένεια ή άγχος), αλλά συνήθως εμφανίζονται χωρίς αίτιο. Το γεγονός αυτό δυσκολεύει τον ασθενή να κάνει σχέδια για το μέλλον.

Πολλοί ασθενείς εκμεταλλεύονται τις μέρες που αισθάνονται καλά, για να κάνουν όλες τις δουλειές τους. Ωστόσο, αν καταπονηθούν υπερβολικά μια μέρα, ενδέχεται να εκδηλώσουν κρίση την επόμενη. Γι’ αυτό, οι ασθενείς πρέπει να ακολουθούν χαλαρούς ρυθμούς. Πρέπει να εξηγήσουν στην οικογένεια και στους φίλους ότι δεν είναι όλες οι μέρες ίδιες. Είναι σημαντικό να καταλάβουν όλοι ότι οι δραστηριότητες που γίνονται με ευχαρίστηση τη μια μέρα, μπορεί να είναι αδύνατες την άλλη.

Όλες οι ασθένειες επηρεάζουν την ψυχική υγεία, όπως και τη σωματική. Οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα είναι πιθανό να πάθουν κατάθλιψη. Η ψυχική κατάσταση επηρεάζει και τη σωματική, γι’ αυτό όταν ο ασθενής νιώθει κατάθλιψη, ίσως δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα της νόσου. Πρέπει να συζητούν με το γιατρό τους, αν αισθάνονται κατάθλιψη, διότι αν τη διαχειριστούν σωστά, τότε θα διαχειριστούν καλύτερα και τα σωματικά συμπτώματα της ασθένειας.

Υπάρχουν ομάδες υποστήριξης για άτομα που πάσχουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα. Εκεί οι ασθενείς έρχονται σε επαφή με άλλους ανθρώπους που έχουν το ίδιο πρόβλημα και μαθαίνουν διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης του πόνου. Όλα αυτά τους βοηθούν να κρατήσουν θετική στάση απέναντι στην ασθένεια.

Διαχείριση των κρίσεων

Με την πάροδο του χρόνου, οι ασθενείς μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα πρώιμα σημάδια των κρίσεων. Μερικές φορές, οι κρίσεις περνούν με ολιγοήμερη ανάπαυση. Χρειάζεται επίσης ήπια άσκηση για την ανακούφιση της δυσκαμψίας. Τα παυσίπονα και οι ζεστές ή οι κρύες κομπρέσες στις πάσχουσες αρθρώσεις ανακουφίζουν τον πόνο. Δεν πρέπει να εφαρμόζονται απευθείας στο δέρμα, για την αποφυγή ερεθισμού του δέρματος.
Οι ασθενείς που έχουν συχνές κρίσεις, πρέπει να το αναφέρουν στο γιατρό. Ίσως πρέπει να αλλάξει η θεραπεία τους.

Άσκηση

Οι ασθενείς πρέπει να ακολουθούν ένα αρμονικό πρόγραμμα ανάπαυσης και άσκησης. Παρόλο που η ανάπαυση ανακουφίζει τις αρθρώσεις από τη φλεγμονή, η ακινησία προκαλεί δυσκαμψία και μυϊκή αδυναμία. Γι’ αυτό, χρειάζεται ένα ισορροπημένο πρόγραμμα συνδυασμού άσκησης και ανάπαυσης.

Η άσκηση κάνει καλό στην υγεία γενικά. Οι μύες και οι αρθρώσεις πρέπει να κινούνται πολύ, αλλά με ασφάλεια. Αν μια συγκεκριμένη δραστηριότητα προκαλεί οίδημα, κάψιμο ή πόνο σε κάποιες αρθρώσεις, τότε ο ασθενής πρέπει να σταματά αμέσως και να ξεκουράζεται. Αν η δραστηριότητα δεν προκαλεί προβλήματα, τότε μπορεί να τη συνεχίζει ελεύθερα. Αν μια συγκεκριμένη δραστηριότητα προκαλεί κρίση, τότε ο ασθενής πρέπει να την αποφεύγει και να ξεκινά κάποια άλλη.
Όσοι ασθενείς επισκέπτονται γυμναστήριο, πρέπει να ενημερώσουν το γυμναστή για την κατάστασή τους, ώστε εκείνος να καταρτίσει το κατάλληλο πρόγραμμα ασκήσεων για αυτούς. Το πρόγραμμα άσκησης μπορεί να το σχεδιάσει επίσης και ο φυσικοθεραπευτής. Καλό είναι να αποφεύγονται ασκήσεις μεγάλης έντασης, όπως το step. Οι παρακάτω δραστηριότητες είναι λιγότερο επίπονες για τις αρθρώσεις γι’ αυτό και συνιστώνται:

• Κολύμβηση
• Aquarobics (αερόμπικ σε πισίνα)

Όποιο είδος άσκησης κι αν ακολουθούν οι ασθενείς, πρέπει πάντα να κάνουν προθέρμανση.

Δίαιτα και διατροφή

Παρόλο που δεν υπάρχει ειδική δίαιτα για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, έχει αποδειχτεί επιστημονικά ότι ορισμένες δίαιτες βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων κάποιων ασθενών. Οι δίαιτες που βοηθούν περισσότερο έχουν:

• Λίγα κορεσμένα λιπαρά
• Πολλά ακόρεστα λιπαρά, ιδίως κάποια ιχθυέλαια (συνιστάται 1,5 gr την εβδομάδα)
• Μεγάλη δόση βιταμίνης C

Σύμφωνα με επιστημονικά στοιχεία, η χορτοφαγική δίαιτα βοηθά, ενώ αντίθετα τα άτομα που καταναλώνουν πολύ κόκκινο κρέας έχουν ελαφρώς αυξημένη πιθανότητα να προσβληθούν από ρευματοειδή αρθρίτιδα. Πριν ξεκινήσουν αυστηρή δίαιτα, οι ασθενείς πρέπει να μιλήσουν με γιατρό ή διαιτολόγο, ώστε να διασφαλίσουν ότι τα μειονεκτήματα δεν υπερτερούν των πλεονεκτημάτων.

Μερικοί ασθενείς ίσως θεωρήσουν ότι κάποιο συγκεκριμένο τρόφιμο τους πειράζει, αλλά αυτό συμβαίνει πολύ σπάνια. Εάν κάποιος ασθενής πιστεύει ότι έχει δυσανεξία σε κάποιο τρόφιμο, πρέπει να το αφαιρέσει από το διαιτολόγιό του για 3-4 εβδομάδες και στη συνέχεια να το εντάξει ξανά. Οι ασθενείς που έχουν δυσανεξία σε κάποιο τρόφιμο, παθαίνουν κρίση ρευματοειδούς αρθρίτιδας μέσα σε μερικές ημέρες.
Συστήνεται οι ασθενείς να διατηρούν χαμηλό βάρος σώματος, ώστε να μειώνεται η καταπόνηση των αρθρώσεων.

Συμπληρωματικές θεραπείες

Πολλοί ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα δοκιμάζουν διάφορα είδη συμπληρωματικών θεραπειών. Οι περισσότερες από αυτές δεν είναι αποτελεσματικές, αλλά για ορισμένες υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις που υποστηρίζουν τη χρήση τους:

• Ιχθυέλαια
• Λάδι νυχτολούλουδου
• Βελονισμός
• Μασάζ

Η ομοιοπαθητική δεν έχει αποδειχτεί ότι ανακουφίζει τα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Βοηθήματα και συσκευές 

Είναι σημαντικό οι ασθενείς να προστατεύουν τις αρθρώσεις τους από καταπόνηση. Μπορούν να ζητήσουν τη συμβουλή εργοθεραπευτή, ώστε να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούν ορισμένες εργασίες ή να ενημερωθούν για τα βοηθήματα που υπάρχουν.

Στο εμπόριο διατίθεται μεγάλη ποικιλία συσκευών που υποβοηθούν τις καθημερινές δραστηριότητες στην εργασία, στο σπίτι ή στον κήπο.

Ύπνος

Οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα συχνά αισθάνονται έντονη κόπωση και έχουν διαταραχές ύπνου. Η έλλειψη ξεκούραστου ύπνου μπορεί να επιδεινώσει την αντιμετώπιση του πόνου. Ακολουθούν μερικές χρήσιμες συμβουλές για τους ασθενείς:

• Τα παυσίπονα ή ένα ζεστό μπάνιο πριν από τον ύπνο μπορούν να ανακουφίσουν τον πόνο και τη δυσκαμψία.
• Το κρεβάτι πρέπει να υποστηρίζει καλά το σώμα και να είναι αναπαυτικό. Αν ο ασθενής νιώθει πόνο στον αυχένα ή τους ώμους, πρέπει να δοκιμάσει διάφορα μαξιλάρια.
• Ο ασθενής πρέπει να χαλαρώνει πριν τον ύπνο. Πρέπει να αποφεύγει το φαγητό, τον καφέ, το τσάι, το αλκοόλ ή το κάπνισμα λίγο πριν κοιμηθεί.
• Η τακτική άσκηση βοηθά στον καλό ύπνο, ωστόσο οι ασθενείς δεν πρέπει να γυμνάζονται για διάστημα 3 ωρών πριν πέσουν για ύπνο.

Αν οι ασθενείς έχουν διαταραχές ύπνου, πρέπει να απευθυνθούν στο γιατρό τους. Μολονότι οι γιατροί διστάζουν να συστήσουν υπνωτικά χάπια για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα χάπια αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μικρά διαστήματα, όταν υπάρχει σοβαρή αϋπνία.

Για την πρωινή δυσκαμψία, βοηθούν οι παρακάτω ασκήσεις:

1. Λυγίζουμε το ένα πόδι στο γόνατο. Τεντώνουμε το άλλο πόδι και ανασηκώνουμε ελαφρά από το κρεβάτι το τμήμα από τον αστράγαλο και κάτω. Μένουμε σε αυτή τη στάση και μετράμε αργά ως το 5. Κατεβάζουμε. Επαναλαμβάνουμε 5 φορές για κάθε πόδι.
2. Ξαπλώνουμε ανάσκελα. Τραβάμε εναλλάξ το ένα γόνατο στο στήθος, κρατώντας το άλλο πόδι τεντωμένο. Επαναλαμβάνουμε με το άλλο γόνατο.
3. Ξαπλώνουμε ανάσκελα και τοποθετούμε τα χέρια πίσω από το κεφάλι (ή στο πλάι, αν πονούν οι ώμοι). Λυγίζουμε τα γόνατα, με τα πόδια να πατούν κάτω. Φέρνουμε τα γόνατα αργά προς τη μία μεριά. Μένουμε σε αυτή τη στάση 10 δευτερόλεπτα. Επαναλαμβάνουμε 3 φορές για κάθε μεριά.

Σεξουαλικές επαφές και εγκυμοσύνη

Δεν υπάρχει κανένας λόγος αποχής από το σεξ. Κάποιες στάσεις είναι πιο αναπαυτικές από άλλες, γι’ αυτό οι ασθενείς πρέπει να πειραματιστούν, ώστε να βρουν ποια τους εξυπηρετεί καλύτερα. Η κόπωση ίσως μειώσει την ερωτική επιθυμία, γι’ αυτό οι ασθενείς πρέπει να συζητούν με τους συντρόφους τους. Η καλή επικοινωνία είναι η καλύτερη λύση κάθε δυσκολίας.

Το αντισυλληπτικό χάπι δεν επηρεάζει την ασθένεια ούτε και τη θεραπεία, οπότε δεν υπάρχει λόγος διακοπής του. Αν μια ασθενής αποφασίσει να μείνει έγκυος, πρέπει να συζητήσει με το γιατρό της, διότι ορισμένα φάρμακα μειώνουν προσωρινά τη γονιμότητα. Άλλα φάρμακα, όπως η μεθοτρεξάτη και η λεφλουνομίδη, είναι πιθανό να επηρεάσουν την ανάπτυξη του μωρού. Οι ασθενείς που παίρνουν τα φάρμακα αυτά πρέπει να λαμβάνουν αξιόπιστα αντισυλληπτικά.
Οι περισσότερες μητέρες με ρευματοειδή αρθρίτιδα νιώθουν καλύτερα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά τα συμπτώματα μπορεί να επιστρέψουν μετά τον τοκετό. Συνήθως, οι κρίσεις μετά τον τοκετό αντιμετωπίζονται γρήγορα.

Εργασία

Συνήθως είναι δυνατό ο ασθενής να μπορεί να δουλέψει κανονικά, εκτός αν η εργασία του είναι κυρίως χειρονακτική.

Διαβάστε περισσότερα για το Ρευματολογικό Τμήμα